Փաստ ինֆո

Արցախի քաղաքական էլիտան, ցավոք, չունի իրավական լծակ՝ ազդելու ՀՀ իշխանությունների վրա, բացի քաղաքական ճնշումից․ դա էլ պարբերաբար արվում է, արվեց նաև երեկ՝ Արցախի ԱԺ-ի միաձայն ընդունած հայտարարությամբ։ Միևնույն ժամանակ, կարևոր է արձանագրել, որ ՀՀ որևէ ղեկավար իրավասու չէ անտեսելու Արցախի ինքնորոշման իրավունքն ու դրա իրացման փաստը՝ խախտելով ՀՀ Սահմանադրությունը, այն սնուցող Անկախության հռչակագիրն ու ԳԽ որոշումը։

Արցախի քաղաքական էլիտան նաև պետք է հղում անի 1992թ․ հուլիսի 8-ի որոշման վրա։ Այդ մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց միջազգայնագետ Դավիթ Կարապետյանը։

«Երեկ չորս ժամ ականատես ենք եղել դիլետանտության բարձր ցուցիչով մանիպուլյացիայի։ Փաշինյանի ասածները լրիվությամբ խեղաթյուրված էին։ Նա հանդես է գալիս վարչապետի դիրքից ու հռետորական հարցադրում անում, թե ումից է անկախացել Արցախը։ Ինքը չգիտի՞ ումից է անկախացել Արցախը, ու որ այդ գործընթացը տեղի է ունեցել ԽՍՀՄ օրենսդրությանը խիստ համապատասխան ու այնպես, ինչպես ԽՍՀՄ մնացյալ միավորներն են անկախացել։ Նրանից է՞լ է անտեղյակ, որ Ադրբեջանն իրեն հռչակել է ոչ թե խորհրդային, այլ 1918-20թթ․ մուսավաթական Ադրբեջանի իրավահաջորդ, որի կազմում չեն մտել ոչ Լեռնային Ղարաբաղը, ոչ էլ Նախիջևանը․․․Եթե գիտեր, ապա ինչո՞ւ էր խեղաթյուրում պատմական փաստերը․ գուցե Ադրբեջանի նախագահի խոսնակի դերն էր կատարում։ Արդեն որերորդ անգամն է՝ պարզ երևում է, որ նա շարժվում է ադրբեջանական նարատիվներով»,-նշեց փորձագետը։

Կարապետյանի համոզմամբ՝ կան քաղաքական պայմանավորվածություններ՝ հիմնականում կուլիսային, որոնք ի կատար ածելու համար էլ ՀՀ վարչապետը մանևրում է։
Մադրիդյան սկզբունքներին հղում անելով՝ Արցախի հանձնումը նախկին ղեկավարների վրա բարդելու Փաշինյանի փորձերը, մեր զրուցակցի վստահեցմամբ, լիովին հիմնազուրկ են ու աբսուրդային։

Որպես, նախ և առաջ, միջազգային հարաբերությունների մասնագետ՝ Կարապետյանը շեշտում է՝ Մադրիդյան սկզբունքներն ընդամենը բանակցային փուլի մաս են կազմել, խոսույթ է եղել, բայց փաստաթղթավորված ոչինչ չի եղել այդ գործընթացից, հետևաբար հղում անել Մադրիդյան սկզբունքներին ու ինքնարդարանալ, ուղղակի աբսուրդ է։

«Առանձնապես մեծ խելք պետք չի հասկանալու համար, որ չի կարող 20-25 տարի առաջ Արցախը կամ անկլավները հանձնված լինեին, բայց հանձնում-ընդունումը տեղի ունենա 20-25 տարի անց։ Նա սարեր- ձորեր է ընկնում, ինչ-որ հռետորական հարցեր հնչեցնում, փորձում փիլիոսոփայել՝ շատ լավ հաշվարկելով հասարակության մի մասի հեշտ մանիպուլացվելու, պատմություն չիմանալու հանգամանքը։ Նորություն չի, որ նա բոլորին մեղադրում է ստեղծված իրավիճակի մեջ, բացի իրենից։ Խնդիրը հասարակության կողմից համարժեք արձագանքի բացակայությունն է։ Հասկանու՞մ եք, 2020թ․-ից ամբողջ գեներալիտետին մեղադրում է պետական դավաճանության մեջ և ոչ մի արձագանք․․․Մի՞թե Օնիկ Գասպարյանը, իրենց հարգող սպաները բան չունեն ասելու․․․»,-նկատում է Կարապետյանը։

Արտաքին խաղացողների կողմից ճնշումների առկայությունը, քաղաքագետը չի ժխտում, ավելին՝ դա հասկացնելու միտում է նկատվել Փաշինյանի խոսքում, բայց և շեշտում է՝ դա ոչ Փաշինյանին, ոչ էլ ցանկացած մեկին իրավունք չի տալիս սահմանելու կամ ճշգրտելու ՀՀ և Արցախի տարածքային իրավազորությունն ու պատկանելությունը, սակարկելու իր հայրենիքում ապրելու հայության բնական իրավունքը։

«Այդ ասուլիսից ես տպավորություն ստացա, որ նա ուղիղ տեքստով փորձում էր ասել՝ ժողովուրդ, ես դրան գնալու եմ՝ Արցախը հանձնելու եմ, անկլավները հանձնելու եմ, բան չունե՞ք ասելու, անելու, սա է՞լ եք մասելու․․․Պահի լրջությունը ցանկացած մարդ պետք է զգա։ Հանրային պահանջ է պետք ձևավորել, իսկ դա քաղաքական նախկին, ներկա ուժերից ոչ մեկը չի անելու։ Նախ այս վիճակում առաջնորդի դեր որևէ մեկը չի ստանձնելու, և երկրորդ՝ նրանցից ոչ մեկի շուրջ հասարակությունը չի համախմբվելու, քանի որ չի վստահում։ Եթե համախմբվելու լիներ, արդեն դա տեղի ունեցած կլիներ․․․ Քանի նման փորձ արվեց, բայց ձախողվեցին բոլոր այդ փորձերը։ Ու Փաշինյանն էլ դա շատ պարզ տեսնում է ու հաշվարկում, որ որևէ դիմակայություն չի լինելու։ Ցավով պետք է արձանագրենք՝ եթե մեկը կարողանում է հանգիստ հայտարարել Արցախը հանձնելու պատրաստակամության մասին ու 10 մլն հայ լուռ լսում ու որևէ գործնական քայլ չի անում՝ դա թույլ չտալու համար, ուրեմն հալալ է իրեն․․․»,-ասում է քաղաքագետը և զարմանք հայտնում, թե ինչպես կարող ենք այս իրավիճակում հանրային պահանջ չձևավորել․

«2018 թվականին մարդիկ ինքնաբուխ դուրս են եկել փողոց, այսպես կոչված, հեղափոխություն իրականացնելու։ Հիմա, երբ բացահայտ ասում է, որ Արցախը հանձնելու է, ՀՀ գյուղերը անկլավների անվան տակ հանձնելու է՝ կտրելով Երևանը Վայոց ձորից, Սյունիքից, Արարատից, Վրաստանի հետ կապող ճանապարհն է հանձնելու թշնամուն, մարդիկ լուռ նստած են իրենց տներում․․․Այն իրավիճակում, որում մենք ենք, աղետալի է, սրանից այն կողմ չգիտեմ՝ էլ ինչ կարող էր լինել։ Եթե ինչ-որ մեկն ակնկալում է, թե որևէ քաղաքական միավոր քայլ կանի, մնացածներն էլ կմիանան, սխալվում է․ կրկնում եմ՝ ոչ մեկն իրեն առաջնորդ չի կարգելու՝ այն էլ այս վիճակում։ Հիմա չկա քաղաքական լիդեր, ում ժողովրդի բացարձակ մեծամասնությունը կհարգի, կվստահի ու կհամախմբվի իր շուրջը, ուստի պետք է նախ հանրային պահանջը ձևավորվի ու դա էլ կծնի, ի հայտ կբերի առաջնորդին։ Հավատացեք, շատ բանիմաց, հայրենասեր մարդիկ կան մեր մեջ»։

Քաղաքական ուժերի շուրջ չհամախմբվելու հասարակության դիրքորոշումը եթե ինչ-որ կերպ հիմնավորվում էր, ապա զոհված զինծառայողների ծնողների հետ պայքարի դուրս չգալու պատճառը, առնվազն, բարոյական չէ։

Քաղաքագետը կարծում է, որ դա հենց համատարած ապատիայի, անհանդուրժողականության, պառակտվածության մասին է փաստում։ Անընդունելի համարելով այս իրավիճակում պասիվության դրսևորումը հասարակության լայն զանգվածների կողմից՝ միջազգայնագետը շեշտում է՝ անհրաժեշտ է, որ հայ ժողովուրդն Արցախի հարցում իր դիրքորոշումը բարձրաձայն հայտնի ու ցույց տա, որ թույլ չի տալու Արցախը տանել Նախիջևանի ճանապարհով։

«Եթե Փաշինյանը մտածում է, թե «անջատում հանուն փրկության» ճանապարհով կարող է գնալ, ապա սխալվում է։ Չի բացառվում, որ արտաքին խաղացողները համոզած լինեն Արցախը ճանաչել Ադրբեջանի մաս, հետո անջատում հանուն փրկության հարց բարձրացնել՝ Կոսվոյի նախադեպին հղում անելով։ Բայց որքանո՞վ է դա իրատեսական զարգացում։ Մոռանում՞ ենք, որ Ադրբեջանը թքած ունի անգամ Հաագայի միջազգային դատարանի՝ վերջերս կայացրած որոշման վրա․․․Փաշինյանը հղում էր անում 2004-2005թթ․ ՄԱԿ-ի չորս ռեզալյուցիաների վրա և ասում, թե մենք 30 տարի հաշվի չենք առել դրանք։ Ուրեմն ինքն այնքան օրինապաշտ է, այդ ռեզալյուցիաներն էլ՝ այնքան բարձր, վերաստվածային, որ 30 տարի կարողացել ենք չնկատել, թքած ունենալ ու պահել Արցախը, իսկ հիմա չե՞նք կարող, պարտավոր ենք հողի վրա կիրառե՞լ դրանք»,-նկատում է միջազգայնագետն ու հռետորական հարց տալիս՝ ո՞ւմ է հղում անում ՀՀ վարչապետը և ինչո՞ւ է հետևողականորեն առաջ տանում ադրբեջանական նարատիվները․․․

Աղբյուր` Փաստինֆո