ԲՈԼՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐԸ
«Մեքենան կեղտոտվել էր արյունով». Իսպանացին պատերազմ է գնացել Ղարաբաղ, հրաշքով ողջ է մնացել գնդակոծության տակ եւ հասկացել է, թե ինչու են հայերը պարտվել 02/21/2021 16:17 | ԼՐԱՀՈՍ

Լեռնային Ղարաբաղում պատերազմն ավարտվել է ավելի քան երկու ամիս առաջ, սակայն դրա արդյունքները դեռ երկար ժամանակ կլինեն վեճերի և քննարկումների առարկա։ Առավել ևս, որ իրադարձությունների բազմաթիվ ականատեսներ շարունակում են հանրությանը ծանոթացնել այն մանրամասներին, որոնք ստիպված են եղել վերապրել։ Նրանցից մեկը իսպանացի լրագրող Պաբլո Գոնզալեսն է, ով Ստեփանակերտում և Ղարաբաղի այլ քաղաքներում աշխատել է մարտական գործողությունների թեժ շրջանում։
Նրա համար Սա հետխորհրդային տարածքում առաջին զինված հակամարտությունը չէ. լրագրողը եղել է Դոնբասում, երբ այնտեղ մարտեր են սկսվել: Գոնզալեսը պատմել է «Лента.ру» - ին այն մասին, ինչն, իր կարծիքով, տարբերում եւ հարազատեցնում է այդ պատերազմները, ինչպես է նա հրաշքով ողջ մնացել Ղարաբաղում գնդակոծության տակ, ինչպես է նա ստիպված եղել դուրս հանել վիրավոր գործընկերներին ձեռքերի վրա, եւ ինչ պայմաններ են նրան դրել իշխանությունները մարտական գործողությունների գոտում աշխատելու հնարավորության դիմաց:
Ղարաբաղում Ես նյութեր եմ պատրաստել իսպանական EFE լրատվական գործակալության, բասկյան Gara թերթի, Voice of America թերթի, մի քանի լեհական հրատարակությունների և լատինամերիկյան հեռուստատեսության համար։ Սա իմ առաջին փորձը չէ թեժ կետում. իմ ուսերի հետևում պատերազմն է Ուկրաինայում, ես աշխատել եմ ռազմաճակատի երկու կողմերում։ Ղարաբաղում ես երեք շաբաթ եմ անցկացրել, ինքնուրույն եւ Հանրապետության պաշտպանության նախարարության մամուլի ծառայության հետ մեկնել եմ մարտերի վայրեր։
Տարածաշրջանն ինձ ծանոթ է. ես այնտեղ եղել եմ 2013 - ին և 2019-ին չճանաչված պետությունների ֆուտբոլի առաջնությունում։ Ինչո՞ւ եմ ես իրադարձությունները լուսաբանել հենց չճանաչված Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության կողմից։ Առաջին հերթին գրել եմ հակամարտության երկու կողմերին՝ իմանալու համար, թե ինչ հնարավորություններ են նրանք պատրաստ տրամադրել աշխատանքի համար։ Ադրբեջանում տվել են խուսափողական պատասխան, պարզ է դարձել, որ ուղեւորության համաձայնեցումը շատ երկար է տևելու։ Իսկ ահա Հայաստանից արձագանքեցին մի քանի ժամվա ընթացքում, խոստացան ապահովել տրանսպորտով և կորոնավիրուսի թեստ անել, որպեսզի չնստեմ ինքնամեկուսացման մեջ։ Ընտրությունը ակնհայտ էր։
«Դոնեցկի հետ համեմատելի չէ»
Լեռնային Ղարաբաղի մայրաքաղաք Ստեփանակերտը առաջին օրերից գնդակոծվել է համազարկային կրակի «Սմերչ» հրթիռային համակարգերից եւ կասետային ռումբերով, ընդ որում ինչպես խորհրդային, այնպես էլ թուրքական արտադրության: Ես մի քանի անգամ հայտնվել եմ կրակի տակ։ Դրանք արգելված զինամթերքներ են, ես դրանց լուսանկարները հրապարակել եմ սոցցանցերում։
Ամենաուժեղ տպավորությունը, թերևս, ստացա Մարտունի քաղաքում։ Դա այն օրն էր, երբ վիրավորել էին Le Monde թերթի ֆրանսիացի լրագրողներին ։ Ես նրանցից 40 մետր հեռավորության վրա էի, երբ արկն ընկավ։ Մենք առաջինը նրանց օգնության հասանք. երկու հայ տղաներ, Մոսկվայից լրագրող Եվգենի Բուտմանը, Le Figaro թերթից ֆրանսիացի, և ես վիրավորներին շտապ մեքենայով տարանք հոսպիտալ։
Նրանցից մեկը շատ ծանր վիրավորվել էր, նա արյունով կեղտոտել էր ամբողջ մեքենան, նաև նրա ոտքը կոտրվել էր։ Մենք վախենում էինք, որ չի հասնի հիվանդանոց։ Այն գնդակոծումը իրականացվել էր «Град»-երով, 40 հրթիռ է արձակվել քաղաքի կենտրոնի ուղղությամբ, այն օրերին Մարտունին գտնվում էր ճակատային գծից 5-6 կմ հեռավորության վրա: Այդ ժամանակ զոհվել են տեղի երեք բնակիչներ՝ ոստիկան, քաղաքապետարանի աշխատակից և մեկ անհայտ անձ։
Ընդհանրապես, պետք է ասել, որ այդ պատերազմում խաղաղ բնակչության շրջանում զոհվածների թիվն այնքան էլ շատ չէր, քան իննսունականներին։ Մասնավորապես, լավ էր կազմակերպվել տարհանումը։ Մարտերի սկսվելուց երկու-երեք շաբաթ անց տարածաշրջանից դուրս է բերվել քաղաքացիական բնակչության մոտ 70 տոկոսը։ Լավ աշխատանք է կատարել նաև ԼՂՀ Մարդու իրավունքների պաշտպան Արտակ Բեգլարյանը։ Մարդիկ նկուղներում գրեթե ամբողջ ժամանակ նստած էին, եւ քաղաքների գնդակոծությունների նպատակը այնպիսին չէր, ինչպիսին, ասենք, Ուկրաինայում։
Այնուամենայնիվ, ադրբեջանցիները փորձել են հարվածել կոնկրետ թիրախների, օրինակ՝ ՀՕՊ համակարգերի։ Երբ ռմբակոծում էին քաղաքը, նպատակաուղղված քաղաքացիական օբյեկտները ձեռք չէին տալիս, այդ թվում՝ խաղաղ մարդկանց մեծ կուտակումներով հյուրանոցներ ու վայրեր։ Չեն կրակել նույնիսկ նախագահական նստավայրի վրա, թեև այն թիրախավորելը շատ հեշտ էր՝ շենքը շատ լավ երևում է։
«Մեզ արգելում էին հրապարակել կոտրված տեխնիկան»
Ես որոշակի հարցեր ունեմ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության պաշտպանության նախարարության մամուլի ծառայության աշխատանքի հետ կապված։ Նա շատ բան չէր ապահովում աշխատանքի համար, շատ անգրագետ էր փոխգործակցում լրագրողների հետ։
Օրինակ, մեզ արգելում էին հրապարակել ճակատային գծից ոչ հեռու ջարդված հայկական տեխնիկան։ Թե ինչու կադրերը չի կարելի հրապարակել, հատկապես եթե նրանց վրա պարզ չէ գնդակոծության վայրը, անհասկանալի մնաց։ Մի անգամ տարան նկարահանելու ինչ-որ դրոնի մնացորդները օդանավակայանում, իսկ տեղում սկսեցին բղավել, որ ոչինչ այստեղ չի կարելի լուսանկարել։ Ես այն ժամանակ դիմել եմ ղեկավարությանը, թե, միթե դուք կարծում եք, որ ադրբեջանցիները չեն կարողանա արբանյակից լուսանկարներ գնել իրական ժամանակում։
«Ամբողջ խառնաշփոթը վերևից էր գալիս»
Ինչպես ես կարող եմ դատել, մոբիլիզացիան, որը հայտարարել էին, ի վերջո, նորմալ չարվեց։ Շատ բան արվել է ի միջի այլոց։ Մարդիկ, չգիտես ինչու, սպասում էին, որ ամեն ինչ կլինի ինչպես 2020 թվականի ամռանը, երբ աննշան բախումներ տեղի ունեցան Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանին։ Թեև ակնհայտ էր, որ նույնիսկ առանց թուրքական գործոնը հաշվի առնելու՝ Հայաստանին պետք էր դեռ այն ժամանակ կենտրոնացնել պատերազմի բոլոր ուժերն ու հնարավորությունները:
Իմ կարծիքով դա չիրականացվեց։ Ես 2019 թվականին այցելել եմ Արցախի և Ադրբեջանի սահմանին գտնվող ամրաշինական գծեր։ Շատ բան էր արվում, նոր ամրոցներ էին կառուցվում։ Ցանկության դեպքում նրանց ոչ մի ԱԹՍ չէր կարողանա ոչնչացնել, բացառությամբ ծանր հրետանու։ Առաջին օրերին այս գիծը պահվում էր, եւ թվում էր, որ ամեն ինչ լավ կլինի: Բայց հետո սկսեց զգացվել մարդկանց պակասը…
Տարածաշրջան հաճախ էին գալիս հայաստանցի «հյուրեր», նրանց կարելի էր տեսնել Ստեփանակերտում։ Դա յուրօրինակ հյուրախաղեր էին. բոլորը թանկարժեք մեքենաներով (երբեմն նույնիսկ ռուսական համարներով), ինչ-որ մեկը նույնիսկ դրանք ներկում էր շատ նորաձեւ զինվորական քողարկիչ ոճի մեջ։ Եկան, ֆռֆռացին, գնացին հետ Հայաստան:
Սրանք մարդիկ են, ովքեր ուզում էին ցույց տալ իրենց քաղաքացիական դիրքորոշումը, բայց պատերազմելու ցանկություն չունեին։ Հայկական կողմի մարտական որակները դրանից, մեղմ ասած, չեն բարելավվել։ Ես ոչ մեկին չեմ դատելու՝ ինչ-որ մեկը մարդասիրական օգնություն էր բերում, բայց մինչև ճակատային գիծ՝ մինչև խրամատներ ու ամրություններ չէին հասնում։
Իհարկե, պարտությունը մի շարք գործոնների համադրություն է։ Կազմակերպչական հարցերը լուծվել են վատ: Տպավորությունն այնպիսին էր, որ ամբողջ խառնաշփոթը վերևից էր գալիս։ Որոշում կայացնելու կամք չկար, ինչպես ինձ թվաց։ Հակամարտության հենց սկզբից հայ հասարակության նշանավոր դեմքերը, որոնց կարելի է վերաբերվել ինչպես ասես, քննադատաբար էին արտահայտվում մի շարք կետերի շուրջ՝ մոբիլիզացիայի ձախողում, լոգիստիկա, շատերին ընդհանրապես հնարավորություն չէին տալիս մեկնել ռազմաճակատ։
Ես նկատեցի, որ այդ պատճառով որոշ տղամարդիկ ինքնուրույն էին գնում այն հատվածները, որտեղ նախկինում ծառայել էին ։ Նրանք ոչ մեկին չեն հարցրել, հասել են տեղ եւ խնդրել են՝ թույլ տալ պատերազմել։ Բայց դա անել, հավանաբար, կարող էին ոչ բոլորը. Այն աստիճանի էր հասնում, որ հրամանատարությունը մարտունակ զորքերը չէր հանում ռազմաճակատի կայուն հատվածներից, նրանք ուղղակի այնտեղ էին կանգնած, մինչդեռ հարավային ուղղությամբ ադրբեջանական հարձակումներ էին ընթանում։ Ոչ ոք չի կազմակերպել Շուշիի պատշաճ պաշտպանությունը։ Ինչպես են այն կորցրել՝ դա պարզապես անհավատալի է: Ես չեմ կարողանում դա հասկանալ։
Հարակից հրապարակումներ`
Տեսանյութեր

Տեսադարան

Մամուլ
- 02/27/2021 15:12 Այս պահին ևս երկու զինվորական կա, ում դիրքորոշումը կարևոր եմ համարում. Աբրահամյան
- 02/27/2021 10:43 Գլխավոր շտաբի հայտարարությունից հետո Նիկոլ Փաշինյանը հայտնվել է ցուգցվանգային իրավիճակում. «168 ժամ»
- 02/27/2021 10:15 13 տարի անց՝ կրկին պառակտվածություն. մարտի 1-ը Երևանը կդիմավորի լարված մթնոլորտում. «Ժողովուրդ»
- 02/27/2021 10:11 Ո՞րն է վերջապես ժողովուրդը և ինչո՞ւ է այդքան շահարկվում ժողովրդի անունը. «Փաստ»
- 02/27/2021 09:16 Իշխանությունը ՏԻՄ-երն իրենով է անում. պատրաստվում են արտահերթի․ «Հրապարակ»
- 02/27/2021 09:14 Դիվանագիտական կորպուսի համբերության բաժակն էլ է լցվել. մի շարք դիվանագետներ կպահանջեն Փաշինյանի հրաժարականը ․ «Փաստ»
- 02/27/2021 09:11 Սասուն Միքայելյանի վերելքն ու վայրէջքը. Նա մտադիր է վստահության հանրաքվե անցկացնել․ «Հրապարակ»
ՓԱՍՏԱԹՂԹԵՐ
- 03/31/2019 21:34 ԱԺ են ուղարկվել Պաշտպանի 2018 թվականի տարեկան հաղորդումը և զեկույցը
- 03/21/2019 15:23 Դավիթ Սանասարյանն իր գործունեությամբ չի նպաստել զբաղեցրած պաշտոնի նկատմամբ վստահության եւ հարգանքի ձեւավորմանը. Եզրակացություն
- 12/16/2018 12:49 Մարտի 1-ի 10 զոհերից յուրաքանչյուրն ինչ վնասվածքներից եւ ինչ հանգամանքներում է մահացել՝ ՀՔԾ-ի տարիներ առաջ հրապարակած զեկույցը
- 07/18/2018 12:48 Հրապարակվել է «Մարտի 1-ին» վերաբերող իրավական դիրքորոշում
Հարցազրույց
- 02/27/2021 15:30 Նա, ով կհամաձայնի Փաշինյանի նշանակմամբ պաշտոնավարել, արժանանալու է նույն ճակատագրին, ինչ Նիկոլը.քաղաքագետ
- 02/26/2021 13:52 Փաշինյանը չունի ռեսուրս քաղաքացիական բախումների տանելու համար, նա ունի ֆեյքերի ֆաբրիկան. քաղտեխնոլոգ
- 02/22/2021 20:43 Մեզ չպետք է հետաքրքրի, թե ինչպես ենք պետությունը դիակ դարձնում, այլ ինչպես կոշտ ձևով այդ պրոցեսը կանգնեցնել․ Հարություն Մեսրոբյան
- 02/19/2021 19:26 Եթե Սերժ Սարգսյանի օրոք գործել է «Մարտի 1-ի» փաստահավաք խումբ, ապա Նիկոլ Փաշինյանի օրոք կարող է գործել Արցախյան պատերազմի փաստահավաք խումբ. Կարեն Սիմոնյան
Մեկնաբանություն
- 02/28/2021 21:59 Իրենցքայլականների վերջին հնարավորությունը. Ստեփան Դանիելյան
- 02/28/2021 21:52 Սերունդները չեն ներելու չեզոքությունը. Արտան Թովմասյան
- 02/28/2021 21:43 Մեր ավանդական արտաքին թշնամուց բացի մենք այսօր ունենք նաև ոչ պակաս անտանելի ներքին թշնամի. Սենոր Հասրաթյան
- 02/28/2021 20:33 Հերթը հասել է որոշ հոգեբուժարաններից ռեմիսիայի մեջ գտնվող հիվանդներին՝ իր հանրահավաքին բերելու հանձնարարականին. Աշոտյան
Արխիվ
ԸՍՏ ՕՐԵՆՔԻ
- 01/29/2021 20:41 Անշարժ գույքի կադաստրային արժեքը բարձրանում է. Նոր սակագները կգործեն փետրվարի 1-ից
- 08/21/2020 17:15 Պաշտպանեք Ձեզ՝ ոչ իրավաչափ վարչական ակտերից
- 06/04/2020 20:25 Ապօրինի ձերբակալվե՞լ եք, դատապարտվե՞լ, պետությունը պարտավոր է ֆինանսապես փոխհատուցել
- 03/21/2020 20:08 Ունե՞ք վարկեր՝ չունե՞ք գումար. Կան լուծումներ
Անցուդարձ
- 02/17/2021 23:31 Գործարար կինը բացատրել է գրավիչ կանանց հանդեպ տղամարդկանց վախը
- 02/14/2021 22:14 Բժիշկը նշել է սուրճի անսպասելի օգտակարությունը
- 01/31/2021 23:26 Հոգեբանը նշել է սոցիալական ցանցերից կախվածության դեմ պայքարի ուղիները
- 01/17/2021 20:33 Բժիշկ-էնդոկրինոլոգը նշել է սննդից կախվածության յոթ նշան
Հետաքրքիր է իմանալ
- 07/04/2020 16:57 Մոլորակների շքերթը Հայաստանին բացառիկ հնարավորություն կընձեռի
- 04/19/2020 21:24 Անձնական և գործնական կյանքում հաջողության հասնելու ուղին. մանրամասնում է աստղաբանը
- 04/04/2020 16:29 Աշխարհում Բնության Դիկտատուրա է հաստատվում, և մենք այդ փառահեղ իրադարձության ականատեսներն ենք
- 02/23/2020 16:31 Անվանվել են աշխարհի ամենաարագ ինտերնետով երկրները