Փաստ ինֆո

Սահմանադրական դատարանն այսօր քննեց ու Սահմանադրությանը համապատասխանող ճանաչեց մի շարք օրենսդրական և կառավարության որոշումների դրույթներ, որոնք առնչվում են կասկածյալներին, մեղադրյալներին ու վկաներին: Գործը դատարանում քննվում էր Մարդու իրավունքների պաշտպանի դիմումի հիման վրա:

ՀՀ սահմանադրական դատարանը որոշեց, որ ՀՀ սահմանադրությանը համապատասխանում են «Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացու անձնագրի մասին» ՀՀ օրենքի 8-րդ հոդվածի 4-րդ մասի «կասկածյալի կամ մեղադրյալի անձնագիրը ժամանակավորապես վերցնում է հետաքննության կամ նախաքննության մարմինը» և «Կասկածյալի և մեղադրյալի անձնագիրը պահվում է պաշտոնատար անձանց մոտ և վերադարձվում է հարուցված քրեական հետապնդման դադարեցնելուց հետո անմիջապես» դրույթները այնպիսի բովանդակությամբ, համաձայն որի հետաքննության կամ նախաքննության մարմինը կասկածյալի կամ մեղադրյալի անձնագիրը ժամանակավորապես կարող է վերցնել բացառապես կասկածյալի կամ մեղադրյալի նկատմամբ որպես խափանման միջոց «ստորագրություն չհեռանալու մասին» կամ «կալանք» կիրառելու մասին որոշման առկայության պայմաններում:

ՍԴ որոշմամբ, Սահմանադրությանը համապատասխանում է նաև ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 86-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 7-րդ կետի «վկան պարտավոր է չմեկնել այլ վայր առանց դատարանի թույլտվության» դրույթը այնպիսի բովանդակությամբ, համաձայն որի վկայի այլ վայր մեկնելու թույլտվություն տալու դատարանի լիազորությունը պետք է իրականացվի ՀՀ սահմանադրության 40-րդ հոդվածի (Ազատ տեղաշարժվելու իրավունքը)) 4-րդ մասով նախատեսված նպատակի շրջանակներում և ՀՀ սահմանադրության 78-րդ ու 79-րդ հոդվածներով սահմանված համաչափության ու որոշակիության սկզբունքների պահպանմամբ, որով և կանխորոշվում են դատարանի հայեցողության սահմանները:

Ըստ ՍԴ որոշման, Սահմանադրությանը համապատասխանում են նաև «ՀՀ-ում անձնագրային համակարգի կանոնադրությունն և ՀՀ քաղաքացու անձնագրի նկարագիրը հաստատելու մասին» ՀՀ կառավարության 1998թ. դեկտեմբերի 25-ին թիվ 821 որոշմամբ հաստատված ՀՀ-ում անձնագրային համակարգի կանոնադրության 19-րդ կետի առաջին պարբերության «կասկածյալների, մեղադրյալների, որոնց նկատմամբ որպես խափանման միջոց է ընտրվել «ստորագրություն չհեռանալու մասին», անձնագրերը ժամանակավորապես վերցնում են հետաքննության կամ նախաքննության մարմինները կամ դատարանը», երկրորդ պարբերության «կասկածյալի և մեղադրյալի անձնագրերը տերերին են վերադարձվում խափանման միջոցի վերացման դեպքում» դրույթները:

Սահմանադրությանը համապատասխանում է «ՀՀ-ում անձնագրային համակարգի կանոնադրությունն և ՀՀ քաղաքացու անձնագրի նկարագիրը հաստատելու մասին» ՀՀ կառավարության 1998թ. դեկտեմբերի 25-ի թիվ 821 որոշմամբ հաստատված ՀՀ-ում անձնագրային համակարգի կանոնադրության 19-րդ կետի երրորդ պարբերությունը (ՀՀ կառավարության 2008թ. հուլիսի 31-ի թիվ 823-Ն որոշման խմբագրությամբ) այնպիսի բովանդակությամբ, համաձայն որի հետաքննության կամ նախաքննության մարմիններն անձնագրի փոխարեն անձը հաստատող փաստաթուղթ պետք է տան կալանքի տակ չգտնվող այն կասկածյալներին և մեղադրյալներին, որոնց նկատմամբ ընտրվել է «ստորագրություն չհեռանալու մասին» խափանման միջոցը:

ՍԴ որոշմամբ, Սահմանադրությանը համապատասխանում է «ՀՀ սահմանային էլեկտրոնային կառավարման տեղեկատվական համակարգ ստեղծելու, դրա շահագործման կարգը և համակարգից օգտվողների ցանկը սահմանելու մասին» ՀՀ կառավարության 2006թ. հունիսի 22-ի թիվ 884-Ն որոշման N 1 հավելվածի 5-րդ կետի թ) ենթակետը սույն որոշման մեջ բացահայտված սահմանադրաիրավական այնպիսի բովանդակությամբ, համաձայն որի խափանման միջոցի կիրառման մասին տեղեկությունները կիրառման պահին ՍԷԿՏ համակարգում տեղադրելու պարտականությունը պետք է համահունչ լինի խափանման միջոցի վերացման մասին տեղեկատվությունը խափանման միջոցի վերացման պահին համակարգ ուղարկելու պարտականության հետ:

ՀՀ ՍԴ նախագահ Գագիկ Հարությունյանը հավելեց, որ Սահմանադրական դատարանը հստակ արտահայտել է իր իրավական դիրքորոշումները պատճառաբանական մասում նաև առ այն, որ համամիտ է պատասխանող Ազգային ժողովի հետ այն առումով, որ իրավակիրառական պրակտիկան ըստ էության Սահմանադրությանը չհամապատասխանող լուրջ դրսևորումներ ունի, և «մենք դա մատնանշելով՝ շեշտել ենք, որ դա հարիր չի իրավական պետության սահմանադրական պահանջներին և իրավակիրառական պրակտիկան՝ անկախ նորմի մեկնաբանությունից, պետք է ամբողջությամբ համապատասխանի իրավակարգավորմանը այն իրավական դիրքորոշումների շրջանակներում, որոնք Սահմանադրական դատարանը ներկայացրել է»:

Պատասխանող կողմի՝ ՍԴ-ում Ազգային ժողովի պաշտոնական ներկայացուցիչ Վահե Դանիելյանը «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում նշեց, որ պրակտիկայում առաջանում է լուրջ խնդիր, երբ հետաքննության, նախաքննության մարմինները անձը հաստատող փաստաթուղթը՝ անձնագիրը, չեն վերադարձնում անձին անմիջապես խափանման միջոցը վերացնելուց հետո: Դրա հետևանքով անձը զրկվում է Հայաստանի Հանրապետությունը լքելու իրավունքից, ինչպես նաև այլ իրավունքներ իրացնելու, օրինակ՝ ընտրություններին մասնակցելու, հնարավորությունից:

Ըստ ԱԺ ներկայացուցչի, պրակտիկայում կա խնդիր, որ տուժողների ու վկաների անձնագրերն են վերցնում՝ դրա համար իրավական հիմք չլինելու պայմաններում:

Վահե Դանիելյանը՝ ներկայացնելով ԱԺ դիրքորոշումը, նշեց, որ նաև ըստ միջազգային պրակտիկայի, ինքնին անձնագիր վերցնելը չի համարվում անձի ազատ տեղաշարժման իրավունքի սահմանափակում, եթե այն վերցվում է անձի քրեական պատասխանատվությունից խուսափելու հետ կապված՝ հանցագործությունները կանխելու նպատակով:

Պրակտիկայում խնդիր է առաջանում Հայաստանի սահմանային անցակետերում, երբ խափանման միջոցը վերացնելուց հետո անգամ մի քանի տարի անց մարդկանց ասում են՝ դուք իրավունք չունեք անցնել սահմանը, քանի որ ոստիկանությունը որևէ ինֆորմացիա անցակետերին չի հաղորդել:

«Եվ ՍԴ-ն, նաև ԱԺ-ն այն դիրքորոշումն ունի, որ այդ դեպքերում պետական մարմնի պարտականությունն է անմիջապես տեղյակ պահել անցակետերին, որպեսզի մարդիկ հնարավորություն ստանան առանց խոչընդոտների լքելու ՀՀ սահմանը»,- ասաց Վ.Դանիելյանը:

Ի տարբերություն Մարդու իրավունքների պաշտպանի՝ ԱԺ դիրքորոշումն է, որ վկայի ազատ տեղաշարժման իրավունքը չի սահմանափակվում այլ վայր առանց դատարանի թույլտվության չմեկնելու վկայի պարտավորության հետ կապված:

«Ուղղակի այս դեպքում անձը պարտավոր է տեղյակ պահել դատարանին իր գտնվելու նոր վայրի մասին: Կախված քրեական գործի համար նրա հայտնած տեղեկությունների կարևորությունից՝ դատարանը համաչափության սկզբունքից ելնելով, կարող է անձին որոշակի ժամկետով արգելել որոշակի վայր մեկնել»,- ասաց ԱԺ ներկայացուցիչը՝ հավելելով, որ նոր Քրեական դատավարության օրենսգրքի նախագծով նախատեսվում է ապացույցների դեպոնացման ինստիտուտ, որն «այլևս բացառում է նման խնդիրների առաջացումը»:

Աղբյուր` Փաստինֆո