Արթուր Ղամբարյան. Գերատեսչական շահերն ազդում են օրենսդրական քաղաքականության արդյունավետության վրա (Տեսանյութ)

ԲՈԼՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐԸ

Բոլորը

04/26/2024 18:54 Առաջին անգամ ստեղծել են մկան և առնետի հիբրիդային ուղեղ 04/26/2024 18:45 Իսկ հայրենիքը ո՞րն է. Նիկոլ Փաշինյան (տեսանյութ) 04/26/2024 18:38 ԱԺ «Հայաստան» եւ «Պատիվ ունեմ» խմբակցությունների ներկայացուցիչները հանդիպել են ՀՀ-ում Եվրոպական միության պատվիրակության ղեկավարի հետ 04/26/2024 18:30 Ոչ ոք չպետք է ակնկալի, որ մենք կլռենք ցեղասպանության մասին. Էրդողան 04/26/2024 18:23 Փակ է Ալավերդի-Բագրատաշեն ավտոճանապարհը 04/26/2024 18:19 «Հավերժի ճամփորդներ». Զոհված տղաների պատմություններն ու երազանքներն՝ առցանց ցուցադրությամբ 04/26/2024 18:14 Հայ-ադրբեջանական սահմանին տեղադրվել է 28 սահմանային սյուն, ինչը կազմում է նախատեսված աշխատանքների 35 տոկոսը․ կառավարություն 04/26/2024 18:09 Ժամը 17.30-ի դրությամբ Երևանում փակ ճանապարհներ չկան 04/26/2024 18:06 Սուտ են ասում, ինձ բերման ենթարկեցին Ոստիկանություն.Արթուր Խաչատրյան 04/26/2024 18:01 Երևանը ստացել է խաղաղության պայմանագրի վերաբերյալ Բաքվի առաջարկները 04/26/2024 17:59 Հրազդան-Սևան ճանապարհից 3 անձ է բերման ենթարկվել. ոստիկանությունը պնդում է, թե Արթուր Խաչատրյանը բերման չի ենթարկել 04/26/2024 17:53 «Շուռ եկեք, որ ձեր դեմքը մարդիկ տեսնեն Արման Ղազարյանը՝ բռնություն կիրառող ոստիկաններին (տեսանյութ) 04/26/2024 17:44 Ենիչեր են սրանք, ոստիկան չեն. ցուցարար (տեսանյութ) 04/26/2024 17:44 Մեկնարկել է «Միջազգային համագործակցության արդյունավետության ամրապնդումը՝ անդրազգային կազմակերպված հանցավորության դեմ պայքարում» թեմայով խորհրդաժողովը 04/26/2024 17:41 Հայաստանում մայիսի 1-ից կգործի փաթեթավորված խմելու ջրի պարտադիր դրոշմավորման պահանջը 04/26/2024 17:37 Հետախուզվում է ադրբեջանական հատուկ ծառայությունների կողմից հավաքագրված Վահան Մարտիրոսյանը 04/26/2024 17:33 Մի կմճտի, ընգեր. ոստիկանները քաղաքացիներին բերման են ենթարկում բռնություն կիրառելով 04/26/2024 17:17 Կպի գործիդ, գնա էն յան ստեից. ոստիկանը՝ լրագրողին կոպտեց (տեսանյութ) 04/26/2024 17:06 Կոնվերս Բանկը հաշված օրերի ընթացքում ավարտել է դրամային պարտատոմսերի տեղաբաշխումը 04/26/2024 17:03 Հրատապ. բերման է ենթարկվել ԱԺ պատգամավոր Արթուր Խաչատրյանը. ոստիկանները քաշքշում էին պատգամավորներին, գոռում լրագրողների վրա 04/26/2024 16:59 Ճիշտ ես ասում, Նիկոլ, նախկինները ժամանակին չեն լուծել, բայց դա նշանակում է՝ դու սենց պետք է լուծեի՞ր. սա քո ջախջախիչ պարտությունն է. Նորիկյան 04/26/2024 16:46 Ոստիկանը գոռում է, բայց քաղաքացուց է պահանջում հանգիստ խոսել. փակ է Երեւան-Սեւան ճանապարհը 04/26/2024 16:40 Հրատապ. լարված վիճակ է Երեւան-Սեւան մայրուղու վրա. քաղաքացիները փակում են ճանապարհը 04/26/2024 16:23 Աշտարակի ոստիկանները կանխել են մի խումբ երիտասարդների վենդետան 04/26/2024 16:20 Նիկոլ Փաշինյանը հանձնում է հողերը. Բողոքի ակցիա՝ կառավարության դիմաց՝ ուղիղ 04/26/2024 16:10 Հայրենիքը փրկելու համար արգելված միջոցներ չկան, բացի սատանայի հետ գործակցությունից. Միքայել Սրբազանը վստահեցնում է՝ եկեղեցին պատրաստ է առաջնորդության, երբ ժողովուրդը պատրաստ լինի 04/26/2024 16:09 Ալիեւը ոգեւորված է Նիկոլ Փաշինյանի հետ բանակցություններից 04/26/2024 16:04 Ծառայողական քննության արդյունքում երկու անձ ազատվել է զբաղեցրած պաշտոնից 04/26/2024 15:36 Խաղաղության հասնելու շատ լավ հնարավորություններ կան. Ալիև 04/26/2024 15:30 ՀՀ ԱԺ-ն ստացել է Վալենտինա Մատվիենկոյի նամակը. պարզաբանում են ակնկալում հակառուսական հայտարարությունների վերաբերյալ 04/26/2024 15:26 Քննարկվել են Հայաստան-Իտալիա ռազմական համագործակցությանը վերաբերող հարցեր 04/26/2024 15:21 «Վիճակը մտահոգիչ է». ՄԻՊ-ից չհայտարարված այց են կատարել Սեւանի հոգեկան առողջության կենտրոն 04/26/2024 15:01 Հավատում ենք, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև այս տարի կստորագրվի խաղաղության պայմանագիր. Շոլց 04/26/2024 14:56 Մեր երկրում փաստորեն հեղինակություն չունենալն ավելի լավ է, քան՝ ունենալը․ Մելիքյան 04/26/2024 14:54 Լևոն Տեր-Պետրոսյանը դուրս է գրվել հիվանդանոցից 04/26/2024 14:47 Ականազերծման աշխատանքներ իրականացնողներից որոշներն ազատման դիմում են գրել․ Դանիելյան 04/26/2024 14:45 Պետությանը պատճառված 12մլրդ 155մլն ՀՀ դրամ վնաս է վերականգնվել 2024թ․ առաջին եռամսյակում ՀՀ քննչական կոմիտեում քննվող քրեական վարույթներով 04/26/2024 14:33 Ստամբուլի Իսթիքլալ պողոտայում ահաբեկչության հեղինակը դատապարտվել է 1794 տարվա ազատազրկման 04/26/2024 14:23 Ալիևն ու Շոլցը բանակցություններ են սկսել Բեռլինում 04/26/2024 14:18 Ուկրաինային աջակցող իրանցի ռեփերը դատապարտվել է մահապատժի 04/26/2024 14:06 Էներգառեսուրս պետք է գնել այնտեղից, որտեղ ամենաէժանն է. Թունյանը՝ Ադրբեջանից գազ գնելու մասին 04/26/2024 13:47 Ակցիաները նոր երանգ են ստանում. 1930-ականների հագուստով ցուցարարները՝ իրենց ճամպրուկներով, կամրջի տակ 04/26/2024 13:40 Աղդամում հանդիսավորությամբ փակվել է ռուս-թուրքական մոնիտորինգի կենտրոնը 04/26/2024 13:38 Պայքարեք,որ ձեր տուն եռագույնով պարուրված, փայտից, մեխերով զմռսված դագաղ չբերեն. Զոհված զինծառայողի մայր 04/26/2024 13:32 Ապրիլի 26-ի ժամը 13.00-ի դրությամբ Երևանում փակ փողոցներ չկան 04/26/2024 13:29 Փակ է Գյումրի-Վանաձոր ճանապարհը 04/26/2024 13:25 Մերժում ենք համակերպվելն այնպիսի կացությունների, երբ դատելին դառնում է դատավոր, ամբաստանյալը՝ պահանջատեր, ցեղասպանը իրավատեր. Արամ Ա. Կաթողիկոս (տեսանյութ) 04/26/2024 13:24 Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն Եվրախորհրդարանից պահանջել է «չխառնվել» Բաքվի ներքին գործերին 04/26/2024 13:16 Հողի ամեն մի փոշու հատիկի հետ Քեզնից մի մասնիկ խլում են ինձնից Տղես. Ալբերտ Հովհաննիսյանի հայր 04/26/2024 13:07 «Ավրորան» եւ «Խոստում» մարդու իրավունքների ինստիտուտը ներկայացնում են մայիսյան ֆորումի բանախոսներին

04/24/2024 23:35 Ռուսաստանում տեսանկարահանել են ցանկապատից կախված մանկապարտեզի սանին 04/26/2024 12:49 Համացանցում քննարկվում է Գյումրի մեկնող գնացքում Աննա Հակոբյանի նստելու ձևը 04/25/2024 10:19 Ուղևորը վարորդի աչքերին քիմիական նյութ է փչել. վերջինս այրվածքներով տեղափոխվել է հիվանդանոց. shamshyan.com 04/26/2024 11:49 Ծեծկռտուք՝ Երևանի դպրոցներից մեկում․ 14-ամյա տղաները հարվածներ են հասցրել համադասարանցու գլխին, ինչի հետևանքով վերջինս տեղափոխվել է հիվանդանոց 04/26/2024 07:34 Ծնվեց, քայլեց, պաշտոնյա դարձավ. «Ժողովուրդ» 04/25/2024 08:13 Ինչ ցանել ես, այն էլ կհնձես. Ծիծեռնակաբերդում տեղի ունեցած միջադեպից հետո թերեւս, արժե թարմացնել ՔՊ-ականների հիշողությունը. «Ժողովուրդ» 04/24/2024 21:17 Մեր ժողովուրդը խաբեության մեջ էր, իսկ հիմա ճշմարիտ սիրո վրա կառուցված շատ գեղեցիկ գործընթաց ենք կազմակերպելու. Տեր Աբել 04/25/2024 15:32 Գերասիմ Վարդանյանը և ևս 4 հոգի տեղափոխվել են Վեդիի բաժին 04/26/2024 00:08 Ուսուցչուհին դասարանում սեռական հարաբերություն է ունեցել 14-ամյա պատանու հետ 04/25/2024 14:11 Գառնիկ Դանիելյանը տեղափոխվել է Նոյեմբերյանի հիվանդանոց 04/25/2024 13:48 Չես ճանաչու՞մ ինձ, էդ ի՞նչ ձև ես խոսում. Մեղրիի ճանապարհին քաշքշուկ սկսվեց, Գերասիմ Վարդանյանը բերման ենթարկվեց (տեսանյութ) 04/24/2024 20:19 Երկրորդ նախագահը Հայաստանում է եւ կնոջ հետ այցելել է Ծիծեռնակաբերդ 04/25/2024 19:24 Կիրանցում ականի պայթյունից քաղաքացի է վիրավորվել. Հրատապ 04/24/2024 20:48 Ցեղասպանությունից փրկված Աղավնի Ներսիսյանի մայրն ու քույրը մահացել են սովից, իսկ ինքը մեծացել է ամերիկյան մանկատանը. միակ հարազատն իրեն գտել էր 50-ականներին՝ հորեղբոր աղջիկը .... 04/25/2024 13:19 Փակ է Ապարան-Վանաձոր ճանապարհը 04/25/2024 20:55 «Օրենքով գողին» մեղադրում են ակումբում մարդ ծեծելու համար 04/25/2024 16:37 Օրենքով սահմանված կարգով ընթացք կտրվի․դատախազությունը՝ Փաշինյանի դեմ հաղորդման մասին 04/25/2024 21:09 Բերքաբերի սահմանին ականզերծող սակրավորի ոտնաթաթը պոկվել է, նա տեղափոխվել է Երևան 04/26/2024 16:23 Աշտարակի ոստիկանները կանխել են մի խումբ երիտասարդների վենդետան 04/25/2024 20:52 Ալեն Սիմոնյանը չգիտի, թե ինչ փաստաթղթի հիման վրա է պնդում, որ Տավուշում հանձնվող տարածքները ադրբեջանական են. Հարցման պատասխան

Արթուր Ղամբարյան. Գերատեսչական շահերն ազդում են օրենսդրական քաղաքականության արդյունավետության վրա (Տեսանյութ) 11/11/2013 21:03 | ՔՐԴԱՏՆԱԽԱԳԻԾ

Քրեական դատավարության նոր օրենսգրքի նախագծի շուրջ «Փաստինֆո»-ի հարցերին պատասխանել է Իրավաբանական գիտությունների դոկտոր, դոցենտ Արթուր Ղամբարյանը:

- Պարոն Ղամբարյան Քրեադատավարական օրենսգրքի լայնածավալ փոփոխություններ են նախաձեռնվել, կուզեի հարցնել, թե ո՞րն է դրանց բուն նպատակը, ինչի՞ն են միտված այդ փոփոխությունները, ի վերջո ի՞նչ ենք ունենալու դրանց վերջնական արդյունքում:

- ՀՀ-ում դեռևս 2006 թվականից սկսվել են Քրեական դատավարության նոր օրենսգրքի մշակման աշխատանքները, և ոչ թե գործող օրենսգրքի փոփոխություններ ենք նախաձեռնում, այլ 2006 թվականից փորձ է արվում ընդունել նոր Քրեադատավարական օրենսգիրք: Նոր օրենսգրքի ընդունման անհրաժեշտությունը պայմանավորված է 2 հիմնարար հանգամանքներով. առաջինն այն է, որ 2005թ. տեղի ունեցան սահմանադրական փոփոխություններ և դրանցով մի շարք քրեադատավարական երաշխիքների բովանդակությունը փոխվեց: Բացի այդ, արդեն 2002 թվականից ՀՀ-ն միացել էր Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին եվրոպական կոնվենցիային և մի շարք ինստիտուտների հետ կապված Եվրոպական դատարանն այլ իրավական դիրքորոշում էր արտահայտում, որը, բնականաբար, պետք է արտացոլվեր քրեական դատավարության օրենսգրքում: Սրանք հիմնական 2 ամենատարածված փաստարկներն էին, որոնք հիմնավորում են Քրեական դատավարության նոր օրենսգրքի ընդունման անհրաժեշտությունը:

Բայց, միևնույն ժամանակ, կարծում եմ, Քրեական դատավարության նոր օրենսգրքի ընդունումը պայմանավորված է նաև այլ հանգամանքներով: Օրինակ 1998 թվականից մինչև այսօր, երբ Քրեական դատավարության օրենսգրքն ընդունվել էր, օրենսգրքում կատարվեցին մի շարք համակարգային փոփոխություններ. Նախատեսվեցին նոր ինստիտուտներ, որոնք առհասարակ չէին տեղավորվում գործող օրենսգրքի գաղափարախոսության շրջանակներում, և առաջացան ներհամակարգային հակասություններ, օրինակ՝ Քրեական դատավարության օրենսգրքով նախատեսվեց արագացված դատաքննության ինատիտուտը, որը, բնականաբար, 1998 թ. չէր էլ պլանավորվում ընդունել:

Եվ, բնականաբար, երբ մի օրենսդրական ակտը, որ կառուցված է ամբողջությամբ այլ գաղափարախոսության հիման վրա և ներմուծում ենք մի օրգան, որն օտար է տվյալ գաղափարախոսությանը, առաջանում են արդեն ներհամակարգային հակասություններ: Նման ինստիտուտները բավականին շատ են: Մենք բարեփոխում էինք գործող Քրեական դատավարության օրենսգիրքը, նախատեսում էինք նոր ինստիտուտներ, բայց այդ ինստիտուտներն այնքան օտար էին գործող Քրեական դատավարության օրենսգրքի բովանդակությանն ու էությանը, որ միշտ առաջանում էին ներքին հակասություններ: Ուստի՝ ավելի շատ, կարծում եմ՝ պետք էր նոր Քրեական դատավարության օրենսգիրքը լուծեր նաև ներհամակարգային հակասությունների խնդիրները:

Բացի այդ, 1998 թվականից մինչ այսօր կատարված օրենսդրական բարեփոխումների շրջանակներում գործող Քրեական դատավարության օրենսգրքում առաջացել է պետական պաշտոնատար անձանց ֆունկցիաների տարանջատման խնդիր: Խոսքը վերաբերում է մասնավորապես քննիչ-դատախազ- քննչական բաժնի պետ փոխհարաբերություններին: Նրանց գործառույթներն այնքան խճճված են գործող Քրեական դատավարության օրենսգրքում, որ միշտ հակասություններ են առաջանում գերատեսչությունների միջև, և դրանք ուղղակիորեն ազդում են մարդու իրավունքների բովանդակության վրա:

Այսինքն՝ 2 պետական մարմին կարող էին ունենալ օրենդրական հակասություններ, վեճ` կոնկրետ իրավական նորմի վերաբերյալ, և դրա արդյունքում տուժում էր այն մարդը, ով ներգրավված էր քրեական դատավարությանը: Օրինակ, նմանատիպ վեճեր առաջանում էր քրեական գործի վարույթը կարճելու, կարճումը վերացնելու իրավասութունների տարանջատման հարցում, որն ուղղակիորեն առնչվում է մարդու իրավունքներին: Կարծում եմ Քրեական դատավարության օրենսգրքի ընդունման անհրաժեշտությունը նաև միտված էր հստակ տարանջատելու դատավարության մասնակիցների` քննիչի, դատախազի, քննչական բաժնի պետի իրավասություննրն ու գործառույթները. յուրաքանչյուր պաշտոնական անձ քրեական դատավարությունում պետք է ունենա կոնկրետ լիազորությունների շրջանակ, որ իմանա՝ որտեղ են սկսվում իր իրավունքներն ու պարտականությունները և որտեղ են ավարտվում: Երբ որ պաշտոնատար անձանց լիազորությունները կրկնվում են, դա էապես նվազեցնում է քրեական արդարադատության արդյունավետությունը:

Բայց կցանկանայի անդրադառնալ նաև այն հարցին, թե ինչու է այսքան ժամանակ ձգձգվում Քրեական դատավարության նոր օրենսգրքի ընդունումը, որովհետև, ինչպես նշեցի, դեռևս 2006 թվականից սկսած ձևավորվել է աշխատանքային խումբ, որի շրջանակներում մշակվեց նախագիծը: Ի՞նչն է պատճառը, որ այդքան երկար տևեց: Ես մի փոքր հումորով նշում եմ, որ ցանկացած պետության իրավական համակարգ ունի 3 քաղաքական փաստաթուղթ. Սահմանադրությունը, Ընտրական օրենսգիրքը և Քրեական դատավարության օրենսգիրքը: Եթե մեզ հաջողվեց 2005-ից ի վեր ընդունել Սահմանադրություն, փոփոխել Ընտրական օրենսգիրքը, ապա մեզ առ այսօր չի հաջողվել ընդունել 3-րդ փաստաթուղթը:

- Պատճառը ո՞րն է:

- Պատճառը հետևյալն է. Քրեական դատավարությունը մեր իրավական համակարգի այն բացառիկ ոլորտներից է, որտեղ առկա են բազմաբևեռ շահեր: Ոչ միայն հանրային և պետական շահի տեսանկյունից, այլ նույն պետական ապարատի ներսում կան հակադիր շահեր, որոնք նաև իրենց կնիքն են թողնում այս ոլորտում օրենսդրական բարեփոխումների վրա: Մեր իրականությունից ելնելով՝ մենք պետք է ընդունենք այն հանգամանքը, որ շատ դեպքերում գերատեսչական շահերն ազդում են օրենսդրական քաղաքականության արդյունավետության վրա: Եվ, կարծում եմ, պատճառներից մեկն էլ հենց այն է, որ միմյանց հակասող հանրային շահերի, գերատեսչական շահերի հակադրման պատճառով՝ շատ գործընթացներ պարզապես ձգձգվում են: Դա օբյեկտիվ է, թե սուբյեկտիվ, չեմ կարող ասել, պարզապես կարող եմ ընդունել, որ քրեական դատավարությունը բազմաբևեռ շահերի ոլորտ է, շահերի բախումները շատ են: Բացի այդ, ձգձգման մեջ ես տեսնում եմ նաև դրականը. թեև երկար տևեց, բայց այն փաստաթուղթը, որ հիմա մշակվել է` Քրեական դատավարության օրենսգրքի նախագիծը, եթե վեր կանգնենք առանձին դրույթների հետ համաձայն լինել- չլինելուց, ընդհանուր՝ որպես միասնական փաստաթուղթ դիտարելիս պետք է նշեմ, որ հեղինակներին հաջողվել է լուծել այն խնդիրները, որոնք ես քիչ առաջ նշեցի:

Եվ պետական մարմինների պաշտոնատար անձանց իրավասություների տարանջատման հետ կապված հարցերը շատ հստակ դրված են, երբ որ նախագիծը կարդում ես, կարմիր թելի պես անցնում է ցակացած պետական մարմնի և պաշտոնատար անձանց գործառույթները, նրանց իրավասության սահմանները: Սա արդեն իսկ հսկայական առաջընթաց քայլ է, և նշեմ, որ այս պաշտոնատար անձանց իրավասությունների տարանջատելը ամենաբարդ, ամենավիճահարույց խնդիրն է եղել, և հեղինակները կարողացել են տարանջատումն ապահովել այս ոլորտում`չընկնելով ծայրահեղությունների մեջ: Էապես բարձրացել են նաև մարդու իրավունքների ապահովման որոշակի երաշխիքները: Ընդհանուր առմամբ պետք է նշել, որ փաստաթուղթը՝ որպես ամբողջական ակտ, բավականին հաջողված է, և կարծում եմ՝ պետք է լուծի քրեական ադարադատության առջև ներկայում ծառացած հիմնական խնդիրները:

Իհարկե, բնակաաբար, կան դրույթներ, որոնք խիստ վիճահարույց են, նույնիսկ անընդունելի են, դրանց մասին բազմիցս խոսվել է: Ե’վ մեղադրյալի խոստովանական ցուցմունքների դեպոնացումը, և’ առաջին անգամ մարդուն ծանր և առանձնապես ծանր հանցագործությունների հիմքով առանց պատճառաբանության կալանավորելու ինստիտուտը, սրանք այն ինստիտուտներն են, որ խիստ վիճահարույց են և իմ դիրքորոշումը՝ և’ գիտական հոդվածներում և’ առանձին մամուլում, ես ներկայացրել եմ, բայց ընդհանուր առմամբ, նորից կրկնեմ, որ փաստաթուղթը հաջողված է:

- Պրն. Ղամբարյան, Դուք էլ նշեցիք, որ որոշ գերատեսչական շրջանակներ համաձայն չեն օրենքի որոշակի դրույթների հետ, դուք էլ առանձնացրեցիք Ձեզ համար անընդունելի որոշ կետեր: Փաստորեն, օրենքի մի շարք դրույթների մասով դարձյալ անհամաձայնություն կա: Ի՞նչն է պատճառը, հնարավոր չի՞ եղել գալ փոխհամաձայնության, թե՞ դա բնական է, որ ոչ բոլոր հարցերում պետք է լիներ միակարծություն:

Նորից խոսելով քրեական դատավարության մեջ շահերի հակադրման գաղափարից, որը բնական պրոցես է, հանրային և մասնավոր շահերի հակադրման տեսանկյունից՝ իրոք, ոլորտներ կան, որտեղ փաստաբանական ինստիտուտն իր դիրքորոշումը պետք է ներկայացնի, որպես փաստաբաններ՝ իրավապահ համակարգի ներկայացուցիչները իրենց դիրքորոշումը պետք է ներկայացնեն, որոնք շատ դեպքերում միմյանց բացառող են: Այստեղ այդ հակադրությունը գտնում եմ, որ միշտ պետք է լինի, և շատ դրական է, որ կա: Այլ խնդիր է, որ պետք է գտնել այդ հակադրության մեջ հավասարակշռված լուծումներ և ընդհանուր առմամբ հանրային և մասնավոր շահերի հակադրմամբ հաջողվել է ոլորտում գտնել շատ հարցերի լուծումներ:

Իսկ առանձին ինստիտուտների հետ կապված կոնկրետ դիրքորոշումներ, որ մասնագետներն ունեն, պրակտիկ իրավաբաններն ունեն այլ դիրքորոշումներ, դա ուղղակի դիրքորոշում է, որ մի իրավաբան կարող է համաձայնել մի ինստիտուտի հետ, մեկ այլ իրավաբան կարող է չհամաձայնել: Պարզապես այս բոլոր դրույթները, որոնք փոքր-ինչ կասկածելի են մարդու իրավունքների ապահովման տեսանկյունից, մենք պետք է նմանատիպ դրույթների նկատմամբ նրբազգաց լինենք, եթե կա մի փոքր հավանականություն, որ այս կամ այն իրավանորմը կարող է հանգեցնել մարդու իրավունքների խախտման` իրավակիրառ պրակտիկայում, թեկուզ ինքնին նորմը չի հակասում որևէ դրույթի, բայց իրավակիրառ պրակտիկայում այդ նորմն ունի պոտենցյալ, որ կարող է հանգեցնել, մենք պետք է հրաժարվենք նմանատիպ նորմերից:

Մանավանդ, կարծում եմ, նախագծի հեղինակների առաջնային նպատակը մարդու իրավունքների ապահովման երաշխիքների բարձրացնելն է: Մենք կարող ենք թողնել գերատեչությունների վեճերը, դա հասկանալի է, թող վիճեն, բայց այն հարցերը, որոնք վերաբերում են մարդու իրավունքներին, մենք այստեղ պետք է վեճ չունենանք:

- Դուք կարևորեցիք նաև ԵԴ դերն ու նշանակությունը այս օրենդրական փոփոխությունների ենթատեքստում, արդյոք ԵԴ-ի տեսակետին ամբողջությամբ համապատասխանու՞մ է օրենքի նախագիծն այն տեսքով, որ այսօր ունենք:

Ես նման հարցադրում չէի ընդունի և չեմ էլ փորձի պաատասխանել, որովհետև ԵԴ-ն յուրաքանչյուր կոնկրետ հարցի վերաբերյալ ունի կոնկրետ դիրքորոշում, ընդ որում, շատ դեպքերում այդ դիրքորոշումները պայմանավորված են ոչ թե և ոչ այնքան օրենքի ձևակերպման հետ, այլ իրավակիրառ պրակտիկայի կտրվածքով:

Մենք հնարավոր է՝ ունենանք շատ լավ նորմեր նոր Քրեադատավարական օրենսգրքի նախագծով, որոնք չեն հակասում եվրոպական կոնվենցիային, սակայն իրավակիրառ պրակտիկայում դրանք այնպես նենգափոխվեն, որ ԵԴ-ն մի քանի տարի հետո ասի, որ այստեղ մենք ունենք Եվրոպական կոնվենցիայի խախտումներ: Այսինքն՝ հարցադրումն այս տեսանկյունից, թե արդյոք ամբողջ ծավալով համապատասխանու՞մ է կոնվենցիային, թե՝ ոչ, կարծում եմ՝ ընդունելի չէ: Ուղղակի մենք պետք է առանձին ինստիտուտներ վերցնելով քննարկենք՝ ինքնին հակասում է, կամ համապատասխանում է, թե՝ ոչ: Ես, համենայնդեպս, չեմ կարող վկայակոչել մի ինստիտուտ, որ վստահաբար կարողանամ ասել, որ ուղղակիորեն հակասում է Եվրոպական կոնվենցիային, կամ ԵԴ-ի կողմից ձևավորված նախադեպային իրավունքին: Կարող եմ ընդամենն ասել, որ կան նորմեր, որոնք որ խախտման պոտենցիալ են պարունակում:

Օրինակ, մարդուն առաջին անգամ ծանր և առանձնապես ծանր հանցագործության հիմքով, առանց պատճառաբանության, առանց փաստարկման կալանավորելը, իմ ունեցած տեղեկություններով, ինքնին չի հակասում եվրոպական կոնվենցիային և նախադեպային իրավունքին, բայց իրավակիրառ պրակտիկայում կարող է բերել լայնածավալ խախտումների, երբ որ պաշտոնատար անձը չի պատճառաբանում իր խափանման միջոց կիրառելու, մասնավորապես` կալանք կիրառելու որոշումը: Սա նորմ է, որ հեղինակներն ասում են չի հակասում, փաստաբաններն ասում են` հակասում է կոնվենցիային: Չեմ կարող գնահատական տալ, գիտեմ, որ ինքնին չի հակասում, բայց միևնույն ժամանակ ընդունում եմ, որ իր մեջ պարունակում է պոտենցիալ, որ մարդու իրավունքները կխախտվեն և ճիշտ չէ առհասարակ թույլ տալ, որ որևէ պաշտոնատար անձ, առանց իր դիրքորոշումը պատճառաբանելու, առանց իր միջնորդությունը պատճառաբանելու՝ սահմանափակի որևէ մեկի իրավունքները, հատկապես, երբ խոսքը վերաբերում է ազատության իրավուքին:

Մենք պարտավոր ենք քրեական վարույթ իրականացնող մարմնին՝ քննիչին, օրենքով պարտավորեցնել, որ, եթե ուզում ես, թեկուզ առաջին անգամ, թեկուզ ծանր և առանձնապես ծանր հանցագործություններով որևէ մեկին կալանավորել, պետք է պատճառաբանել, թե այդ հանցագործության ծանրությունը արդյոք ինքնին կարո՞ղ է ազդել նրա փախուստի հավանականության վրա: Բայց մեր օրենքի նախագիծն ասում է, որ կարելի է և առանց պատճառաբանության, միայն հիմնավոր կասկածի հիման վրա միջնորդություն ներկայացնել դատարան, և դատարանը 1-ամսյա ժամկետով կարող է կալանավորել մեղադրյալին: Սա նորմ է, որ ես չէի ցանկանա, որ մեր նոր Քրեական դատավարության օրենսգրքում լինի: Մեր քրեական դատավարության օրենսգրքում ես պատկերացում եմ, որ մարդու իրավունքների երաշխիքներն ավելի բարձր պետք է լինեն:

Եվրոպական կոնվենցիան և Եվրոպական Դատարանը նախատեսում են նվազագույն երաշխիքները, իսկ մենք կարող ենք մեր օրենսդրությամբ, հաշվի առնելով մեր իրականությունը (իսկ մեր իրականությունը ավանդական ժողովրդավարական պետություններից տարբերվում է), կարծում եմ, մարդու իրավունքների երաշխիքները մի փոքր ավելի բարձր հարթության մեջ դիտարկենք:

- Մենք այսօր էլ ունենք հստակ օրենսդրություն՝ բերման ենթարկելու, ձերբակալելու, կալանավորելու վերաբերյալ: Բոլոր այս գործողություները կարծես թե օրենքով կարգավորված են, բայց հասարակությունը պարբերաբար ականատես է լինում այն իրավիճակներին, երբ այս նորմերը խախտվում են, ժամկետները չեն պահպանվում: Ի՞նչ է արվել՝ նոր օրենսգրքում այսպիսի դեպքերից խուսափելու համար:

- Ես չեմ կարծում, որ մեր գործող Քրեական դատավարության օրենսգիրքը բոլոր այդ հարցերի կարգավորումները տալիս է: Բնավ ոչ: Ավեին, շատ դեպքերում նույնսիսկ կարգավորված էլ չեն: Նույն, ասենք, բերման ենթարկելու հետ կապված հարցերը, որ Վճռաբեկ դատարանի նախադեպային օրենքով է կարգավորվում և ոչ թե՝ Քրեադատավարական օրենսգրքով: Հարցեր կան, հարաբերություններ կան, որոնք միայն օրենքով չես կարող կարգավորել: Օրենքը սահմանում է վարքագծի մոդելներ, իսկ այդ վարքագծի մոդելները միշտ էլ կլինեն խախտողներ, ես կարծում եմ:

Ուստի՝ այս տեսանկյունից օրենսգրքի վրա դնել նման մեծ պարտականություն, որ օրենսգիրքը լուծելու է իրավակիրառ պրակտիկայի բոլոր խնդիրները և այլևս չեն լինելու խախտումներ, կարծում եմ, հարցադրումն այդ տեսանկյունից ընդունելի չէ: Կան նորմեր, կան պահանջներ, պահանջները կլինեն և’ կատարողներ, և’, բնականաբար, կլինեն խախտողներ: Այլ հարց է, որ օրենսգիրքը ինքնին չպիտի նպաստի, որ պահանջների կատարումը լինի ոչ իրատեսական: Տեսեք, մենք խոսում ենք մարդու իրավուքների մասին, բայց պետք չէ անտեսել նաև քրեական դատավարության մյուս կողմի` հանրային շահը ներկայացնող մարմինների (քննիչ, դատախազ, հետաքննության մարմին) աշխատանքի արդյունավետությունը:

Վերջին հաշվով՝ այդ մարմինների աշխատանքի արդյունքում նաև պաշտպանվում են մեկ այլ մասնավոր անձի շահերը` տուժողի շահերը, եթե այդպիսիք կան: Ուստի՝ օրենսգրքում մենք իրավունք չունենք ներկայացնելու այնպիսի կարգավորումներ, որոնք խիստ տեսական են, կտրված են իրականությունից և որևէ կերպ հնարավոր չի լինի նման խիստ ժամկետների պայմաններում այդ պարտականություններն իրականացնել: Իհարկե, մենք ունենք նման նորմեր, կապված ձերբակալված անձին մեղադրանք առաջադրելու, որպես մեղադրյալ ներգրավելու հետ, մենք նման հակասություն ունենք, որ եթե գործող օրենսդրությունը և Սահմանադրությունը նախատեսում են, որ ձերբակալված անձին կարելի է պահել 72 ժամ, հետո ներկայացնել դատարան, նախագծի մեջ բավականին խիստ ժամկետեր են տրված՝ ձերբակալված անձին որպես մեղադրյալ ներգրավելու և կալանքի միջնորդությամբ դատարան դիմելու կտրվածքով: Նախագծում գրված է, որ պետք է մեղադրանք ներկայացվի 60 ժամ առաջ: Այսինքն` 12 ժամը, որպեսզի դատարանը հնարավորություն ունենա կալանքի միջնորդությունը քննարկելու:

Բայց արդյոք քննիչն ունի՞ հնարավորություն 60 ժամվա ընթացքում ձեռք բերել ապացույցները մեղադրանքի համար, դրանք ներկայացնել դատախազին, քանի որ նոր օրենսգրքով մեղադրանքի միջնորդությունը պետք է ներկայացնի դատախազը, այդ 60 ժամվա ընթացքում պետք է և’ քննիչը և’ դատախազը կարողանան տեղավորվել ՝և’ ապացույց հավաքելու, և’ որպես մեղադրյալ ներգրավելու որոշումը կազմելու և ներկայացնելու համար: Սա ժամանակահատված է, որ շատ դեպքերում կարող է նաև իրատեսական չլինել, որովհետև ես խոսել եմ շատ քննիչների հետ, նրանք նշում են, որ մենք էլ մարդ ենք, մենք էլ պետք է գոնե 24 ժամվա մեջ 8 ժամ քնենք, եթե մենք այդ 60 ժամից հանում ենք գոնե քնելու իրավունքը` 8-ական ժամ, ապա կենցաղային հաշվարկով՝ 60 ժամից դուրս է գալիս ևս 16 ժամ:

Հասկանալի է, որ փոքր ժամանակահատված է մնում, որ քննիչը կարողանա ապացույց հավաքել, ներկայացնել դատախազին, դատախազը որոշում կայացնի, քննիչը դա ներկայացնի մեղադրյալին, նոր միայն կալանքի մասին միջնորդություն ներկայացնի դատարան: Իրավիճակներ կան, որտեղ պետք է օրենքը իրատեսական լինի: Սրանք եզակի իրավիճակներ են, որ թեև խիստ կարևոր են, բայց ընդհանուր առմամբ, նորից եմ կրկնում, ես կարծում եմ օրենսգիրքը հաջողված է և պետք է հրատապ ընդունվի, որպեսզի քրեական արդարադատության համակարգը կարողանա արդյունավետ աշխատել:

- Ամենափայլուն օրենքն ունենալու դեպքում կարո՞ղ ենք վստահ լինել, որ այն պահպանվելու է:

- Ես արդեն իսկ ակնարկեցի, որ ունենալ օրենք, դեռևս չի նշանակում, որ կարողանալու ենք երաշխավորել դրա իրականացումը: Բացառված է: Իրավունքի տեսության մեջ մենք ունենք իրավունքի իդեալիզմ հասկացությունը, որը իդեալականացնում է օրենքի դերն ու նշանակությունը: Մենք չպետք է ընկնենք այդ իրավունքի իդեալիզմի հարթության մեջ, պետք է հասկանանք, որ եթե կա օրենք, եթե կան վարքագծի մոդելներ, բնականաբար, մեր իրականության մեջ կլինեն նաև պաշտոնատար անձինք, ովքեր կխախտեն այդ օրենքը, ինչպես և հասարակության մեջ ունենք մարդիկ, ովքեր խախտում են քրեական օրենսգիրքը: Քրեական օրենսգրքի առկայությունը ինքնին չի բացառում հանցագործությունների կատարումը: Եթե ունենք Քրեական դատավարության օրենսգիրք, որևէ իրավաբան չի կարող ասել, որ ինչքան էլ լավը լինի օրենսգիրքը, բացառելու ենք որևէ չարաշահում, բացառելու ենք որևէ խախտում, ադյպես չի լինում: Եթե կա օրենք, կլինեն նաև խախտողներ: Պարզապես. օրենքը պետք է իր մեջ չպարունակի պոտենցիալ խախտումներ կատարելու ռիսկեր, այսինքն խախտումները չպետք է բխեն օրենքի ոչ ճիշտ կարգավորումներից, և երկրորդ` ցանկացած խախտման դեպքում մենք պետք է ունենանք արդյունավետ պաշտպանության միջոց: Եթե կա խախտում, հակազդեցության մեխանիզմը պետք է օրենքի մեջ հստակ դրված լինի:

- Իսկ մեխանիզմները հակազդեցության կա՞ն:

-Կարծում եմ՝ ի տարբերություն գործող օրենքի՝ այս հարցն էլ է լուծված: Օրինակ, գործող օրենսգրքով՝ վարույթի մասնավոր մասնակիցների (պաշտպան, մեղադրյալ) չարաշահումների դեմ հակազդման մեխանիզմներ չունենք: Մեր Քրեական դատավարության օրենսգիրքը ելնում է այն կանխավարկածից, որ չարաշահումներ կարող են թույլ տալ միայն քննիչը, դատախազը, հետաքննության մարնմինը և դատավորը, և այդ կոնցեպցիայից ելնելով էլ նախատեսում է վերահսկողական, հսկողական մեխանիզմներ: Բայց իրավակիրառ պրակտիկայում շատ դեպքերում նաև պաշտպանները, փաստաբաններն են չարաշահումներ թույլ տալիս, չեն կատարում իրենց պարտականությունները բարեխղճորեն, բազմաթիվ նման դեպքեր կան՝ և’ մինչդատական վարույթում, և’ դատաքննության փուլում: Եթե դատաքննության փուլում կան դատական սանկցիաներ, որ դատավորն իրավունք ունի կիրառել փաստաբանի նկատմամբ, ով որ չարաշահում է իր իրավունքները, մինչդատական վարույթում քննիչը հակազդելու որևէ մեխանիզմ, գործող օրենսգրքով, չունի: Բայց նախագծում, բարեբախտաբար, այդ հարցը նույնպես կարգավորվել է. նախատեսվել է դատավարական սանկցիաների ինստիտուտ, որը կիրառվելու է ոչ միայն դատաքննության փուլում, այլեւ մինչդատական վարույթում, և քննիչն իրավունք ունի պաշտպանի նկատմամբ կիրառել օրենքով նախատեսված պատասխանատվության միջոցներ և սանկցիաներ, եթե նա թույլ է տալիս իրավունքների չարաշահում:

Հարցազրույցը վարեց Նելլի Դանիելյանը