ԲՈԼՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐԸ
Շարունակելով սահմանադրական իրավունքի տարրական դասընթացը. Գոռ Հովհաննիսյան 02/28/2020 17:38 | Մեկնաբանություն
Արդյո՞ք հանրաքվեով ՍԴ դատավորներին աշխատանքից ազատելը խախտում է համաչափության սկզբունքը։ Այս մասին ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է սահմանադրագետ Գոռ Հովհաննիսյանը։
«Համաչափության սկզբունքը ֆունդամենտալ իրավական սկզբունք է։ Այն բխում է իրավական պետության սկզբունքից, այսինքն՝ դրա դրսևորման մի ձև է։ Այս սկզբունքը սահմանափակում է հանրային իշխանության իրականացումը և այդ իմաստով հանդես է գալիս իբրև այսպես կոչված ՍԱՀՄԱՆԱՓԱԿՄԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱՓԱԿՄԱՆ (այո, երկու անգամ) սկզբունքներից մեկը (որոշակիության, հիմնական իրավունքի էության անխախտելիության, առանձին դեպք կարգավորող օրենքի արգելքի սկզբունքների կողքին)։
Համաչափության սկզբունքի ծագման մասին մանրամասն գրել եմ։ Այն, ինչպես որ իրավական պետության սկզբունքը, մաքուր գերմանական «արտադրանք» է։
Համաչափության սկզբունքը պահանջում է, որ անձին ծանրաբեռնող իշխանական ակտը հետապնդի միայն ԼԵԳԻՏԻՄ ՆՊԱՏԱԿ և ՊԻՏԱՆԻ, ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ ու ՉԱՓԱՎՈՐ լինի այդ նպատակին հասնելու համար։
Հանրային իշխանության հետապնդած նպատակը լեգիտիմ է, եթե այն ծառայում է ընդհանուր շահին, հանրության բարօրությանը։
Լեգիտիմ նպատակին հասնելու համար ընտրված ՄԻՋՈՑԸ պիտանի է, եթե դրանով կարելի է հասնել դրված նպատակին։
Ընտրված միջոցն անհրաժեշտ է, եթե չկան լեգիտիմ նպատակին հասնելու ԱՎԵԼԻ ՄԵՂՄ միջոցներ, այսինքն՝ միջոցներ, որոնք անձին ավելի քիչ են ծանրաբեռնում (այդ պատճառով համաչափության սկզբունքը հաճախ անվանում են նաև ՉԱՓԻՑ ԱՎԵԼԻԻ ԱՐԳԵԼՔԻ սկզբունք)։
Ընտրված միջոցը չափավոր է, եթե այն ողջամիտ հավասարակշռության մեջ է գտնվում դրված նպատակի հետ, այսինքն՝ եթե այն չի առաջացնում այնպիսի բացասական հետևանքներ, որոնք ակնհայտորեն անհամամասն են ցանկալի արդյունքին (պրոֆ․ Ռոման Հերցոգի խոսքերով՝ «Չի կարելի թնդանոթներով կրակել ճնճղուկների վրա, անգամ եթե դա նրանց քշելու միակ միջոցն է»)։
Համաչափության սկզբունքի մասին այս ամենն իմանալուց հետո յուրաքանչյուր ոք շատ հանգիստ կարող է ստուգել, թե արդյոք հանրաքվեով ՍԴ դատավորներին աշխատանքից ազատելը խախտում է այս սկզբունքը։
Միակ բարդ հարցը, որ այստեղ ծագում է, այն է, թե արդյոք համաչափության սկզբունքը գործում է նաև հանրաքվեների համար։
Որ ժողովուրդն ինքը հանրաքվեով Սահմանադրությունը փոփոխելիս իրականացնում է հանրային իշխանություն, ինքնին հասկանալի է։ Բայց այստեղ արդեն չափազանց կարևոր է չշփոթել սահմանադրին (pouvoir constituant) սահմանադրություն փոփոխող օրենսդրի (pouvoir constitué) հետ։ Ժողովուրդը սահմանադիր (pouvoir constituant) է միայն ԱՌԱՋԻՆ ԱՆԳԱՄ կամ ԼՐԻՎ ՆՈՐ Սահմանադրություն ընդունելիս։ Արդեն գոյություն ունեցող Սահմանադրությունը փոփոխելիս ժողովուրդն այլևս սահմանադիր չէ, այլ սոսկ սահմանադրություն փոփոխող օրենսդիր (pouvoir constitué), և կաշկանդված է Սահմանադրության անփոփոխելի դրույթներով (սրա մասին արդեն մանրամասն գրել եմ)։ Ու քանի որ համաչափության սկզբունքը, ինչպես արդեն գիտենք, իրավական պետության սկզբունքի դրսևորումներից մեկն է, որն ամրագրված է գործող ՀՀ Սահմ․ 1-ին հոդվածում, որն իր հերթին անփոփոխելի է Սահմ․ 203-րդ հոդվածի ուժով, ուստի հանրաքվեով Սահմանադրությունը փոփոխելիս ժողովրդի իշխանությունը ՍԱՀՄԱՆԱՓԱԿՎԱԾ Է համաչափության սկզբունքով։ Համաչափության սկզբունքը խախտող ցանկացած փոփոխություն անվավեր է։
(Կարծում եմ՝ արդեն բոլորը հասկացան, որ սխալ է, երբ հիմա խոսում են սահմանադրի մասին։ Իրականում պետք է խոսել միայն սահմանադրություն փոփոխող օրենսդրի մասին, որը ենթակա է սահմանադրին։ Ինչպես նաև սխալ է պնդել, թե ժողովրդի իշխանությունն անսահմանափակ է։ Ժողովուրդը հանդես չի գալիս միշտ նույն դերում, ուստի պետք է հստակ տարանջատել ժողովրդին՝ իբրև pouvoir constituant, և նույն ժողովրդին՝ իբրև pouvoir constitué։ Երբ ժողովուրդը հանդես է գալիս իբրև pouvoir constitué, նրա իշխանությունը սահմանափակված է, ինչպես որ հիմա է)։
Ու քանի որ մենք արդեն գիտենք, որ Սահմանադրությունը փոփոխելիս ժողովուրդը հանդես չի գալիս իբրև սահմանադիր, այլ միայն իբրև սահմանադրություն փոփոխող օրենսդիր, ու հենց այդ պատճառով կաշկանդված է համաչափության սկզբունքով, ուստի առաջարկվող սահմանադրական փոփոխությունը պարտադիր պետք է համապատասխաանի այս սկզբունքի պահանջներին։ Յուրաքանչյուր ոք արդեն կարող է շատ հանգիստ ստուգել դա։ Այսպես․
Առաջարկվող փոփոխությունը (ՍԴ յոթ դատավորների լիազորությունները դադարեցնելը) պիտի հետապնդի լեգիտիմ նպատակ։ Իշխող քաղաքական ուժի պնդմամբ՝ փոփոխության նպատակը գործող Սահմանադրության դրույթների հնարավորինս շուտ կենսագործումն է, այսինքն՝ որ ՍԴ դատավորները պաշտոնավարեն 12 տարուց ոչ ավել և իրենց միջից ընտրեն նախագահ 6 տարի ժամկետով։ Ինքնին հասկանալի է, որ սահմանադրական նորմերի կենսագործումը լեգիտիմ նպատակ է։
Այս լեգիտիմ նպատակին հասնելու համար ընտրված միջոցը՝ ՍԴ յոթ դատավորների լիազորությունների դադարեցումը, պիտի պիտանի լինի, այսինքն՝ նպաստի այդ նպատակին հասնելուն։ Պիտանիությունը նույնպես առկա է, որովհետև նոր դատավորները կարող են նշանակվել միայն 12 տարով և իրենց միջից պիտի ընտրեն նախագահ։
Ընտրված միջոցը պիտի նաև լինի անհրաժեշտ, այսինքն՝ չպետք է գոյություն ունենա դրված նպատակին հասնելու ավելի մեղմ միջոց, այն է՝ այնպիսի միջոց, որը ՍԴ յոթ դատավորներին ավելի քիչ կծանրաբեռնի։ Ու այստեղ է, որ մենք ՇԱՏ ՄԵԾ ՊՐՈԲԼԵՄ ունենք։ Իհարկե կա դրված նպատակին հասնելու ավելի մեղմ միջոց։ Նույն նպատակին մենք կհասնենք, եթե ՍԴ այն դատավորների դեպքում, որոնք 12 տարուց ավել են պաշտոնավարելու, պաշտոնավարման ժամկետը նվազեցնենք մինչև 12 տարի ու նաև սահմանենք, որ ՍԴ գործող նախագահի նախագահական լիազորություններն էլ նվազում են մինչև 6 տարի։ Ու վերջ։ ՍԴ-ում կան դատավորներ, որոնց պաշտոնավարմանը մնացել է 2-3 տարի։ Այս մարդիկ ոչնչով չեն խանգարում գործող Սահմանադրության նոր դրույթների կենսագործմանը։ Նրանց ազատելով՝ մենք ոչ մի կերպ չենք հասնում դրված նպատակին, որովհետև նրանք որևէ կերպ չեն խանգարում այդ նպատակին հասնելու հարցում։
Այսպիսով, առաջարկվող փոփոխության ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆԸ նույնպես (ու ոչ թե միայն հանրաքվե նշանակելու ընթացակարգը) հակասահմանադրական է։
Ավելին, ես կարծում եմ, որ եթե ընտրվեր հարցի լուծման այս համաչափ տարբերակը (դատավորների լիազորությունների ժամկետի նվազեցում մինչև 12 տարի և նախագահի լիազորությունների ժամկետի նվազեցում մինչև 6 տարի), ապա որևէ խնդիր չէր լինի նաև նախապես այս փոփոխության սահմանադրականությունը ստուգելու հարցով ՍԴ դիմելը, որովհետև նման համաչափ ու արդար լուծումը հակասահմանադրական ճանաչելը ՍԴ-ի համար շատ դժվար կլիներ, ու ՍԴ-ի նման որոշումը ոչ ոքի չէր համոզի։ Ավելին, այն դատավորները, որոնց մնացել է պաշտոնավարելու 12 տարուց էլ պակաս ժամանակ, ոչ մի շահ չունեին ճանաչելու այսպիսի լուծումը Սահմանադրությանը հակասող, որովհետև այդ փոփոխությունը նրանց իրավունքներն ընդհանրապես չէր շոշափի։ Ավելին, նրանք շահագրգռված կլինեին նման փոփոխության ընդունմամբ, որովհետև դա նրանց համար կստեղծեր իրենց պաշտոնավարմանը մնացած վերջին 2-3 տարում ՍԴ նախագահ ընտրվելու հնարավորություն։ Ու այդ դատավորները, իմ իմանալով, ՍԴ-ում մեծամասնություն են։ Ու արդյունքում կունենայինք հենց ՍԴ-ի որոշմամբ սահմանադրական ճանաչված լուծում։
Ինչո՞ւ չէր կարելի ընտրել հարցի հենց այսպիսի լուծում»,-գրել է Գոռ Հովհաննիսյանը։
Հարակից հրապարակումներ`
Տեսանյութեր
04/12/2024 15:02 Մտանք ակումբ, Մովսիսյանն ու Ամիրխանյանը ծեծված ջարդված էին,միլպետը ադրբեջանցիների վայրագության մասինՏեսադարան
05/17/2022 10:49 Ոստիկանությունը բերման է ենթարկել «Դիմադրության» շարժման աղջիկ ցուցարարներին, ովքեր փակել են Երևանի փողոցներըՄամուլ
- 04/26/2024 08:28 Հենրիխ Մխիթարյանին շնորհավորեցին բոլորը` բացի ՀՖՖ-ից․ «Ժողովուրդ»
- 04/26/2024 08:23 Գյուղից հետևում են դիրքերի քանդմանը․ «Հրապարակ»
- 04/26/2024 08:20 Համատեղ պայքարի պլան դեռ չկա․ «Հրապարակ»
- 04/26/2024 08:18 ԿԳՄՍՆ-ում փոփոխություններ են նախապատրաստվում ․ լուծարվելու է Սփյուռքի բաժինը․«Հրապարակ»
- 04/26/2024 08:13 Իշխանական թիմում էլ են սարսափում ադրբեջանցի «փախստականների» վերադարձի հեռանկարից․ Հրապարակ»
- 04/26/2024 07:53 Աննա Հակոբյանը քաղաքական նպատակով էր Գյումրիում. աճել է իշխանության հանդեպ անվստահությունը, թեմի առաջնորդը «վտանգ» է համարվում․ «Ժողովուրդ»
- 04/26/2024 07:40 Սասուն Խաչատրյանին չեն նեղացնի. ՔՊ-ն հանդիպելու է ՍԴ-ի իր «սրտի» թեկնածուի հետ․ «Ժողովուրդ»
ՓԱՍՏԱԹՂԹԵՐ
- 03/31/2019 21:34 ԱԺ են ուղարկվել Պաշտպանի 2018 թվականի տարեկան հաղորդումը և զեկույցը
- 03/21/2019 15:23 Դավիթ Սանասարյանն իր գործունեությամբ չի նպաստել զբաղեցրած պաշտոնի նկատմամբ վստահության եւ հարգանքի ձեւավորմանը. Եզրակացություն
- 12/16/2018 12:49 Մարտի 1-ի 10 զոհերից յուրաքանչյուրն ինչ վնասվածքներից եւ ինչ հանգամանքներում է մահացել՝ ՀՔԾ-ի տարիներ առաջ հրապարակած զեկույցը
- 07/18/2018 12:48 Հրապարակվել է «Մարտի 1-ին» վերաբերող իրավական դիրքորոշում
Հարցազրույց
- 04/22/2024 20:39 Ինչ իմանամ ինչի են ականազերծում, երևի ժողովուրդ շատ է հավաքվել՝ ականազերծում են, որ չգնան թփուտների մեջ թեթևանալու ու պայթեն... Կոռնիձորի Արո
- 04/01/2024 20:09 Թուրքիայի ՏԻՄ ընտրություններն այդ երկրի ներքաղաքական կյանքի կարևոր ջրբաժանն է, Էրդողանի ժառանգներն են կրելու պայքարի դժվարությունները. Մելքոնյան
- 03/09/2024 11:02 ԱՄՆ հետ ունենք ռազմավարական երկխոսություն, որի շրջանակներում ուսումնասիրում ենք նոր ուղղություններ. Միրզոյան
- 03/04/2024 15:56 Ալիևը և իր վարչակազմը ընդմիշտ կմնան վախի մեջ, հայ զինվորականը չի համակերպվելու ունեցած կորուստների հետ․ Դավիթ Տոնոյան
Մեկնաբանություն
- 04/20/2024 20:35 Մի տարբերություն էլ կա Հայաստանի ու Վրաստանի միջև՝ Վրաստանում ինքնիշխանությունն աճուրդի հանած Սահակաշվիլին բանտում է, Փաշինյանը՝ դեռ ոչ. Թևանյան
- 04/20/2024 18:25 Ե՞րբ է Ադրբեջանը նախատեսում տիրանալ Տավուշի տարածքներին, և ի՞նչ պետք է իմանանք մենք՝ կանխելու համար. Հոխիկյան
- 04/20/2024 16:43 Տիգրան Համասյանին և համերգին կազմակերպիչներին առաջարկում եմ դադարեցնել համերգը. Իշխանյան
- 04/20/2024 14:40 Մինչև Միջանցք տալն անվանափոխվելու են Երևանի թաղամասերի անունները. Դանիելյան
Արխիվ
Արտակարգ պատահարներ
- 04/26/2024 10:53 2 ռուս կանայք հաղորդում են տվել ոստիկանություն, որ «Հաղթանակ» զբոսայգու տնօրենը հարվածել է իրենց, թքել իրենցից մեկի դեմքին. shamshyan.com
- 04/26/2024 10:33 Ավստրալիայի Լիբերալ կուսակցությունը երկրի ընդդիմության առաջնորդին կոչ է արել ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը
- 04/26/2024 10:23 Հրդեհ Գառնի գյուղում
- 04/25/2024 22:46 Թումանյան փողոցում գտնվող ռեստորաններից մեկի ծխատարում հրդեհ է բռնկվել
ԸՍՏ ՕՐԵՆՔԻ
- 03/08/2024 15:00 Զազրելի դեպք Հայաստանում. սեռական բռնության է ենթարկվել 2 տարեկան երեխա. մասնագետը մանրամասնում է՝ ինչպես պաշտպանել երեխաներին (տեսանյութ)
- 01/13/2024 20:29 Տեր Թոդիկի մեթոդները վաղուց չեն գործում. դաստիարակության ու բռնության նուրբ սահմանը (տեսանյութ)
- 01/13/2022 17:55 Ինչքա՞ն է կազմում երեխայի ծննդյան կապակցությամբ տրվող նպաստը
- 05/02/2021 17:57 Կարեւոր է իմանալ. Կարմիր գծերի համար տուգանելիս` տեղում արձանագրության կազմումն այլևս պարտադիր չէ
Անցուդարձ
- 04/26/2024 00:08 Ուսուցչուհին դասարանում սեռական հարաբերություն է ունեցել 14-ամյա պատանու հետ
- 04/23/2024 22:11 Ամուսիները փորձել են մի կնոջ դավանափոխ անել դեպի իսլամ՝ ինտիմ լուսանկարների միջոցով
- 04/23/2024 00:43 Նորածին դստերը անտառում թողած կնոջը դատապարտել են 40 տարի անց
- 04/21/2024 22:49 Կինը հոր օգնությամբ վրեժ է լուծել դավաճան զուգընկերոջից
Հետաքրքիր է իմանալ
- 04/16/2024 18:04 Տիեզերական աղբն ընկել է Երկրի վրա ու ծակել տան տանիքը
- 04/15/2024 18:24 Հայտնաբերվել են մոլորակի ամենաառաջին մարդկանց մնացորդները, որոնք 1,86 միլիոն տարվա վաղեմություն ունեն
- 04/04/2024 19:00 Ծերացման դեմ պայքարում հետազոտողները նոր բացահայտում են արել
- 04/03/2024 16:05 Կինը երկվորյակներ է լույս աշխարհ բերել 22 օրվա տարբերությամբ