Փաստ ինֆո

Իրանը կարեւորել է տարածաշրջանում միջազգայնորեն ընդունված սահմանների անձեռնմխելիությունը՝ այն անվանելով կարմիր գիծ, բայց մեր երկրի տարածքային ամբողջականության համար ուրիշ ոչ մի երկիր չի պայքարելու։ «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում նման կարծիք է հայտնել ԵՊՀ իրանագիտության ամբիոնի դասախոս, իրանագետ Ահարոն Վարդանյանը։

- Պարոն Վարդանյան, Ուկրաինայում ռազմական գործողությունների համատեքստում նկատվում է  ռուս-թուրքական «մերձեցում», իսկ այսօր էլ հայտնի դարձավ, որ  ՌԴ նախագահ Վ․ Պուտինը նախատեսում է մյուս շաբաթվա ընթացքում այցելել  Թեհրան, որտեղ հանդիպումներ կունենա Իրանի ու Թուրքիայի նախագահների հետ։  Ձեր գնահատմամբ՝ Իրանն ինչ դիրքորոշում ունի տարածաշրջանում տեղի ունեցող  ն գործընթացների վերաբերյալ, երբ, թվում է, թե Սիրիայից մինչև Հարավային Կովկաս ՌԴ-ի և Թուրքիայի միջև քաղաքական առևտուր է ընթանում։

- Շնորհակալ եմ հետաքրքիր հարցերի համար։ Տեսեք,  ըստ իս, ռուս-թուրքական, մերձեցում ասելը մի փոքր ուռճացված կարող է լինել, քանի որ, ըստ էության նրանց հարաբերությունները մրցակցային են։ Պարզապես լինում են դեպքեր, երբ տեղի է ունենում շահերի համընկնում, լինում են իրավիճակներ, որ հակառակն են։ Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ երկու պետությունների դեպքում էլ շահերի ազդեցությունը տարածվում է Հյուսիսային Աֆրիկայից մինչև Հարավային Կովկաս և Եվրոպայից մինչև Հեռավոր Արևելք, ապա այս դեպքում, բնական է որ, չի կարող միայն լինել շահերի համընկնում, կամ հակառակը։ Նմանատիպ պետությունների հարաբերությունները կարող են կարգավորվել իրենց ազդեցությունների ծիրում գտնվող տարածքների հետ կապված ողջ նրբությունները հաշվի առնելով։ Այս պարագայում, իմ կարծիքով, ոչ թե քաղաքական առևտուր կարող է տեղի ունենալ, այլ պարզապես չոր հաշվարկ, թե կոնկրետ այդ փուլում որն է մի կողմի համար ձեռնտու։ Միայն թե Հարավային Կովկասում ամենաանշան թվացող գյուղում էլ տեղի ունեցած իրադարձությունն իր ազդեցությունը կարող է ունենալ ոչ միայն Ուկրաինայում ընթացող իրադարձությունների, այլև, դիցուք՝ Միջին Ասիայում տեղի ունեցող գործընթացների վրա, քանի որ ինչպես շախմատում է՝ թագուհու թևում խաղարկվող քայլերը չեն կարող չազդել արքայի թևի, հետևաբար՝ ողջ խաղի վրա։

- Եթե Ադրբեջանը Թուրքիայի հովանավորությամբ շարունակի «Զանգեզուրի միջանցքի» ծրագրի առաջմղման գործընթացը, և օգտվելով Ուկրաինայում ՌԴ զբաղվածությունից՝ փորձի ճնշումներ գործադրել Հայաստանի վրա, ապա ինչպիս՞ն կլինի Իրանի դիրքորոշումը։

- Ինչպես արդեն նշեցի վերևում մի տեղում տեղի ունեցող իրադարձությունները չեն կրող չազդել մեկ այլ հատվածի վրա, հետևաբար չեմ կարծում, թե կողմերը զիջումների կգնան մի հատվածում՝ մեկ այլի հաշվին։ Այստեղ էլ է գործում չոր հաշվարկը։  ԻԻՀ դիրքորոշումն այս և այլ հարցերում դիտարկելիս պետք է հաշվի առնենք Իրանի Հոգևոր առաջնորդ Այաթոլլահ Սեյյեդ Ալի Խամենեիի տեսանկյունը, իսկ այն շատ հստակ է։ Դեռևս 44-օրյա պատերազմի վերջում նա հստակորեն նշել է, որ Իրանի համար կարևորը տարածաշրջանում միջազգայնորեն ընդունված սահմանների անձեռնմխելիությունն է և այն անվանել էր Իրանի կարմիր գծերից մեկը։ Դրանից հետո այս տեսակետին անդրադարձել են իրանցի բազմաթիվ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ՝ սկսած ԱԳՆ-ից, վերջացրած Խորհրդարանի նախագահով, երկրի նախագահով և վերջերս էլ՝ Ազգային անվտանգության բարձրագույն խորհրդի գլխավոր քարտուղարով։

Այստեղ պարզապես  մի բան պետք է հաշվի առնենք, մեր տարածքային ամբողջականության համար բացի մեզանից ուրիշ ոչ մի պետություն չի պայքարելու։ Եթե ինքներս չենք ուզում, որ մեր տարածքային ամբողջականությունը խախտվի, ով ուզենա մեր երկրից մի կտոր պոկի և տանի, ապա, ըստ իս, մենք պետք է մինչև վերջ պայքարենք ամեն մի թիզ հողի համար։ Պետությունում չի կարող լինել կարևոր և անկարևոր տարածք։  

- Այո, Իրանը մշտապես խոսում է Հարավային Կովկասում իր կարմիր գծերի մասին, բայց  ինչպիսի՞ քայլերի կդիմի Իրանը, եթե տարածաշրջանային պետությունները փորձեն խախտել այդ կարմիր գծերը

- Անցած մեծ զորավարժություններով Իրանը ցույց տվեց, որ պատրաստ է ամեն ինչի՝ իր ազգային շահը պաշտպանելու համար, իսկ կարմիր գծերը բնականաբար իր ազգային շահի կարևորագույն մասն են կազմում։ Բայց էլի կրկնելով միտքս, թույլ տվեք ասել, որ մեզ ոչ թե պետք է անհանգստացնի, թե ինչ քայլեր կանեն Իրանը, Ռուսաստանը, Ամերիկան, Ֆրանսիան կամ մեկ այլ պետություն, այլ մեզ համար կարևորը պետք է լինի, թե ինչի՞ ենք պատրաստ մենք և ինչ քայլեր կարող ենք անել մենք Հարավային Կովկասում մեր ազգային դիմագիծը, տարածքային ամբողջականությունը և ինքնիշխանությունը պաշտպանելու համար։

- Հաշվի առնելով, որ առաջիկայում «3+3» ձևաչափով տարածաշրջանային հաջորդ հանդիպումը հնարավոր է տեղի ունենա Իրանում՝ խնդրում եմ ներկայացնել վերջինիս դիրքորոշումը և հետաքրքրվածությունը այս ֆորմատի վերաբերյալ։

Դեռևս վաղուց Իրանը փորձել է իր ներկայությունն ապահովել Արցախյան հակամարտության կարգավորման գործում։ Իրանի դիրքորոշումն՝ տարածաշրջանային հարցերը կարգավորել տարածաշրջանային ձևաչափով՝ բացառելով արտատարածաշրջանային ուժերի ներգրավումը դրանց։ Սա Թեհրանի հստակ կարծիքն է։ Այլ հարց է, թե ինչքանով է այն ձեռնտու և համահունչ հայկական շահի հետ։

Ըստ իս՝ մի ձևաչափ, որտեղ առկա են Ադրբեջանը և Թուրքիան միասին, չի կարող լինել հօգուտ հայկական կողմի, թեկուզև այնտեղ ներկա լինեն Ռուսաստանը, Իրանը կամ մեկ այլ պետություն։ Պարզապես, հաշվի առնելով այս ֆորմատում ներգրավված պետությունների միջև առկա տարաձայնությունները, այն չի կարող արդյունավետ գործել։

Աղբյուր` Փաստինֆո