Փաստ ինֆո

Անհնազանդ դատավորներին պատժելու տենդենցը միշտ էլ եղել է՝ սկսած իմ դեպքից։ Այսինքն, բոլոր իշխանությունները միշտ ձգտում են հնազանդեցնել դատական իշխանությանը։ Դա միշտ եղել է, ցավոք, այդպես էլ մնալու է, որովհետև օրենսդրությունը չի ապահովում դատական իշխանության ակնախության երաշխավորումը։ Այս մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց նախկին դատավոր Պարգև Օհանյանը՝ անդրադառնալով դատավորների նկատմամբ վերջին շրջանում կարգապահական վարույթների և դատավորների լիազորությունների դադարեցման դեպքերի աճին։

Օհանյանն ընդգծեց՝ տենդենցը, իհարկե, լավը չէ, ապա արձանագրեց, որ այդ միտումը միշտ է եղել։ Նրա խոսքով՝ դատական իշխանության անկախությունը պետք է նախ երաշխավորվի օրենքով և առաջին հերթին Սահմանադրությամբ, մինչդեռ, Սահմանադրական ամեն փոփոխությամբ դատավորների անկախությունն ավելի ու ավելի վնասվել է։

«Եթե Սահմանադրությամբ ամրագրում ես, որ դատավորը չի կարող պատասխանատվության կանչվել իր կայացրած դատական ակտի համար, բայց հետո հակասելով շարունակում ես՝ բացառությամբ, եթե թույլ է տվել քրեական կամ կարգապահական խախտում պարունակող արարք, դրա տակ ինչ ասես կարելի է մտցնել, նույնիսկ՝ քրեական, հեռացնեն, հետո կարճեն, բայց որպես կանոն, կիրառվում է, այսպես ասած՝ կարգապահականի հիմքը, ինչն ամբողջությամբ սխալ է։ Այդ «կարգապահական» բառի փոխարեն Սահմանադրության վերջին նախագծում «վարչական» բառն էր, ես էլ ամեն տեղ գովում էի, որ վերջապես դատավորների անկախությունն ապահովվում է, վերջին պահին փոխել են։ Միշտ հեգնանքով ասում եմ ՝ փաստորեն դատավորները վարչական իրավախախտում կատարելու իրավունք են ստացել Սահմանադրությամբ։ Այսինքն, եթե դատավորները, օրինակ, երթևեկության կանոնները խախտեն, պատասխանատվության ենթակա չեն, բայց, իհարկե, ո՞վ է դրա հետևից ընկնում»,- նշեց Օհանյանը՝ հավելելով, որ պետք չէ անձնավորել։

Դիտարկմանը, որ դատավորների լիազորությունները ԲԴԽ-ն դադարեցնում է, փոխարենը, առաջացած թափուր տեղերը լրացնելու համար արագացված կարգով դատավորների նշանակման հեշտացված կարգ է սահմանվել, որով Արդարադատության ակադեմիայում կրթությունն այլևս պարտադիր չէ, Օհանյանն արձագանքեց՝ նշելով, որ նախապայմաններն այնպիսին են, որ, կարելի է ասել, հավասարեցվում է ակադեմիայի կրթությանը, պահանջ կա առնվազն ութ տարվա մասնագիտական ստաժի կամ գիտական աշխատանքի ստաժի։

«Ես դրան դեմ չեմ։ Դատավորի էությունը և բովանդակությունն այնքան կրթությունից չէ կախված, ինչքան՝ արդարամտությունից»,- նշեց Օհանյանը՝ հավելելով, որ մասնագիտական որակները, փորձը կարևոր են, բայց առավել կարևորը մարդու կենսագրությունն է սակայն, բնութագրերի ինստիտուտ, ցավոք, չունենք. «Ստացվում է՝ մոտավոր ընտրություն՝ հետագայում պատժելու երաշխիքով, այսինքն, լավ՝ անցկացնենք, լավ կլինի՝ լավ կլինի, վատ լինի՝ կհեռացնենք։ Հիմքերը լավ չեն դրված»։

Դիտարկմանը, որ դատավորների թեկնածուների ցուցակում են հայտնվում մարդիկ, որոնք բազային կրթությամբ իրավաբան չեն, մարդիկ կան, որոնք երբևէ նույնիսկ չէին էլ կարող պատկերացնել, որ կարող են դատավոր նշանակվել, իրենք իրենց «պարտավորված» չե՞ն զգալու, արդյո՞ք դրանով ավելի կախյալ չենք դարձնում դատական համակարգը, Օհանյանը պատասխանեց՝ գուցե ինչ-որ տեղ՝ այո, ինչ-որ տեղ՝ ոչ, այդ ռիսկերը միշտ են եղել և կան, անկախ նրանից, թե ինչ ճանապարհով են դարձել։

«Նույն տրամաբանությամբ, եթե նախկինում արդարադատության նախարարն էր կազմում ցուցակը և ներկայացնում նախկին ԲԴԽ-ին, այսինքն՝ Արդարադատության խորհրդին, կարելի էր ասել, որ դատավորները կախված են գործադիր իշխանությունից, և, իսկապես, կարելի էր ասել, որ մասամբ այդպես էր, բայց դա անձից է կախված։ Ով կախված էր իրեն զգում կամ «պարտական», ապա այդպես, իսկ ով անկախ էր իրեն զգում՝ անկախ էր և իր վարքով ապացուցում էր իր անկախությունը»,- նշեց Օհանյանը, ապա շարունակելով միտքը անդրադարձավ դատավոր Զարուհի Նախշքարյանի լիազորությունները դադարեցնելու ԲԴԽ որոշումը, արձանագրեց. « Զարուհի Նախշքարյանին հիշում եմ, նա պարկեշտ անձնավորություն է։ Որքանո՞վ է նրա խախտումը համապատասխանում իրականում խախտման հատկանիշներին՝ չեմ կարող ասել, ես գնահատող չեմ, բայց որ նա և նրա նմաններն անկախ են և անկախ են իրենց զգում, դա փաստ է և երևի դա էլ ի վնաս իրենց է աշխատում։ Իշխանությունները չեն սիրում այդպիսիններին։ Համ հռչակում ենք դատավորին անկախ, համ՝ չենք սիրում անկախ դատավորին, այսինքն, դու ով եղար, որ անկախ ես քեզ զգում։ Դա է մեր դառը իրականությունը»։

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո