Փաստ ինֆո

ԱՄՆ պետքարտուղարությունը գոհացուցիչ չի համարել Հայաստանի քայլերը՝ թրաֆիքինգի դեմ պայքարում, արձանագրել, որ դրանք  չեն բավարարում թրաֆիքինգի կանխարգելմանն ուղղված նվազագույն չափանիշներին եւ տեղափոխել 2-րդ խումբ՝ վերահսկման ցուցակի երկրների շարք:

Երկու տարի է, ինչ կառավարության կողմից չի եղել որևէ դատապարտում։ Թեմայի շուրջ «Փաստինֆո»-ն զրուցել է Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության հավասար իրավունքների ապահովման վարչության, մարդկանց թրաֆիքինգի և կանանց հիմնահարցերի բաժնի պետի պաշտոնակատար Էլեոնորա Վիրապյանի հետ։

-Տիկին Վիրապյան, ի՞նչ է սպառնում Հայաստանին, երբ դիրքերը թրաֆիքինգի դեմ պայքարում թուլացել է՝ տեղափոխվելով 2-րդ խումբ

 - Խոսքը երկրորդ խմբի «Ոչ» լիստի մասին է ,որը նշանակում է, որ կառավարությունը լավ ջանքեր չի գործադրում թրաֆիքինգի դեմ պայքարելու գործում։ Երկրորդ սպասողական խումբն է ՝ գրեթե երրորդը։ Իսկ երբ որ մենք իջնում ենք երրորդ խումբ՝ դա արդեն սանկցիա է։ Դա միայն մեզ չի վերաբերվում, այլ բոլոր այն երկրներին, որոնք վավերացրել են Անդրազգային կազմակերպած հանցավորության դեմ պայքարի ՄԱԿ-ի կոնվենցիան։ Եթե չեն կատարում այն նվազագույն չափորոշիչներով պարտավորությունները ստանձնել, հայտնվում են երրորդ խմբում և համապատասխանաբար  տնտեսական սանկցիաներ են կիրառվում այդ երկրների նկատմամբ։ Դա նշանակում է, որ այն բոլոր գումարները, որոնք մտնում են երկիր, որը տնտեսական  զարգացմանն է ուղղված՝ կնվազեն։ Բայց մենք շատ ակտիվ աշխատում ենք, ու ամեն ինչ կանենք, որ դրան չհասնի։

- Արդեն երկու տարի է, ինչ կառավարության կողմից չի եղել որևէ դատապարտում, իսկ հարկադիր աշխատանքի համար վերջին անգամ դատապարտում եղել է 2014 թվականին։ Ո՞րն է պատճառը։

-Խնդիրն այն էր, որ  առնվազն վերջին մեկ տարին մենք մի քիչ թուլացրեցինք մեր դիրքերը այն առումով, որ  համակարգումը փոխանցվում էր մի նախարարությունից մյուսին։ Այսինքն 20 տարի պայքարը համակարգել է  ԱԳՆ-ն, իսկ 2019 թվականին փոխանցեցին մեր նախարարությանը։ Եվ բնականաբար մեզ փոխանցվեց նաև ազգային ծրագիրը, որը արդեն 2018-ին ավարտվել էր և 2019-ին եռամյա նոր ծրագիրը պետք է լիներ։ Նախագիծ  տարբերակով այն ավարտին հասցված չէր, տարբերակը տվեցին մեզ տարվա կեսին և մինչև ամբողջացրեցինք, հստակեցրեցինք գործառույթները՝ տարվա վերջին ունեինք  նախագիծը և Թրաֆիքինգի դեմ պայքարի խորհրդին կից աշխատող խումբը։ Մարտին մենք պետք է ծրագիրը ներկայացնեինք կառավարություն՝ հաստատման։ Եվ եթե ներկայացնեինք, համենայնդեպս «ոչ լիստում» չէինք հայտնվի, կմնայինք երկրորդ խմբում, բայց ոչ երկրորդ պրիմ խմբում։ Քանի որ համաճարակը սկսվեց, հենց այն օրը, որ մենք պետք է ծրագիրը ներկայացնեինք  խորհրդի նիստի հավանությանը, հետաձգվեց  հունիս և այդ ժամանակ նոր ընդունվեց։

-Իսկ ո՞րն է մյուս պատճառը։

-Բացահայտումները քիչ են, պատճառը՝  դատարան գործերը գրեթե չեն հասնում։ Քննվում են նախաքննության փուլում։  Շատ դժվար ապացուցվող հանցագործություն է և չի ստացվում համոզիչ  ապացույցները հավաքագրել, որ գործը տեղափոխվի  դատախազություն, այնտեղից էլ դատարան։ Եթե անգամ հասնում է  դատարան, այնտեղ էլ կարող է վերաորակվի։ Գրեթե դատապարտված չունենք վերջին երեք  տարում։ Գործերը մինչև վերջ չեն հասնում, ինչ-որ մի փուլում կասեցվում, դադարում, վերաորակվում են։ Իսկ դա նշանակում է, որ մենք  մինչև վերջ չենք հասցնում մեր աշխատանքը, որովհետև մենք ունենում ենք զոհեր  և նրանց հետ կապված դատական գործերը ուրիշ ընթացք են ստանում։ Օրինակ՝ անցած տարի մենք ունեցել ենք 8 զոհ, որից երկուսը անչափահաս։ Եթե մենք նույնացնում ենք նրանց որպես զոհ, ոստիկանությունը ճանաչում է տուժող և այդ երկու հիմքերը  չեն բավարում, որպեսզի դատարանում գործը ընթացք ստանա։ Դա նշանակում է, որ համենայնդեպս ամերիկյան պետդեպի գնահատականով, մենք բավականաչափ ջանք չենք գործադրում այս երևույթը վերահսկելու, կասեցնելու համար։ Իհարկե, վերջնականապես չենք կարող վերացնել, բայց պատժել նրանց ովքեր ներգրավված են դրա մեջ՝ մենք դա չենք անում, չի ստացվում։

-Գուցե տուժողների հետ աշխատանքները բավարար կերպով չեն տարվո՞ւմ՝ ամբողջացնելու համար պատկերը։

-Ութ հոգու՝  տարբեր ժամանակներում ոստիկանությունը բացահայտել է, հետաքննությունն արել և տուժող է ճանաչել այդ մարդկանց։ Դրանից հետո միջնորդագիր է ներկայացրել, նկարագրել վիճակը և առաջարկել քննարկել։ Նույնացման հանձնաժողովը քննարկել է այդ դեպքը, լրացուցիչ  ինֆորմացիաներ ենք ստանում գումարում ենք և որոշում ենք,  որ զոհ է կամ ոչ։ Սովորաբար ն աջակցության համար հիմքերը բավարար են լինում, որ անձին աջակցություն ստանալու իրավունք տրվի, բայց ապացուցողական  բազան հավաքելը շատ բարդ է։ Մեծ պատիժ է հասնում այն մարդկանց, որոնք թրաֆիքինգով են զբաղվում և պետք է լուրջ հիմնավոր ապացուցել, որը դժվար է։ Մենք  ունենում ենք  դեպքեր, երբ նույն զոհերը հրաժարվում են իրենց ցուցմունքներից, մենք երեխաների հետ ենք աշխատում, որոնց եթե մի քանի անգամ հարցաքննում ես, կարող է պատահի տվյալները չհամընկնեն և դա խնդիր է։ Դա օբյեկտիվ  պատճառ է, որի համար հնարավոր չի լինում հասցնել մինչև դատարան և որոշում կայացնել։  Պետդեպարտամենտը այդ չափորոշիչներն ունի, իրենք չեն խորանում ինչն է պատճառը, ինչը՝ ոչ։ Ունեն հստակ  կրիտերիաներ, եթե չի կատարվել, ուրեմն սանդղակում իջնում ենք։ Նախաքննության, հետաքննության փուլերում մենք խնդիրներ ենք ունենում։

-Իրազեկման, վերապատրաստման և այլ աշխատանքներին զուգահեռ ի՞նչ աշխատանքներ են իրականացվում։

- Հասկացել ենք, որ բնակչությունը պարբերաբար պետք է իրազեկվի, որովհետև շատ ժամանակ  ուղղակի անտարբերություն են ցուցաբերում։ Տեսնում են, որ մանավանդ մարզերում, երեխան դպրոցում գրանցված է՝ դպրոց չի գնում, կամ տեսնում ես երեխա կա և որևէ դպրոցում գրանցված չէ։ Այդ երեխան զբաղվում է ֆերմաներում՝ ինչ- որ բանով։ Ի վերջո` սարի ծայրին հո չեն նստում։ Իրենց ինչ-որ մեկը տեսնում է։ Ուրեմն պետք է իրեն հարց տա՝ այս երեխան, որ դպրոցում չէ, ամբողջ օրը կենդանի է պահում, ի՞նչ գործ ունի այս աշխատանքներում։ Լույսը բացվում է սկսում է գործը, օրվա վերջ ավարտում։ Ո՞նց էլ լինի մեկը կտեսնի եւ  այդ մեկը պետք է զանգի։

-Հիմա Հայաստանում թրաֆիքինգի ո՞ր ձևերն են առավել տարածված։

-Հիմա այս գլոբալիզացման պայմաններում փոխվում է  նույնիսկ շահագործման եղանակները։ Եթե մենք նախկինում խոսում էինք սեռական շահագործման մասին, ապա հիմա  ավելի շատ տեսադաշտում են  աշխատանքային շահագործման դեպքերը։ Դա չի նշանակում, որ նախորդը չկա, նշանակում է, որ Հայաստանում  են դեպքերը շատացել։ Միշտ ասում էինք, որ Հայաստանից գնում ես ուրիշ երկիր և ենթարկվում շահագործման, կամ էլ տարանցիկ երկիր է՝  Հայաստանի տարածքով տեղափոխում են մի երկրից մյուսը։ Հիմա  մենք ասում ենք, որ Հայաստանը և ընդունող է,և տարանցիկ է, և ինքը արդեն թրաֆիքինգի երկիր է։ Եվ հիմնականում դեպքերը մարզերում են տեղի ունենում, բայց ոչ բոլորը։  Թվում է, թե թվերը ցույց ենք տալիս, որոնք փոքր են ու թվում է խնդիրը չկա, բայց այն ինչ տեսնում ենք մարզերում և ինֆորմացիա ստանում՝ հարցական է՝ դա ի՞նչ մասշտաբների է այս փոքր երկրում։

-Օրինակներ կբերե՞ք։

- Վերջերս կարդացի, որ բալգարկայից վնասվել է 15 տարեկանը։ Հիմա ինչ դեպք է՝ ինչպե՞ս  է հայտնվել դա իր ձեռքում, իր տա՞նն է եղել և ծնողի հետ աշխատանք արել, թե դժբախտ  պատահար էր, թե աշխատանքի համար էին տվել ձեռքը։ Ոստիկանությունը երևի կպարզի, որովհետև երեխան շատ է վնասվել։ Բազմաթիվ նման դեպքեր կան։ Այս պարագայում չենք կարող ասել, որ ծնողը շահագործել է, բայց ծնողը շահագործողի դերում  լինում է։ Այս տարիներին շատ ենք տեսել, երբ մայրը աղջկան վաճառում է կամ երեխային ուղարկում մուրացկանությամբ զբաղվելու։

Աղբյուր` Փաստինֆո