Փաստ ինֆո

Միջազգային իրավունքի մասնագետ Արա Ղազարյանի խոսքով, ապօրինի ծագում ունեցող գույքի բռնագանձման գաղափարը չի հակասում ՄԻ եվրոպական կոնվենցիային , շրջանառության մեջ դրված նախագծի գաղափարն, ընդհանուր առմամբ, ընդունելի է եւ ՄԻԵԴ-ը Վրաստանի օրինակով, իրավունքի խախտում չի հայտնաբերել: 

«Չի հակասում նրանով, որ այստեղ գործում է փաստի կանխավարկածը, այսինքն, մեղավորության կանխավարկածը, որն առաջին հայացքից, թվում է, թե հակասում է Կոնվենցիային, բայց եթե դա կիրառվում է քաղաքացիական դատավարության շրջանակներում, երբ մարդը կանգնած չէ դատվելու, դատապարտվելու կամ ազատությունից զրկվելու ռիսկի առաջ, այլ կանգնած է գույքը կորցնելու, այսինքն, ավելի նվազ ռիսկի առաջ, ապա անմեղության կանխավարկածը չի հակասում Կոնվենցիային, որովհետեւ այնտեղ այն քրեադատավարական կատեգորիա է, նույնն էլ մեր Սահմանադրության մեջ», -«Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց Արա Ղազարյանը՝ անդրադառնալով «Ապօրինի ծագում ունեցող գույքի բռնագանձման մասին» օրենքի նախագծին:
Հիշեցնենք, կառավարությունը հավանության էր տվել «Ապօրինի ծագում ունեցող գույքի բռնագանձման մասին» օրենքի նախագծին:

Օրենքի ընդունումը հնարավորություն է ընձեռելու իրավասու մարմնին՝ Գլխավոր դատախազությանը, համապատասխան հիմքերի առկայության դեպքում ուսումնասիրել գույքի ձեռքբերման օրինականությունը և ներկայացնել գույքի բռնագանձման պահանջով հայց, եթե հայտնաբերվում է գույք, որի ձեռքբերումը չի հիմնավորվում, օրինակ, եկամտի աղբյուրներով և որի արժեքը ներկայում գերազանցում է 50 մլն դրամի շեմը:
Մասնագետը բացատրեց՝ գաղափարի հիմքում փաստի կանխավարկածն է դրված, ինչը նշանակում է՝ ունենալ որեւէ փաստ, որի ուժով ապացուցման բեռը անցնում է դատավարության մյուս կողմի վրա:

«Այդպիսի փաստը հետեւյալն է, դատախազը ընդամենը պետք է հայթայթի բավարար չափով ամրագրված փաստական տվյալ, որ տվյալ անձը, որը պաշտոնատար անձ էր, տվյալ ժամանակահատվածում ձեռք է բերել գույք, որի արժեքը շատ ավելին էր շուկայական արժեքով, քան նրա աշխատավարձը: Այս շուկայական արժեքը ունենալով, արդեն նա իրավունք է ստանում դիմել քաղաքացիական դատարան եւ այդ դիմումի ուժով արդեն փաստի կանխավարկած է առաջանում, որ դատախազը ճիշտ է եւ այդ գույքը, ամենայն հավանականությամբ, անօրինական է, մինչեւ հակառակը չապացուցվի»,-բացատրեց Արա Ղազարյանը:

Ըստ մասնագետի, սակայն, սա նշանակում է, որ քաղաքացին հայտնվում է անհավասար պայմաններում, որովհետեւ մի կողմից դատախազությունն է՝ պետական բավականին մեծ ռեսուրսներով, որոնց շնորհիվ տվյալ գույքի վերաբերյալ կարող է ինֆորմացիա ստանալ : Մասնագետը շեշտեց, որ ի տարբերություն քրեական դատավարության, որտեղ կա լռելու իրավունքը եւ անմեղության կանխավարկածը , որը ապացուցման ամբողջ բեռը իր բոլոր հետեւանքներով, դնում է դատախազի վրա, այս դեպքում, այդ բեռը փոխանցվում է քաղաքացուն:

«Քաղաքացիական դատավարությունում ապացուցման բեռը դատախազից անցնում է քաղաքացու վրա, շատ ցածր ապացուցողական բեռով, ինչը, որպես կանոն, դատախազությունը հեշտությամբ հաղթահարում է, իսկ քաղաքացու համար հակառակը, դժվար կլինի ապացուցել, որովհետեւ որքան մենք հետ գնանք, այնքան ավելի դժվար կլինի ապացուցել գույքի օրինական ձեռքբերումը: Այդ իրավական կառուցակարգերը մեզ մոտ, կարելի է ասել, ավարտուն տեսք են ստացել 4-5 տարի առաջ»,-ասաց Արա Ղազարյանը:

Մասնագետը հիշեցրեց օրինակ 90-ականները, երբ հիմնականում գործարքները իրականացվում էին ոչ թե բանկային փոխանցմամբ, այլ առձեռն վճարումով, եւ բնականաբար, փաստաթղթեր չեն լինի, լավագույն դեպքում գուցե վկաներ լինեն, դժվար կլինի ապացուցել գույքի իրական գինը: Արա Ղազարյանի խոսքով, նման առանձնահատկությունները դատարանները պետք է հաշվի առնեն:

Միջազգային իրավունքի փորձագետը կարծում է, որ այս հանգամանքը խոցելի է դարձնում գործընթացը, իսկ ընդհանրապես, դատավարություններում, որտեղ ապացույցի բեռը բաշխված է ու շատ ցածր է, իսկ այս դեպքում այն, ըստ էության ամբողջությամբ քաղաքացու վրա է ընկնում, քաղաքացին հայտնվում է դատախազի առաջ, որը, ինչպես կրկնեց Արա Ղազարյանը, քաղաքացիական դատավարության պարագայում հավասար հնարավորություններով անհատ չէ, այլ գլխավոր դատախազությունն է, որը ունի հսկայական ռեսուրսներ, որի հետ աշխատում են ԱԱԾ-ն, ոստիկանությունը, որը կարող է հանգիստ ինֆորմացիա ստանալ նոտարական տարբեր գրասենյակներից, այսինքն, հանրային հարաբերությունների դաշտում գործող բոլոր սուբյեկտներից, իսկ քաղաքացին այդ հնարավորությունը չունի:

Սեփականության իրավունքի պաշտպանության տեսանկյունից սա, ըստ մասնագետի, խոցելի է դարձնում քաղաքացուն:

Հարցին, արդյոք ռիսկեր չկան առ այն, որ այս նախագիծը, օրենք դառնալու պարագայում կարող է դառնալ ընտրովի արդարադատության գործիք, կարող է քաղաքականացվել եւ կիրառվել ընտրովի, մանավանդ , հաշվի առնելով ՀՀ-ում ստեղծված իրավաքաղաքական մթնոլորտը, Արա Ղազարյանը պատասխանեց. «Քաղաքականացված՝ դժվարանում եմ ասել, բայց ընտրովի՝ հնարավոր է , այդ ռիսկը միշտ էլ կա»:

Ինչ վերաբերում է հարցին, արդյոք Հայաստանի նման մթնոլորտում արժեր գնալ այս քայլին, Արա Ղազարյանն արձագանքեց. «Ես կարծում եմ այս օրենքը հաճախ չի կիրառվելու ամենատարբեր գործոնների պատճառներով: Նախ, դատախազները նման ընթացակարգերով աշխատելու փորձառություն չունեն, նրանց պետք է լավ վերապատրաստել»:

Աղբյուր` Փաստինֆո