Փաստ ինֆո

«Սասնա Ծռեր»-ի՝  Պավել Մանուկյանի և ևս 9 հոգու վերաբերյալ գործով՝ դատավոր Մեսրոպ Մակյանի նախագահությամբ,  այսօր սկսվեց դատաքննությունը:  «Սասնա Ծռեր»-ի մյուս երկու գործերով քննությունը գտնվում է նախապատրաստական փուլում:

Դատարանում սկսվեց, սակայն չավարտվեց մեղադրական եզրակացության եզրափակիչ մասի հրապարակումը:   

Մեղադրական եզրակացության մեջ ներառված դեպքերի ժամանակագրությունը սկսվում է 2014թ.-ի մայիսից:  Մասնավորապես,  ըստ մեղադրական եզրակացության, սկսած 2014թ. մայիսից կատարվել  են  2015թ. ապրիլի 24-ին Երևանում բռնություն գործադրելով,  գույք ոչնչացնելով և վնասելով, ինչպես նաև իշխանության ներկայացուցչին զինված դիմադրություն ցույց տալով արտահայտված,  հասարակական անվտանգությունը վտանգող զանգվածային անկարգություններ հրահրելու ուղղակի դիտավորությամբ,  դրա կազմակերպմանն ուղղված նախապատրաստական գործողություններ:

17.07.2016թ. կազմակերպված խմբի կազմում ապօրինի կերպով ձեռք է բերվել,  պահվել,  փոխադրվել և կրվել հրազեն ու ռազմամթերք,  ապա կազմակերպված խմբի կազմում,  զենքի գործադրմամբ, կյանքի և առողջության համար վտանգավոր բռնությամբ՝ զավթվել և պահվել են  շենքեր,  շինություններ և տրանսպորտային միջոցներ՝ զուգորդված դրանք ոչնչացնելու, վնասելու սպառնալիքով, ինչպես նաև նույն եղանակներով պատանդ է վերցվել և պահվել երկուսից ավելի անձանց, ովքեր  կատարվել է զավթածը և պատանդներին ազատելու պայմանով պետությանը գործողություններ կատարելուն հարկադրելու նպատակով: Նույն ժամանակ կազմակերպված խմբի կազմում,  կյանքի համար վտանգավոր բռնություն գործադրելով, ինչպես նաև դրա գործադրման սպառնալիքով՝ հափշտակվել է հրազեն ու ռազմամթերք, բացի այդ հրկիզման եղանակով դիտավորությամբ ոչնչացվել են տրանսպորտային միջոցներ՝ սեփակատատերերին պատճառելով առանձնապես խոշոր չափերի վնաս։

Հաջորդ դատական նիստում կշարունակվի մեղադրական եզրակացության եզրափակիչ մասի հրապարակումը՝ երկու հոգու  մասով: Մեղադրական եզրակացության հրապարակումից հետո դատարանը կճշտի բոլոր ամբաստանյալների դիրքորոշումը մեղադրանքի վերաբերյալ: 

Մինչ դատաքննության սկսվելը Սմբատ Բարսեղյանի պաշտպան Հայկ Ալումյանը միջնորդեց  դիմել ՀՀ սահմանադրական դատարան՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 8-րդ գլխի՝ ՀՀ Սահմանադրության 1-ին հոդվածին համապատասխանության հարցը որոշելու համար:

Պաշտպանը նշեց, որ  մեղադրանքների կապակցությամբ Սմբատ Բարսեղյանի դիրքորոշումը, ի թիվս այլնի, ներառում է այն պատճառաբանությունը, որ ինքը իրացրել է ապստամբերու իր իրավունքը: Սմբատ Բարսեղյանի այս փաստարկը ենթակա է ստուգման դատաքննության ընթացքում, քանի որ դրանից զգալի չափով կախված է լինելու նրա նկատմամբ կայացվելիք դատավճիռը:

Այս կոնտեքստում պաշտպանը նկատում է, որ ապստամբելու իրավունքը բխում է ՀՀ Սահմանադրությունից, սակայն այդ իրավունքի իրացումը չի նախատեսված ՀՀ քրեական օրենսգրքի 8-րդ գլխով՝ որպես արարքի հանցավորությունը բացառող հանգամանք:

Ըստ Հայկ Ալումյանի, այսպիսով,  առկա է հակասություն ՀՀ քրեական օրենսգրքի և ՀՀ Սահմանադրության միջև, ինչը կարող է բացասական հետևանքներ  առաջացնել իր պաշտպանյալի համար և անհնարին դարձնել կամ զգալիորեն դժվարացնել նրա պաշտպանությունը:

Պաշտպանը նշում է, որ  ՀՀ Սահմանադրության 2-րդ գլխում բերված են Մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքներն ու ազատությունները, որոնց  մեջ առկա են այնպիսիք, որպիսիք իրենց բնույթով հանդիսանում են բնական իրավունքներ և ազատություններ, այսինքն՝ իրավունքներ և ազատություններ, որոնք ուղղակիորեն բխում են Մարդու էությունից և կախված չեն որևէ մեկի (այդ թվում՝ Պետության) սուբյեկտիվ տեսակետից կամ կամքից: Այդպիսի իրավունքներ և ազատություններ են, մասնավորապես, Մարդու արժանապատվության իրավունքը, կյանքի իրավունքը, ֆիզիկական և հոգեկան անձեռնմխելիության իրավունքը, խոշտանգման, անմարդկային կամ նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժի չենթարկվելու իրավունքը, ազատության իրավունքը, օրենքի առջև բոլորի հավասարության իրավունքը, սեփական կարծիքն ունենալու և  այն պնդելու իրավունքը և մի շարք այլ իրավունքներ ու ազատություններ:

Պետությունը՝ ՀՀ Սահմանադրությամբ և միջազգային մի շարք պայմանագրերով (այդ թվում՝ «Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին» միջազգային դաշնագրով, «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայով) պարտավորություն է կրում ապահովելու, որպեսզի ապահովվեն հիմնարար իրավունքներն ու ազատությունները: Այսպիսով, վերը նշված միջազգային պայմանագրերին միացած ցանկացած երկրի իշխանություն պարտավոր է հարգանք դրսևորել իր իշխանության իրավազորության ներքո գտնվող ցանկացած անձի իրավունքների և հիմնարար ազատությունների նկատմամբ, իսկ ցանկացած մարդ իրավունք ունի դա ակնկալել ու պահանջել իշխանություններից:

«Այնուհանդերձ, կարող են ստեղծվել այնպիսի իրավիճակներ, երբ Պետությունը՝ պաշտպանելու փոխարեն հենց ինքը խախտի անձանց իրավունքներն ու ազատությունները: Դրա լուծումը նույնպես նախատեսված է Սահմանադրությամբ. անձինք կարող են դիմել դատարաններ՝ իրենց խախտված իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության համար: Նախատեսվում է, որ դատարանները պետք է լինեն իշխանության մյուս ճյուղերից  անկախ, որպեսզի կարողանան վերականգնել անձանց խախտված իրավունքներն ու ազատությունները: Սակայն կարող են ստեղծվել իրավիճակներ, երբ դատական համակարգի կախյալ վիճակի հետևանքով անձի չի կարողանում պաշտպանվել պետության ապօրինություններից: Նման դեպքում առկա է ևս մեկ սահմանադրական ելք՝ անձինք կարող են փոխել տվյալ իշխանությունը օրինական ընտրությունների միջոցով:

Սակայն կարող են ստեղծվել նաև այնպիսի իրավիճակներ, երբ որևէ իշխանություն զանգվածաբար խախտի անձանց բնական իրավունքները և ազատությունները, դատարանները չպաշտպանեն անձանց պետության ոտնձգություններից,  այլ դառնան իշխանության մյուս ճյուղերի գործիքը և, միաժամանակ, անձինք զրկվեն իշխանությունը ընտրությունների միջոցով փոխելու որևէ հնարավորությունից: Նման պայմաններում, երբ խախտվում են բնական իրավունքները և չկա այդ խախտումներից պաշտպանվելու որևէ օրինական ճանապարհ, ապա ապստամբերու իրավունքն ինքնաբերաբար դառնում է բնական իրավունք: Այդ իրավունքի իրականացումից հրաժարվելը որոշ իրավիճակներում կնշանակի, որ Մարդը հրաժարվել է իր մյուս բոլոր (կամ՝ մի շարք) բնական իրավունքներից»:

Պաշտպանը մեջբերեց Միավորված ազգերի կազմակերպության կողմից 10.12.1948 թվականին ընդունված՝ Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի նախաբանում առկա է հետևյալ  բովանդակությամբ երրորդ պարբերությունը.  «[նկատի առնելով, որ] անհրաժեշտ է, որպեսզի մարդու իրավունքները պաշտպանվեն օրենքի ուժով, նպատակ ունենալով ապահովել, որպեսզի մարդը հարկադրված չլինի դիմելու բռնության ու ճնշման դեմ ուղղված ապստամբության` որպես վերջին միջոցի»:

Պաշտպանը հավելում է, որ ՀՀ Սահմանադրության 1-ին հոդվածով սահմանված է, որ Հայաստանի Հանրապետությունը իրավական պետություն է, ինչն ինքնաբերաբար ենթադրում է, ի թիվս այլնի, որ Պետությունն առաջնորդվում է իրավունքի գերակայության սկզբունքով: Դրանից ուղղակիորեն հետևում է, որ Պետությունը պետք է հարգի և ընդունի ոչ միայն իր կողմից ընդունված օրենքները, այլ նաև՝ իրավունքի հանրաճանաչ սկզբունքները, ընդ որում, վերջիններիս տալով գերակայություն:

Ապստամբելու իրավունքը կոչված է ապահովելու մյուս բոլոր իրավունքների իրականացումը այն դեպքերում, եթե այդ իրավունքների պաշտպանության մյուս բոլոր միջոցները չեն գործում: Այսպիսով, իրավական պետության սկզբունքից հետևում է, որ Պետությունը  պարտավոր է ընդունել և հարգել ոչ միայն Սահմանադրության մեջ ամրագրված իրավունքներն ու հիմնարար ազատությունները, այլ նաև՝ այդ իրավունքներն ու ազատությունները պաշտպանելու՝ քաղաքացու իրավունքն այն դեպքում, եթե դրանք խախտվում են Պետության կողմից և չկա դրանք պաշտպանելու որևէ այլ արդյունավետ միջոց: Այլապես իրավունքի գերակայության սկզբունքը կարող է ցանկացած պահի խախտվել հենց պետության կողմից, ինչը պատրանքային կդարձներ Սահմանադրության 1-ին հոդվածով ամրագրված՝ պետության իրավական լինելը: Նման դեպքում պետության իրավական լինելը կամ չլինելը բացառապես կախված կլիներ յուրաքանչյուր պահի գործող իշխանության կամքից, ինչը ուղղակիորեն կհակասեր Սահմանադրության 1-ին հոդվածին:

Մինչդեռ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 8-րդ գլուխը՝ «Արարքի հանցավորությունը բացառող հանգամանքները»,   որպես արարքի հանցավորությունը բացառող հանգամանք, չի նախատեսել այն դեպքը, երբ արարքները կատարվել են՝ ապստամբելու իրավունքը իրացնելու հետ կապված: Նման կարգավորման բացակայությունն առաջացնում է իրավական բաց, որը հակասում է ՀՀ Սահմանադրության 1-ին հոդվածին, քանի որ օրինական հնարավորություն չի տալիս անձին օգտվելու ապստամբելու իրավունքից, երբ պետությունն իրեն չի թողել իր իրավունքներն ու ազատությունները պաշտպանելու որևէ այլ միջոց:

Դատարանը հետաձգեց  միջնորդության քննությունը՝ գտնելով, որ այն վաղաժամ է և պետք է քննվի ապացույցների ամբողջ ծավալը հետազոտելուց հետո:

Հայկ Ալումյանը առարկեց դատարանի որոշման դեմ՝ նշելով, որ իր պաշտպանյալն իր գործողությունները պատճառաբանում է  ապստամբության իրավունքով: Ըստ պաշտպանի, պետք է տեղի ունենա  ոչ թե ապացույցների, այլ իրավունքի հետազոտում:  Դատարանը խուսափեց արդարադատություն իրականացնելուց, ասաց Հ.Ալումյանը:

Պաշտպանը նաև, բարձրացրեց նկարահանող սարքի հարցը. սարքի տեսադաշտում ինքն ու իր պաշտպանյալն են ընկնում, դա խանգարում է իր ու իր պաշտպանյալի հաղորդակցմանը, ավելին՝ վտանգ է ստեղծվում արդյունավետ պաշտպանության համար:

Դատարանը պարզաբանեց, որ սարքը դատարանում անվտանգության նպատակով տեղադրված սարքերից մեկն է: Դատարանը նշեց նաև, որ չի կարող ու պարտավոր չէ կոնֆեդենցիալության հարց լուծել, քանի որ  դռնբաց դատական նիստում կոնֆիդենցիալության հարց չի կարող ծագել, սակայն եթե կողմը մտահոգություններ ունի, կարող է դիմել Դատական դեպարտամենտին:

Իսկ ամբաստանյալ Արեգ Կյուրեղյանի պաշտպան Մուշեղ Շուշանյանը բարձրացրեց անօրինական գրաքննության հարցը՝ ոստիկանները քրեակատարողական հիմնարկից տեղափոխելիս ոչ թե ստուգել  են իր պաշտպանյալի մոտ առկա փաստաթղթերը, այլ ծանոթացել  դրանց բովանդակությանը:    Պաշտպանը միջնորդեց միջոցներ ձեռնարկել դրա դեմ, դատարանը սակայն նշեց, որ այդ հարցը դուրս է իր լիազորությունների շրջանակից:

Աղբյուր` Փաստինֆո