Փաստ ինֆո

Ինչպես արդեն տեղեկացրել ենք, այսօր, կառավարության նիստից հետո, վարչապետ Տիգրան Սարգսյանի հանձնարարությամբ, Արդարադատության նախարար Հրայր Թովմասյանը լրագրողներին և հասարակությանը ներկայացրեց «Կուտակային կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի վերաբերյալ ՍԴ-ի երեկվա որոշման իրավական գնահատականները:

Հաշվի առնելով հարցի կարեւորությունը՝  նախարարի գնահատականները ստորև ներկայացնում ենք ամբողջությամբ՝ առանց միջամտության։

«2006թ-ից, երբ  Սահմանադրական փոփոխություններից հետո ընդունվեց նաև «Սահմանադրական դատարանի մասին» օրենքը, ունեինք հակասահմանադրական ճանաչված դրույթների ուժի մեջ մտնելու մի քանի ընթացակարգեր. Սովորական ընթացակարգը կայանում է նրանում, որ այն ակտերը, որոնք ՍԴ-ի որոշմամբ ճանաչվում են Սահմանադրությանը հակասող, ուժը կորցնում են ՍԴ-ի որոշման ուժի մեջ մտնելու պահից, սա ընդհանուր, սովորական ռեժիմն է: Բայց սրանից տարբերվող 3 ռեժիմներ կան։

Մեկը կանվանեմ առանձնահատկություն, մյուս 2-ը` ռեժիմներ: Առաջինը` այդ ակտերը ուժը կորցնում են ոչ թե ՍԴ-ի որոշման ուժի մեջ մտնելու պահից, այլ իրենց ընդունման պահից: Տեսության մեջ ընդունված է ասել, որ սրանք հիմնականում վերաբերում են առ ոչինչ ակտերին, որոնց ուժի մեջ մնալը անգամ այդ որոշմանը նախորդող ժամանակահատվածում (ընդունվելուց մինչև ՍԴ որոշումը) ինքնին կարող է խնդիրներ առաջացնել: Երկրորդ առանձնահատկությունը վերաբերում է քրեական և վարչական պատասխանատվություն սահմանող դրույթներին: Այս դեպքում ևս դրանք, ի տարբերություն այլ ակտերի, իրենց ուժը կորցնում են ոչ թե ՍԴ-ի որոշման պահից, այլ իրենց ընդունման պահից: Եվ այն բոլոր անձանց համար, ովքեր այդ հակասահմանադրական ակտով ենթարկվել են պատասխանատվության, հետադարձ ուժ է առաջանում: Եվ չորորդ հնարավորությունը, որը նախատեսված է օրենսդրությամբ, դա նույն` 68-րդ հոդվածի 15-րդ կետն է, որը սահմանում է այդ ուժը կորցնելու ավելի ուշ ժամանակահատված:  «Եթե ՍԴ-ի գտնում է, որ վիճարկվող նորմատիվ իրավական ակտի կամ դրա որևէ դրույթի ՍԴ-ի որոշման հրապարակման պահին Սահմանադրությանը հակասող և անվավեր ճանաչումը անխուսափելիորեն կառաջացնեն այնպիսի ծանր հետևանքներ հանրության և պետության համար, որոնք կխաթարեն այդ պահին տվյալ նորմով նորմատիվ ակտի վերացմամբ հաuտատվելիք իրավական անվտանգությունը, ապա Սահմանադրական դատարանը կարող է, տվյալ ակտը ճանաչելով Uահմանադրությանը հակաuող, իր որոշման մեջ հետաձգել այդ ակտի իրավաբանական ուժը կորցնելը» և վերջին պարբերությունը` «Այդ դեպքում մինչեւ ակտի իրավաբանական ուժը կորցնելը, ակտը համարվում է Uահմանադրությանը համապատաuխանող»:

Սա Սահմանադրական իրավունքի տեսության մեջ կոչվում է հակասահմանադրականության հանդուրժում` ավելի մեծ վտանգից խուսափելու համար:  Այսինքն, եթե ընդհանրապես կանոնակարգումներ չեղան, շատ ավելի վատ վիճակում կհայտնվենք: Ուստի նորից պիտի կրկնեմ, որ օրենքն ամբողջությամբ, նաև այն դրույթներով, որոնք ՍԴ-ի կողմից ճանաչվել են հակասահմանադրական, դրանք պահպանում են իրենց իրավաբանական ուժը` առավելագույնը մինչև ս/թ սեպտեմբերի 30-ը, որովհետև, եթե մինչ այդ օրենսդիրը փոփոխություններ կատարեց, բնականաբար, դրանք կվերաբերեն հենց այդ դրույթներին:

Անդրադառնամ նաև այն հարցին, թե  պարտադիր կուտակայինը ուժի մե՞ջ է, թե՞ ուժի մեջ չէ: Ուշադրություն հրավիրեմ նաև այն դրույթների վրա, որոնք ՍԴ-ն ճանաչել է Սահմանադրությանը համապատասխանող.
7-րդ հոդված. Միայն վերնագիրը կարդամ, որպեսզի պարզ լինի. «Պարտադիր կուտակային վճարի դրույքաչափերը»: Հոդվածի 2-10 մասերն ուղղակի սահմանում են. «5-րդ հոդվածում նշված մասնակիցները, պայմանագրային եկամուտներից, ինչպես նաև որպես ինքնազբաղվող անձ ստացած եկամուտներից վճարվող կուտակային վճարը կատարում են 5 % և այլն»:

8-րդ հոդվածը `«Պարտադիր կուտակային վճարներ կատարելը»` «վարձու աշխատող և պայմանագրային եկամուտ ստացող մասնակիցների անունից կուտակային վճարները հաշվարկելու և փոխանցելու պարտականությունը կրում են գործատուները, որպես հարկային գործակալ»:

37-րդ հոդված. «Մասնակիցների կողմից պարտադիր կենսաթոշակային ֆոնդ ընտրելու պարտականությունը», 38-րդ հոդված` «Կենսաթոշակային ֆոնդի ընտրությունը», 45-րդ հոդված` «Պարտադիր կենսաթոշակային ֆոնդի մասնակցի հաշվին կատարվող վճարները և պարտադիր կենսաթոշակային ֆոնդի ակտիվներից գանձվող վճարները և կատարվող ծախսերը», 49-րդ հոդված` «Մասնակիցների կատարած պարտադիր կուտակային վճարների վերադարձելիության երաշխավորումը» (խոսքն այս դեպքում վերաբերում է 2-րդ մասին), և 86-րդ հոդված` «Եզրափակիչ դրույթներ», ուժ-ի մեջ են մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող տասներորդ օրը:
Ես կարդացի այն դրույթները, որոնք, կրկնում եմ, թեպետ վեճի առարկա էին, դիմող կողմը բարձրացրել էր նաև այս դրույթների սահմանադրականության հարցը, բայց ՍԴ-ը դրանք ճանաչել է Սահմանադրությանը համապատասխանող:

Իսկ որո՞նք են, որ ՍԴ-ը ճանաչել է Սահմանադրությանը հակասող: Մի քանի դրույթներ ուղղակիորեն գտել է, որ հակասում էին Սահմանադրության 83-5 կետին, որով սահմանվում է, թե որ իրավահարաբերություններն են, որ պետք է սահմանվեն օրենքով: Բովանդակային առումով ի՞նչ է սահմանել կառավարությունը կամ ի՞նչ է սահմանել ԿԲ-ը: Մի դեպքում՝ վերաբերում է ինֆլյացիայի հետ կապված գնողականության մեթոդաբանության որոշմանը, մյուս դեպքում վերաբերում է ռիսկայնության գնահատման մեթոդաբանությանը, որոնք պետք է սահմանվեն ենթաօրենսդրական ակտերով: ՍԴ-ն սահմանել է, որ այն հանգամանքը, որ դրանք սահմանվել են ոչ թե օրենքով, այլ ենթաօրենսդրական ակտերով` կառավարության և ԿԲ-ի որոշումներով, հակասում է Սահմանադրության 83-5 հոդվածին: Սա` առաջին:

Երկրորդ դրույթը, որ հիմնականում վեճի առարկա է հանդիսանում, դա սեփականության իրավունքին է վերաբերում: Եվ այն դրույթները, որոնք այս ֆոնդերում ձևավորված միջոցները համարում են անձի սեփականություն, սակայն սահմանափակված է անձի կողմից դրանց տնօրինման, տիրապետման և օգտագործման իրավունքը, ապա այդ մասով, ուշադրություն դարձրեք, որ ՍԴ որոշման մեջ նշվում է. «այդ մասով, որով չենք ապահովում յուրաքանչյուր անձի հայեցողությամբ իր սեփականությունը հանդիսացող աշխատավարձի տնօրինման, օգտագործան և տիրապետման իրավունքը և հանգեցնում են մարդու կամքից անկախ նրա սեփականության իրավունքի սահմանափակմանը, Ճանաչել ՀՀ Սահմանադրության համապատասխան հոդվածներին հակասող և անվավեր»: Այսինքն` այդ հոդվածները հակասահմանադրական են, այն մասով, որով առնչվում են սեփականության իրավունքին, նրա երեք հիմնական բաղադրիչներին:

Արդյո՞ք պիտի այս որոշումից հետո գործատուներն այդ վճարումները կատարեն, քաղաքացիները` իրենց ֆոնդերը ընտրե՞ն և չընտրելու դեպքում պատասխանատվություն առաջանալո՞ւ է, թե՞ ոչ:
Իմ ասածից ուղղակիորեն դա բխում է. Այս օրենքը կարող է գործել մինչև սեպտեմբերի 30-ը:  Եթե մինչև սեպտեմբերի 30-ը այս օրենքը գործում է, ապա այս օրենքի բոլոր դրույթները ենթական են կիրառման և կառաջացնեն իրավական հետևանքներ, եթե որևէ անձի կողմից չկիրառվեն:

Ի՞նչ պիտի անի կառավարությունը մինչև այդ: Կստեղծվի աշխատանքային խումբ, որի մեջ կընդգրկվեն արդարադատության, ֆինանսների, աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունների, ԿԲ-ի ներկայացուցիչները, որոնք պետք է ոչ միայն անդրադարձ կատարեն այս հակասահմանադրական ճանաչված դրույթներին, այլև ամբողջությամբ պիտի հաշվի առնեն ՍԴ իրավական դիրքորոշումները` սկսած պատասխանատվության սահմանումից , այլ արդյունավետ միջոցներից, որոնք ինքնին պետք է նպաստեն առավել արդյունավետ համակարգ ունենալուն»: