Փաստ ինֆո

«Որևէ մեկը պաշտոնապես հայտարարե՞լ է, թե ի՞նչ է գրված այդ, այսպես կոչված, պայմանագրի տեքստում։ Հստակ հայտնի է միայն այն, որ այդ պայմանագիրն ունի նախապայմանների 5 կետ, այսինքն, միայն 5 թիվն է հայտնի, պաշտոնապես ուրիշ ոչինչ հայտնի չէ։ Հետևաբար, ես չեմ պատրաստվում մեկնաբանել մի բան, որի մասին պաշտոնական որևէ տեսակի հայտարարություն չկա՝ ոչ մի երկրի կողմից,- «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասում է ռազմական փորձագետ Հայկ Նահապետյանը։

Ինչպես արդեն տեղեկացրել ենք՝ Ադրբեջանը Հայաստանին է ներկայացրել «Խաղաղության պայմանագրի» իր տարբերակը, որը բաղկացած է 5 նախապայմանից ու ՀՀ ԱԳՆ-ն այսօր հայտարարել է, որ պատասխանել են Ադրբեջանի Հանրապետության կողմից փոխանցված առաջարկներին և ՄԱԿ կանոնադրության, Քաղաքական և քաղաքացիական իրավունքների միջազգային դաշնագրի և Հելսինկիի Եզրափակիչ ակտի հիման վրա Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի Հանրապետության միջև խաղաղության պայմանագրի կնքման նպատակով բանակցություններ կազմակերպելու համար դիմել է ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահությանը։

Հայկ Նահապետյանի դիտարկմամբ՝ ներկայացված փաստաթուղթը լուրջ փաստաթուղթ է, որի տակ համաձայնության ստորագրություն է դրվելու։ Հետևաբար, նման կարևորության հարցը մեկնաբանելու համար պաշտոնական հիմք է անհրաժեշտ։

Փորձագիտական համայնքի կողմից ներկայացված տվյալների համաձայն՝ Ադրբեջանը պահանջել է Հայաստանի կողմից Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ճանաչումը՝ այդ թվում Արցախի հանդեպ ցանկացած պահանջից հրաժարում, Հայկական զորքերի դուրս բերում այսպես կոչված, «անկլավներից», խոսքը Արարատի մարզի մեկ և Տավուշի մարզի 5 գյուղերի մասին է, հայ-ադրբեջանական սահմանի դեմարկացիա և դելիմիտացիա՝ 1970 թվականի խորհրդային քարտեզի հիման վրա, տրանսպորտային հաղորդակցության ապաշրջափակում՝ այդ թվում հատուկ կարգավիճակ տալով, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքին», Ադրբեջանի փախստականների՝ Հայաստան վերադառնալու հնարավորության քննարկում կամ նրանց նյութական վնասի փոխհատուցում։

Հայկ Նահապետյանը նկատում է՝ իսկ, եթե, հանկարծ, պարզվի, որ այդ համաձայնագրի մեջ շատ ավելի խիստ կետեր կան, քան այն, որոնք թվարկվում են, այսպես կոչված, փորձագիտական աղբյուրների կողմից։ Միգուցե, այդ կետերի մեջ շատ ավելի վտանգավոր դրույթնե՞ր կան, որոնց մասին մենք չգիտենք։ Ի վերջո, չկա պաշտոնական հայտարարություն՝ 5 կետերի նուն բովանդակության մասին։

Լրագրողի նկատառմանը, թե հայաստանյան օրվա իշխանություններին խիստ բնորոշ վարքագիծ է՝ թշնամու հետ թաքուն և դավադիր գործարքների գնալ, որի հերթական դրսևորումը կարող է լինել, նաև, այս համաձայնագիրն՝ իր անցանկալի բոլոր հետևանքներով, Հայկ Նահապետյանը պատասխանում է՝ճիշտ եք, սակայն արդեն վաղուց ընդունված պրակտիկա է՝ նման գործարքները թաքուն են կնքվում, և ոչ միայն այստեղ՝ Հայաստանում, այլև ամենուր. «Նման փաստաթղթերը թաքուն են ստորագրվում, որովհետև, բնական է, որ պարտվող կողմը ցավալի զիջումների է գնալու, որը հասարակական ընդվզումներ կարող է հրահրել։ Լինում են նաև դեպքեր, երբ հաղթող կողմը, նույնպես, ստիպված է լինում թաքուն կնքել պայմանագիրը, ենթադրելով, թե իր ժողովուրդն ավելին էր սպասում, քան եղել է։ Հետևաբար, չի բացառվում, որ մարդիկ միայն վերջին պահին կարող են հստակ և պաշտոնական տեղեկություն ստանան այն մասին, թե, իրականում, ի՞նչ կետերի շուրջ է ստորագրվել համաձայնագիրը, երբ նրանք արդեն փաստի առաջ կանգնած կլինեն։ Նորից եմ կրկնում՝ սա միայն և բացառապես հայաստանյան իշխանությունների մենաշնորհը չի։ Հետևաբար, կրկնվեմ՝ չեմ կարող և չեմ ցանկանում մեկնաբանել մի բան, որի մասին չկա հստակ և պաշտոնական տեղեկություն»,- ասում է ռազմական փորձագետը։

Հարցին՝ իսկ ի՞նչ սպասի հասարակությունը մի համաձայնագրից, որի մասին, նույնիսկ, տեղյակ չէ խաղաղություն կնքող պարտվող կողմը, Հայկ Նահապետյանը պատասխանում է՝ երբ կձևավորվի այն հավաքական հասարակությունը, որն, իսկապես, ցանկանում է իմանալ՝ ի՞նչ սպասել տվյալ համաձայնագրից, անպայման կտեղեկանա. «Ցավոք սրտի, այսօր՝ այս պահին, մեր իրականության մեջ չկա այդ հավաքական հասարակությունը՝ ո՛չ խորհրդարանական, ո՛չ արտախորհրդարանական դաշտում, որ ցանկանում է իմանալ և տեղեկացնել, թե ինչի՞ մասին է, իրականում, խոսքը, ի՞նչ գործարքների է գնում օրվա իշխանությունը՝ երկրի սահմանների և անվտանգության հետ կապված կարևորագույն և բախտորոշ հարցերի շուրջ»։

Ամփոփելով զրույցը, ռազմական փորձագետը նկատում է՝ Ադրբեջանը լկտիացել է, ընդ որում՝ անթաքույց և բացահայտ կերպով, հետևաբար, առաջիկայում պետք է սպասել մեզ համար, մեղմ ասած, ոչ այնքան լավ զարգացումների. «Ադրբեջանի նմանօրինակ վարքն ուղիղ համեմատական է և բխում է մեր և մեր դաշնակից երկրների դրական կամ բացասական զարգացումների ենթատեքստից։ Պատկերն ամբողջությամբ և համապարփակ կերպով ընկալելու համար, համադրենք ստեղծված իրավիճակի բոլոր դրվագները՝ ի՞նչ հարցերի շուրջ և ի՞նչ պայմանավորվածությունների եկան Մակրոնն ու Փաշինյանն՝ իրենց վերջին հանդիպման ընթացքում, համադրեք ուկրաինական դեպքերի առնչությամբ զարգացումները, սրան գումարեք նաև կենսաբանական լաբորատորիաների հետ կապված տեղեկությունները և այլն։ Մեր բնական ու ռազմավարական դաշնակիցը կենաց - մահու պատերազմի մեջ է, ի՞նչ է անում այս իշխանությունն՝ այդ իրավիճակում հայտնված դաշնակցին օգնության ձեռք մեկնելու համար։ Այս բոլոր հարցերի պատասխանները ստանալուց և համադրելուց հետո միայն, բոլորի համար պարզ կլինի ՝ մեր թշնամի Ադրբեջանի և Թուրքիայի լկտի պահվածքի իրական պատճառները»։

Ըստ նրա՝ ստեղծված իրավիճակում Հայաստանի և Արցախի սահմաններին ռազմական սադրանքներ կիրականացվեն, որոնք կարող են լինել նաև կարճաժամկետ։ Թե ի՞նչ արդյունք դրանք կտան թշնամուն, կամ ի՞նչ հետևանքներ կունենան մեզ համար, ռազմական փորձագետի կարծիքով՝ այս պահին այնքան էլ էական չեն. «Եթե խոսում ենք մեզ համար ողբերգական կորուստների, այդ թվում նաև՝ տարածքային կորուստների մասին, ապա դա բացառված չէ, չնայած, որ մեր ամենամեծ ողբերգությունն, արդեն իսկ, տեղի է ունեցել, երբ մենք մեր երկրի՝ Արցախի մի մասը հանձնելով, բացեցինք սահմանը թուրքի և ադրբեջանցու առաջ։ Հետևաբար, ամենամեծ ողբերգությունն, արդեն իսկ, տեղի է ունեցել, մնացածը դրա հետևանքներն են»։

Աղբյուր` Փաստինֆո