ԲՈԼՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐԸ
«Մեքենան կեղտոտվել էր արյունով». Իսպանացին պատերազմ է գնացել Ղարաբաղ, հրաշքով ողջ է մնացել գնդակոծության տակ եւ հասկացել է, թե ինչու են հայերը պարտվել 02/21/2021 16:17 | ԼՐԱՀՈՍ
Լեռնային Ղարաբաղում պատերազմն ավարտվել է ավելի քան երկու ամիս առաջ, սակայն դրա արդյունքները դեռ երկար ժամանակ կլինեն վեճերի և քննարկումների առարկա։ Առավել ևս, որ իրադարձությունների բազմաթիվ ականատեսներ շարունակում են հանրությանը ծանոթացնել այն մանրամասներին, որոնք ստիպված են եղել վերապրել։ Նրանցից մեկը իսպանացի լրագրող Պաբլո Գոնզալեսն է, ով Ստեփանակերտում և Ղարաբաղի այլ քաղաքներում աշխատել է մարտական գործողությունների թեժ շրջանում։
Նրա համար Սա հետխորհրդային տարածքում առաջին զինված հակամարտությունը չէ. լրագրողը եղել է Դոնբասում, երբ այնտեղ մարտեր են սկսվել: Գոնզալեսը պատմել է «Лента.ру» - ին այն մասին, ինչն, իր կարծիքով, տարբերում եւ հարազատեցնում է այդ պատերազմները, ինչպես է նա հրաշքով ողջ մնացել Ղարաբաղում գնդակոծության տակ, ինչպես է նա ստիպված եղել դուրս հանել վիրավոր գործընկերներին ձեռքերի վրա, եւ ինչ պայմաններ են նրան դրել իշխանությունները մարտական գործողությունների գոտում աշխատելու հնարավորության դիմաց:
Ղարաբաղում Ես նյութեր եմ պատրաստել իսպանական EFE լրատվական գործակալության, բասկյան Gara թերթի, Voice of America թերթի, մի քանի լեհական հրատարակությունների և լատինամերիկյան հեռուստատեսության համար։ Սա իմ առաջին փորձը չէ թեժ կետում. իմ ուսերի հետևում պատերազմն է Ուկրաինայում, ես աշխատել եմ ռազմաճակատի երկու կողմերում։ Ղարաբաղում ես երեք շաբաթ եմ անցկացրել, ինքնուրույն եւ Հանրապետության պաշտպանության նախարարության մամուլի ծառայության հետ մեկնել եմ մարտերի վայրեր։
Տարածաշրջանն ինձ ծանոթ է. ես այնտեղ եղել եմ 2013 - ին և 2019-ին չճանաչված պետությունների ֆուտբոլի առաջնությունում։ Ինչո՞ւ եմ ես իրադարձությունները լուսաբանել հենց չճանաչված Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության կողմից։ Առաջին հերթին գրել եմ հակամարտության երկու կողմերին՝ իմանալու համար, թե ինչ հնարավորություններ են նրանք պատրաստ տրամադրել աշխատանքի համար։ Ադրբեջանում տվել են խուսափողական պատասխան, պարզ է դարձել, որ ուղեւորության համաձայնեցումը շատ երկար է տևելու։ Իսկ ահա Հայաստանից արձագանքեցին մի քանի ժամվա ընթացքում, խոստացան ապահովել տրանսպորտով և կորոնավիրուսի թեստ անել, որպեսզի չնստեմ ինքնամեկուսացման մեջ։ Ընտրությունը ակնհայտ էր։
«Դոնեցկի հետ համեմատելի չէ»
Լեռնային Ղարաբաղի մայրաքաղաք Ստեփանակերտը առաջին օրերից գնդակոծվել է համազարկային կրակի «Սմերչ» հրթիռային համակարգերից եւ կասետային ռումբերով, ընդ որում ինչպես խորհրդային, այնպես էլ թուրքական արտադրության: Ես մի քանի անգամ հայտնվել եմ կրակի տակ։ Դրանք արգելված զինամթերքներ են, ես դրանց լուսանկարները հրապարակել եմ սոցցանցերում։
Ամենաուժեղ տպավորությունը, թերևս, ստացա Մարտունի քաղաքում։ Դա այն օրն էր, երբ վիրավորել էին Le Monde թերթի ֆրանսիացի լրագրողներին ։ Ես նրանցից 40 մետր հեռավորության վրա էի, երբ արկն ընկավ։ Մենք առաջինը նրանց օգնության հասանք. երկու հայ տղաներ, Մոսկվայից լրագրող Եվգենի Բուտմանը, Le Figaro թերթից ֆրանսիացի, և ես վիրավորներին շտապ մեքենայով տարանք հոսպիտալ։
Նրանցից մեկը շատ ծանր վիրավորվել էր, նա արյունով կեղտոտել էր ամբողջ մեքենան, նաև նրա ոտքը կոտրվել էր։ Մենք վախենում էինք, որ չի հասնի հիվանդանոց։ Այն գնդակոծումը իրականացվել էր «Град»-երով, 40 հրթիռ է արձակվել քաղաքի կենտրոնի ուղղությամբ, այն օրերին Մարտունին գտնվում էր ճակատային գծից 5-6 կմ հեռավորության վրա: Այդ ժամանակ զոհվել են տեղի երեք բնակիչներ՝ ոստիկան, քաղաքապետարանի աշխատակից և մեկ անհայտ անձ։
Ընդհանրապես, պետք է ասել, որ այդ պատերազմում խաղաղ բնակչության շրջանում զոհվածների թիվն այնքան էլ շատ չէր, քան իննսունականներին։ Մասնավորապես, լավ էր կազմակերպվել տարհանումը։ Մարտերի սկսվելուց երկու-երեք շաբաթ անց տարածաշրջանից դուրս է բերվել քաղաքացիական բնակչության մոտ 70 տոկոսը։ Լավ աշխատանք է կատարել նաև ԼՂՀ Մարդու իրավունքների պաշտպան Արտակ Բեգլարյանը։ Մարդիկ նկուղներում գրեթե ամբողջ ժամանակ նստած էին, եւ քաղաքների գնդակոծությունների նպատակը այնպիսին չէր, ինչպիսին, ասենք, Ուկրաինայում։
Այնուամենայնիվ, ադրբեջանցիները փորձել են հարվածել կոնկրետ թիրախների, օրինակ՝ ՀՕՊ համակարգերի։ Երբ ռմբակոծում էին քաղաքը, նպատակաուղղված քաղաքացիական օբյեկտները ձեռք չէին տալիս, այդ թվում՝ խաղաղ մարդկանց մեծ կուտակումներով հյուրանոցներ ու վայրեր։ Չեն կրակել նույնիսկ նախագահական նստավայրի վրա, թեև այն թիրախավորելը շատ հեշտ էր՝ շենքը շատ լավ երևում է։
«Մեզ արգելում էին հրապարակել կոտրված տեխնիկան»
Ես որոշակի հարցեր ունեմ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության պաշտպանության նախարարության մամուլի ծառայության աշխատանքի հետ կապված։ Նա շատ բան չէր ապահովում աշխատանքի համար, շատ անգրագետ էր փոխգործակցում լրագրողների հետ։
Օրինակ, մեզ արգելում էին հրապարակել ճակատային գծից ոչ հեռու ջարդված հայկական տեխնիկան։ Թե ինչու կադրերը չի կարելի հրապարակել, հատկապես եթե նրանց վրա պարզ չէ գնդակոծության վայրը, անհասկանալի մնաց։ Մի անգամ տարան նկարահանելու ինչ-որ դրոնի մնացորդները օդանավակայանում, իսկ տեղում սկսեցին բղավել, որ ոչինչ այստեղ չի կարելի լուսանկարել։ Ես այն ժամանակ դիմել եմ ղեկավարությանը, թե, միթե դուք կարծում եք, որ ադրբեջանցիները չեն կարողանա արբանյակից լուսանկարներ գնել իրական ժամանակում։
«Ամբողջ խառնաշփոթը վերևից էր գալիս»
Ինչպես ես կարող եմ դատել, մոբիլիզացիան, որը հայտարարել էին, ի վերջո, նորմալ չարվեց։ Շատ բան արվել է ի միջի այլոց։ Մարդիկ, չգիտես ինչու, սպասում էին, որ ամեն ինչ կլինի ինչպես 2020 թվականի ամռանը, երբ աննշան բախումներ տեղի ունեցան Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանին։ Թեև ակնհայտ էր, որ նույնիսկ առանց թուրքական գործոնը հաշվի առնելու՝ Հայաստանին պետք էր դեռ այն ժամանակ կենտրոնացնել պատերազմի բոլոր ուժերն ու հնարավորությունները:
Իմ կարծիքով դա չիրականացվեց։ Ես 2019 թվականին այցելել եմ Արցախի և Ադրբեջանի սահմանին գտնվող ամրաշինական գծեր։ Շատ բան էր արվում, նոր ամրոցներ էին կառուցվում։ Ցանկության դեպքում նրանց ոչ մի ԱԹՍ չէր կարողանա ոչնչացնել, բացառությամբ ծանր հրետանու։ Առաջին օրերին այս գիծը պահվում էր, եւ թվում էր, որ ամեն ինչ լավ կլինի: Բայց հետո սկսեց զգացվել մարդկանց պակասը…
Տարածաշրջան հաճախ էին գալիս հայաստանցի «հյուրեր», նրանց կարելի էր տեսնել Ստեփանակերտում։ Դա յուրօրինակ հյուրախաղեր էին. բոլորը թանկարժեք մեքենաներով (երբեմն նույնիսկ ռուսական համարներով), ինչ-որ մեկը նույնիսկ դրանք ներկում էր շատ նորաձեւ զինվորական քողարկիչ ոճի մեջ։ Եկան, ֆռֆռացին, գնացին հետ Հայաստան:
Սրանք մարդիկ են, ովքեր ուզում էին ցույց տալ իրենց քաղաքացիական դիրքորոշումը, բայց պատերազմելու ցանկություն չունեին։ Հայկական կողմի մարտական որակները դրանից, մեղմ ասած, չեն բարելավվել։ Ես ոչ մեկին չեմ դատելու՝ ինչ-որ մեկը մարդասիրական օգնություն էր բերում, բայց մինչև ճակատային գիծ՝ մինչև խրամատներ ու ամրություններ չէին հասնում։
Իհարկե, պարտությունը մի շարք գործոնների համադրություն է։ Կազմակերպչական հարցերը լուծվել են վատ: Տպավորությունն այնպիսին էր, որ ամբողջ խառնաշփոթը վերևից էր գալիս։ Որոշում կայացնելու կամք չկար, ինչպես ինձ թվաց։ Հակամարտության հենց սկզբից հայ հասարակության նշանավոր դեմքերը, որոնց կարելի է վերաբերվել ինչպես ասես, քննադատաբար էին արտահայտվում մի շարք կետերի շուրջ՝ մոբիլիզացիայի ձախողում, լոգիստիկա, շատերին ընդհանրապես հնարավորություն չէին տալիս մեկնել ռազմաճակատ։
Ես նկատեցի, որ այդ պատճառով որոշ տղամարդիկ ինքնուրույն էին գնում այն հատվածները, որտեղ նախկինում ծառայել էին ։ Նրանք ոչ մեկին չեն հարցրել, հասել են տեղ եւ խնդրել են՝ թույլ տալ պատերազմել։ Բայց դա անել, հավանաբար, կարող էին ոչ բոլորը. Այն աստիճանի էր հասնում, որ հրամանատարությունը մարտունակ զորքերը չէր հանում ռազմաճակատի կայուն հատվածներից, նրանք ուղղակի այնտեղ էին կանգնած, մինչդեռ հարավային ուղղությամբ ադրբեջանական հարձակումներ էին ընթանում։ Ոչ ոք չի կազմակերպել Շուշիի պատշաճ պաշտպանությունը։ Ինչպես են այն կորցրել՝ դա պարզապես անհավատալի է: Ես չեմ կարողանում դա հասկանալ։
Հարակից հրապարակումներ`
Տեսանյութեր
04/12/2024 15:02
Մտանք ակումբ, Մովսիսյանն ու Ամիրխանյանը ծեծված ջարդված էին,միլպետը ադրբեջանցիների վայրագության մասին
Տեսադարան
05/17/2022 10:49
Ոստիկանությունը բերման է ենթարկել «Դիմադրության» շարժման աղջիկ ցուցարարներին, ովքեր փակել են Երևանի փողոցները
Մամուլ
- 04/27/2024 08:19 «Դուշ» շոուից հետո 5 աշխատողից 4-ն ազատվել ․«Հրապարակ»
- 04/27/2024 08:15 Երբ ընդդիմությունը կանցնի համատեղ ու ռադիկալ պայքարի․«Հրապարակ»
- 04/27/2024 08:11 Կառավարության ստորաբաժանումը «հորդորում» է ՊԵԿ-ին ստուգում իրականացնելիս հաշվի առնել իր կարգավիճակը, այլ կերպ ասած՝ «տեղը բերել». «Ժողովուրդ»
- 04/27/2024 08:08 Դա կլիներ մեր վերջը․ Փաշինյանը՝ ադրբեջանցի«փախստականների» մասին․ «Հրապարակ»
- 04/27/2024 08:03 Տավուշի մարզպետը, հացի սեղանի շուրջ, փորձել լվանալ գյուղացիների գլուխները․«Հրապարակ»
- 04/27/2024 07:52 Արարատ Միրզոյանը նույնպես չի եկել ԱԺ՝ ՔՊ-ականների հետ հանդիպման. գործադիրի անդամները խուսափում են . «Ժողովուրդ»
- 04/27/2024 07:36 1080 ռեեստր՝ 3270 հայտարարատու անձանց պաշտոնների՝ 5009 փոփոխությունների վերաբերյալ․ հիմքում խնամի-ծանոթ-բարեկամ սկզբունքն է․ «Ժողովուրդ»
Գործ #
03/06/2023 21:01
Արյունոտ օղակն ամբողջական չէ առ այսօր. Ինչ կապ ուներ Յուզբաշյանի սպանությունը Ղանդիլյանի սպանության հետ
06/17/2022 17:36
Նոտարի աշխատասենյակից հափշտակվել է կնիքը ու աշխատասենյակը հրկիզվել՝ ԵԿՄ Էրեբունու տարածքային բաժանմունքի նախագահ Մանվել Բատիկյանի քավորությամբ. Խարդախությունների մի ամբողջ կծիկի հետքերով
07/20/2020 20:31
Վանաձորում սպանվել է հայտնի ֆիզիկոս Մնացականյանը. Սպանության առիթը՝ 1000 դրամ
07/12/2020 18:04
«Դե իմացիր արա, էդ ռուբիլնիկի տեղն էլ ես եմ ասել». Մանկության ընկերը` Կախյանի մեկ տարեկան երեխայի ու հղի կնոջ սպանության մասին
ՓԱՍՏԱԹՂԹԵՐ
- 03/31/2019 21:34 ԱԺ են ուղարկվել Պաշտպանի 2018 թվականի տարեկան հաղորդումը և զեկույցը
- 03/21/2019 15:23 Դավիթ Սանասարյանն իր գործունեությամբ չի նպաստել զբաղեցրած պաշտոնի նկատմամբ վստահության եւ հարգանքի ձեւավորմանը. Եզրակացություն
- 12/16/2018 12:49 Մարտի 1-ի 10 զոհերից յուրաքանչյուրն ինչ վնասվածքներից եւ ինչ հանգամանքներում է մահացել՝ ՀՔԾ-ի տարիներ առաջ հրապարակած զեկույցը
- 07/18/2018 12:48 Հրապարակվել է «Մարտի 1-ին» վերաբերող իրավական դիրքորոշում
Հարցազրույց
- 04/22/2024 20:39 Ինչ իմանամ ինչի են ականազերծում, երևի ժողովուրդ շատ է հավաքվել՝ ականազերծում են, որ չգնան թփուտների մեջ թեթևանալու ու պայթեն... Կոռնիձորի Արո
- 04/01/2024 20:09 Թուրքիայի ՏԻՄ ընտրություններն այդ երկրի ներքաղաքական կյանքի կարևոր ջրբաժանն է, Էրդողանի ժառանգներն են կրելու պայքարի դժվարությունները. Մելքոնյան
- 03/09/2024 11:02 ԱՄՆ հետ ունենք ռազմավարական երկխոսություն, որի շրջանակներում ուսումնասիրում ենք նոր ուղղություններ. Միրզոյան
- 03/04/2024 15:56 Ալիևը և իր վարչակազմը ընդմիշտ կմնան վախի մեջ, հայ զինվորականը չի համակերպվելու ունեցած կորուստների հետ․ Դավիթ Տոնոյան
Մեկնաբանություն
- 04/20/2024 20:35 Մի տարբերություն էլ կա Հայաստանի ու Վրաստանի միջև՝ Վրաստանում ինքնիշխանությունն աճուրդի հանած Սահակաշվիլին բանտում է, Փաշինյանը՝ դեռ ոչ. Թևանյան
- 04/20/2024 18:25 Ե՞րբ է Ադրբեջանը նախատեսում տիրանալ Տավուշի տարածքներին, և ի՞նչ պետք է իմանանք մենք՝ կանխելու համար. Հոխիկյան
- 04/20/2024 16:43 Տիգրան Համասյանին և համերգին կազմակերպիչներին առաջարկում եմ դադարեցնել համերգը. Իշխանյան
- 04/20/2024 14:40 Մինչև Միջանցք տալն անվանափոխվելու են Երևանի թաղամասերի անունները. Դանիելյան
Արխիվ
Արտակարգ պատահարներ
- 04/26/2024 20:05 Առեղծվածային դեպք՝ Կոտայքի մարզում. «Hotel Տ27» հյուրանոցային համալիրում հայտնաբերվել են 2 օտարերկրացիների մարմիններ. 2 հոգի էլ տեղափոխվել է հիվանդանոց
- 04/26/2024 10:53 2 ռուս կանայք հաղորդում են տվել ոստիկանություն, որ «Հաղթանակ» զբոսայգու տնօրենը հարվածել է իրենց, թքել իրենցից մեկի դեմքին. shamshyan.com
- 04/26/2024 10:33 Ավստրալիայի Լիբերալ կուսակցությունը երկրի ընդդիմության առաջնորդին կոչ է արել ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը
- 04/26/2024 10:23 Հրդեհ Գառնի գյուղում
ԸՍՏ ՕՐԵՆՔԻ
- 03/08/2024 15:00 Զազրելի դեպք Հայաստանում. սեռական բռնության է ենթարկվել 2 տարեկան երեխա. մասնագետը մանրամասնում է՝ ինչպես պաշտպանել երեխաներին (տեսանյութ)
- 01/13/2024 20:29 Տեր Թոդիկի մեթոդները վաղուց չեն գործում. դաստիարակության ու բռնության նուրբ սահմանը (տեսանյութ)
- 01/13/2022 17:55 Ինչքա՞ն է կազմում երեխայի ծննդյան կապակցությամբ տրվող նպաստը
- 05/02/2021 17:57 Կարեւոր է իմանալ. Կարմիր գծերի համար տուգանելիս` տեղում արձանագրության կազմումն այլևս պարտադիր չէ
Անցուդարձ
- 04/26/2024 21:56 Կինը բողոքել է զուգընկերոջ՝ նախկին կնոջ հետ շփումից․ մասնագետի խորհուրդները
- 04/26/2024 00:08 Ուսուցչուհին դասարանում սեռական հարաբերություն է ունեցել 14-ամյա պատանու հետ
- 04/23/2024 22:11 Ամուսիները փորձել են մի կնոջ դավանափոխ անել դեպի իսլամ՝ ինտիմ լուսանկարների միջոցով
- 04/23/2024 00:43 Նորածին դստերը անտառում թողած կնոջը դատապարտել են 40 տարի անց
Հետաքրքիր է իմանալ
- 04/26/2024 18:54 Առաջին անգամ ստեղծել են մկան և առնետի հիբրիդային ուղեղ
- 04/16/2024 18:04 Տիեզերական աղբն ընկել է Երկրի վրա ու ծակել տան տանիքը
- 04/15/2024 18:24 Հայտնաբերվել են մոլորակի ամենաառաջին մարդկանց մնացորդները, որոնք 1,86 միլիոն տարվա վաղեմություն ունեն
- 04/04/2024 19:00 Ծերացման դեմ պայքարում հետազոտողները նոր բացահայտում են արել