ԲՈԼՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐԸ
10-ը խորհուրդ, որը կօգնի ի հայտ բերել խաբեությունը առողջության մասին հոդվածներում 05/08/2017 14:36 | Անցուդարձ
BBC Future-ի մեկնաբան Կլաուդիա Հեմմոնդի խորհուրդների շնորհիվ դուք կկարողանաք հեշտորեն կողմնորոշվել բժշկական թեմաներով հաղորդումների հարցում և կսովորեք ճանաչել կեղծ գիտական, եթե ոչ վտանգավոր հայտարարությունները:
Վերլուծելով անցյալ տարվա ընթացքում քաղցկեղային հիվանդությունների թեմայով 20 առավել հանրահայտ հոդվածները, բրիտանական Independent թերթի լրագրողները պարզել են, որ նրանցից կեսից ավելին բովանդակում էին առողջապահության մարմինների կամ բժիշկների կողմից հերքված տեղեկատվություն:
Այդուհաներձ, միլիոնավոր մարդիկ այդ հոդվածները բավականաչափ հետաքրքրական են համարել սոցցանցերում իրենց ընկերների հետ դրանցով կիսվելու համար:
Եթե քաղաքականության մասին ոչ հավաստի նորությունները կարող են ազդել ընտրողների ընտրության վրա, ապա ինչի՞ վրա կազդեն բուժման եղանակների մասին պատմությունները, որոնց արդյունավետությունը չի ապացուցված:
Կարո՞ղ են, արդյոք, դրանք մարդուն դրդել հրաժարվել ընթացիկ թերապիայից հօգուտ վերջին խորհուրդների, որոնց մասին նա պարզապես կարդացել է հոդվածում:
Որոշ մարդիկ համարում են, որ նման հոդվածները կարող են վտանգավոր լինել:
Ինչպե՞ս իմանալ, թե արդյոք հոդվածը, որով ինչ-որ մեկը կիսվել է Ֆեյսբուքում կամ Թվիթերում, իսկապես ունի գիտական հիմնավորում:
Բնականաբար, արժե քննադատաբար վերաբերվել նրան, թե ինչեր են գրվում թերթերում, սակայն ինչպե՞ս իմանալ հոդվածը, որով ինչ-որ մեկը կիսվել է Ֆեյսբուքում կամ Թվիթերում, իսկապես ունի՞ գիտական հիմնավորում:
Ամեն օր հոդվածի հեղինակը PR ընկերություններից ստանում է տասնյակ էլեկտրոնային նամակներ՝ նրանց որոշ մասը նվիրված են շատ լավ հետազոտությունների այն դեպքում, որ մյուսները պատմում են լիակատար անհեթեթության մասին:
Ինչպես առողջության թեմայով գրող այլ լրագրողները, այնպես էլ հեղինակը ոչ քիչ ջանքեր է գործադրում առաջինը երկրորդից տարբերելու համար:
Որքա՞ն հոդվածներ տապակած բեկոնի վնասակարության մասին դուք արդեն կարդացել եք և որքա՞նը՝ դրա օգտակարության մասին:
Լրագրողի համար հետաքրքիր է դարձել, թե իր տակտիկան միա՞կ միջոցն է որոշելու այսօր հրապարակվող հոդվածների հավաստիությունը:
Այդ պատճառով նախապատրաստվելով BBC-ի՝ Health Check (Բժշկական զննություն) ռադիոհաղորդմանը, նա դիմել է երեք լրագրողների, ովքեր բժշկության ու առողջության թեմաներով հոդվածներ պատրաստելու մեծ փորձ ունեն:
Նրանք են՝ Սարա Բոսլին՝ Guardian թերթի բժշկական հարցերով խմբագիրը, BBC Science & Health -ի թղթակից Ջեյմս Գալլագհերը և Watchdog в Stat News-ի սյունակի հեղինակ, ականավոր լրագրող և Նյու Յորքի համալսարանում գրականության դասախոս Իվան Օրանսկին:
Բացի այդ, հեղինակն ավելացրել է մի քանի սեփական խորհուրդներ և ահա թե ինչ է ստացվել արդյունքում:
1.Առաջին հերթին միշտ ուշադրություն դարձրեք հոդվածի աղբյուրի վրա: Ստուգեք, թե նա հրապարակվե՞լ է, արդյոք, բարի համբավ ունեցող թերթում, վեբ-կայքում կամ հեռարձակող ընկերության կողմից:
2.Հարցրեք ինքներդ ձեզ, թե որքանով են համոզիչ հոդվածում արված եզրակացությունները: Եթե նրանք ձեզ չափազանց հուսադրող են թվում ճշմարտություն լինելու համար, ապա դա ավելի շուտ հենց այդպես էլ կա՝ ճիշտ չէ:
3.Եթե հոդվածում հանդիպում են բառեր «գաղտնիք, ինչի մասին ձեզ չեն պատմի բժիշկները» կամ որևէ նման բան, դա պետք է ձեզ զգաստացնի: Հազիվ թե բժիշկներին ձեռնտու լինի գաղտնի պահել բուժման արդյունավետ եղանակները: Նրանց նպատակը մարդկանց բուժելն է և հենց դրանով էլ նրանք զբաղվում են:
4.Որքան ավելի մեծադղորդ է հայտարարությունը, այնքան ավելի շատ այն ապացույցներ պետք է ունենա: Եթե այդ հայտնագործությունն իսկապես լուրջ ճեղքում է (որը երբեմն տեղի է ունենում), այն պետք է փորձարկված լինի հազարավոր հիվանդների վրա, և դրա արդյունքները պետք է հրապարակված լինեն բժշկական ամսագրերում: Բացի այդ, դա պետք է լուսաբանվի աշխարհում խոշորագույն ԶԼՄ-ների կողմից:
Եթե դա բուժման ինչ-որ նոր եղանակ է, որը խորհուրդ է տրվում դեռևս միայն մեկ բժշկի կողմից, ապա ավելի լավ է չանդրադառնալ դրան անմիջապես, այլ սպասել դրա արդյունավետության լրացուցիչ ապացույցների հայտնվելուն:
5.Եթե հոդվածում գրված է, որ հետազոտությունը հրապարակված է որոշակի ամսագրում, ապա համացանցում ստուգեք, թե արդյոք այդ գիտական ամսագրի վերաբերյալ կան գրախոսություններ, թե ոչ: Դա նշանակում է, որ մինչև հրապարակումը հոդվածներն ուղարկվում են այդ ոլորտում աշխատող գիտնականների ստուգմանն ու գնահատմանը: Պատահում է, որ նույնիսկ գրախոսություն անցած աշխատանքների վերաբերյալ հերքումներ են հրապարակվում, եթե դրանց արդյունքները հետագայում գնահատվում են որպես սխալ, սակայն նման աշխատանքների գերակշիռ մեծամասնությանն այնուամենայնիվ, կարելի է վստահել: Եթե հետազոտությունը չի հրապարակվել գրախոսության ենթարկված ամսագրում, ապա դրան արժե կասկածանքով վերաբերվել:
6.Բուժման այդ հրաշալի եղանակն արդյոք փորձարկվե՞լ է մարդկանց վրա, թե՞ միայն փորձանոթում ու մկների վրա: Եթե մարդկանց վրա փորձարկումներ չեն կատարվել, այդ մեթոդը կարող է հետաքրքիր լինել գիտական տեսանկյունից և հեռանկարային, սակայն դեռևս չափազանց վաղ է մարդկանց բուժելու արդյունավետության մասին խոսել:
7.Համացանցը կօգնի ձեզ շատ ժամանակ խնայել: Մտեք վեբ-կայք, որը հրապարակում է բժշկական ոլորտում նորությունների ակնարկներ, օրինակ՝ Health News Review, և հայտնաբերեք, որ ողջ աշխատանքն արդեն արվել է ձեր փոխարեն:
8.Եթե ոչ, ապա լրագրողի անուն-ազգանունով որոնման օգնությամբ գտեք նրա հոդվածները: Եթե նա պարբերաբար գրում է գիտության կամ առողջության մասին, ապա հավանաբար գիտի, թե բուժման նոր եղանակի մասին ինչպիսի հարցեր հարկ է տալ:
9.Որոնման տողում գրեք հոդվածից որոշ փաստեր և ավելացրեք «միֆ» կամ «խաբեություն» բառերը: Հնարավոր է, որ այդ հոդվածն արդեն իսկ քննադատել են, և դուք հեշտորեն դա կբացահայտեք:
10.Եվ, վերջապես, եթե դուք պարզեք, որ այն փչոց չէ և հրապարակվել է հեղինակավոր ամսագրում, այդուհանդերձ արժե ստուգել հետազոտության մեթոդոլոգիան: Մեծ Բրիտանիայի առողջահության ազգային ծառայության պորտալում, Behind the Headlines բաժնում հետազոտությունները մանրազնին վերլուծության են ենթարկվում: Այստեղ կարելի է կարդալ այն մասին, թե ինչպես են դրանք անցկացվել, և արդյոք ԶԼՄ-ներում դրանց մասին զեկույցները ճիշտ ու ճշգրիտ եղել:
Տեսանյութեր
04/12/2024 15:02 Մտանք ակումբ, Մովսիսյանն ու Ամիրխանյանը ծեծված ջարդված էին,միլպետը ադրբեջանցիների վայրագության մասինՏեսադարան
05/17/2022 10:49 Ոստիկանությունը բերման է ենթարկել «Դիմադրության» շարժման աղջիկ ցուցարարներին, ովքեր փակել են Երևանի փողոցներըՄամուլ
- 04/26/2024 08:28 Հենրիխ Մխիթարյանին շնորհավորեցին բոլորը` բացի ՀՖՖ-ից․ «Ժողովուրդ»
- 04/26/2024 08:23 Գյուղից հետևում են դիրքերի քանդմանը․ «Հրապարակ»
- 04/26/2024 08:20 Համատեղ պայքարի պլան դեռ չկա․ «Հրապարակ»
- 04/26/2024 08:18 ԿԳՄՍՆ-ում փոփոխություններ են նախապատրաստվում ․ լուծարվելու է Սփյուռքի բաժինը․«Հրապարակ»
- 04/26/2024 08:13 Իշխանական թիմում էլ են սարսափում ադրբեջանցի «փախստականների» վերադարձի հեռանկարից․ Հրապարակ»
- 04/26/2024 07:53 Աննա Հակոբյանը քաղաքական նպատակով էր Գյումրիում. աճել է իշխանության հանդեպ անվստահությունը, թեմի առաջնորդը «վտանգ» է համարվում․ «Ժողովուրդ»
- 04/26/2024 07:40 Սասուն Խաչատրյանին չեն նեղացնի. ՔՊ-ն հանդիպելու է ՍԴ-ի իր «սրտի» թեկնածուի հետ․ «Ժողովուրդ»
ՓԱՍՏԱԹՂԹԵՐ
- 03/31/2019 21:34 ԱԺ են ուղարկվել Պաշտպանի 2018 թվականի տարեկան հաղորդումը և զեկույցը
- 03/21/2019 15:23 Դավիթ Սանասարյանն իր գործունեությամբ չի նպաստել զբաղեցրած պաշտոնի նկատմամբ վստահության եւ հարգանքի ձեւավորմանը. Եզրակացություն
- 12/16/2018 12:49 Մարտի 1-ի 10 զոհերից յուրաքանչյուրն ինչ վնասվածքներից եւ ինչ հանգամանքներում է մահացել՝ ՀՔԾ-ի տարիներ առաջ հրապարակած զեկույցը
- 07/18/2018 12:48 Հրապարակվել է «Մարտի 1-ին» վերաբերող իրավական դիրքորոշում
Հարցազրույց
- 04/22/2024 20:39 Ինչ իմանամ ինչի են ականազերծում, երևի ժողովուրդ շատ է հավաքվել՝ ականազերծում են, որ չգնան թփուտների մեջ թեթևանալու ու պայթեն... Կոռնիձորի Արո
- 04/01/2024 20:09 Թուրքիայի ՏԻՄ ընտրություններն այդ երկրի ներքաղաքական կյանքի կարևոր ջրբաժանն է, Էրդողանի ժառանգներն են կրելու պայքարի դժվարությունները. Մելքոնյան
- 03/09/2024 11:02 ԱՄՆ հետ ունենք ռազմավարական երկխոսություն, որի շրջանակներում ուսումնասիրում ենք նոր ուղղություններ. Միրզոյան
- 03/04/2024 15:56 Ալիևը և իր վարչակազմը ընդմիշտ կմնան վախի մեջ, հայ զինվորականը չի համակերպվելու ունեցած կորուստների հետ․ Դավիթ Տոնոյան
Մեկնաբանություն
- 04/20/2024 20:35 Մի տարբերություն էլ կա Հայաստանի ու Վրաստանի միջև՝ Վրաստանում ինքնիշխանությունն աճուրդի հանած Սահակաշվիլին բանտում է, Փաշինյանը՝ դեռ ոչ. Թևանյան
- 04/20/2024 18:25 Ե՞րբ է Ադրբեջանը նախատեսում տիրանալ Տավուշի տարածքներին, և ի՞նչ պետք է իմանանք մենք՝ կանխելու համար. Հոխիկյան
- 04/20/2024 16:43 Տիգրան Համասյանին և համերգին կազմակերպիչներին առաջարկում եմ դադարեցնել համերգը. Իշխանյան
- 04/20/2024 14:40 Մինչև Միջանցք տալն անվանափոխվելու են Երևանի թաղամասերի անունները. Դանիելյան
Արխիվ
Արտակարգ պատահարներ
- 04/26/2024 20:05 Առեղծվածային դեպք՝ Կոտայքի մարզում. «Hotel Տ27» հյուրանոցային համալիրում հայտնաբերվել են 2 օտարերկրացիների մարմիններ. 2 հոգի էլ տեղափոխվել է հիվանդանոց
- 04/26/2024 10:53 2 ռուս կանայք հաղորդում են տվել ոստիկանություն, որ «Հաղթանակ» զբոսայգու տնօրենը հարվածել է իրենց, թքել իրենցից մեկի դեմքին. shamshyan.com
- 04/26/2024 10:33 Ավստրալիայի Լիբերալ կուսակցությունը երկրի ընդդիմության առաջնորդին կոչ է արել ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը
- 04/26/2024 10:23 Հրդեհ Գառնի գյուղում
ԸՍՏ ՕՐԵՆՔԻ
- 03/08/2024 15:00 Զազրելի դեպք Հայաստանում. սեռական բռնության է ենթարկվել 2 տարեկան երեխա. մասնագետը մանրամասնում է՝ ինչպես պաշտպանել երեխաներին (տեսանյութ)
- 01/13/2024 20:29 Տեր Թոդիկի մեթոդները վաղուց չեն գործում. դաստիարակության ու բռնության նուրբ սահմանը (տեսանյութ)
- 01/13/2022 17:55 Ինչքա՞ն է կազմում երեխայի ծննդյան կապակցությամբ տրվող նպաստը
- 05/02/2021 17:57 Կարեւոր է իմանալ. Կարմիր գծերի համար տուգանելիս` տեղում արձանագրության կազմումն այլևս պարտադիր չէ
Անցուդարձ
- 04/26/2024 21:56 Կինը բողոքել է զուգընկերոջ՝ նախկին կնոջ հետ շփումից․ մասնագետի խորհուրդները
- 04/26/2024 00:08 Ուսուցչուհին դասարանում սեռական հարաբերություն է ունեցել 14-ամյա պատանու հետ
- 04/23/2024 22:11 Ամուսիները փորձել են մի կնոջ դավանափոխ անել դեպի իսլամ՝ ինտիմ լուսանկարների միջոցով
- 04/23/2024 00:43 Նորածին դստերը անտառում թողած կնոջը դատապարտել են 40 տարի անց
Հետաքրքիր է իմանալ
- 04/26/2024 18:54 Առաջին անգամ ստեղծել են մկան և առնետի հիբրիդային ուղեղ
- 04/16/2024 18:04 Տիեզերական աղբն ընկել է Երկրի վրա ու ծակել տան տանիքը
- 04/15/2024 18:24 Հայտնաբերվել են մոլորակի ամենաառաջին մարդկանց մնացորդները, որոնք 1,86 միլիոն տարվա վաղեմություն ունեն
- 04/04/2024 19:00 Ծերացման դեմ պայքարում հետազոտողները նոր բացահայտում են արել