Փաստ ինֆո

Բաքուն գտնում է հայերի ամենացավոտ կետերը և հարվածում դրանց: Իսկ ամենացավոտ հարցերից մեկը ռազմագերիների խնդիրն է,- «Փաստինֆո» -ի հետ զրույցում ասել է Կովկասի ինստիտուտի տնօրեն Ալեքսանդր Իսկանդարյանը։

Ինչպես արդեն տեղեկացրել ենք՝ ապրիլի 7-ին Մոսկվայում նախատեսված է Պուտին-Փաշինյան հանդիպումը, որոնց բանակցությունների օրակարգում եռակողմ պայմանավորվածությունների կատարման ընթացքն է, մասնավորապես տրանսպորտային կապերին վերաբերող հարցը։ Կրեմլի տարածած հաղորդագրության համաձայն՝ հանդիպման օրակարգում չկա հայ ռազմագերիների հայրենադարձության հարցը ու սա այն դեպքու, երբ ՀՀ արտաքին գործերի նախարար Արա Այվազյանը ՌԴ գործընկերոջ՝ Սերգեյ Լավրովի հետ հանդիպման ժամանակ հայտարարել է, որ Ադրբեջանական կողմը եռակողմ հայտարարությամբ ստանձնած պարտավորությունների կոպտագույն խախտմամբ չի վերադարձնում հայ ռազմագերիներին։

Քաղաքագետ Ալեքսանդր Իսկանդարյանի դիտարկմամբ՝ Փաշինյանի ու Պուտինի հանդիպման ժամանակ կքննարկվեն եռակողմ համաձայնությունների իրացման հետագա քայլեին վերաբերող հարցերը՝ արձանագրելով, որ համաձայնությունը կնքվել է, բայց դրա հետ կապված խնդիրները ,այդ թվում Ղարաբաղի հիմնախնդրի հարցը մնացել է օդում կախված։

Ըստ նրա՝ ներկայումս փորձեր են արվում շարունակել համաձայնագրի իրականացումը՝ հետպատերազմյան իրավիճակի համատեքստու։

«Հակամարտության բոլոր կողմերն ունեն իրենց շահերը, այս պարագայում խոսքը ոչ միայն Հայաստանի, Արցախի և Ադրբեջանի մասին է, այլ նաև Թուրքիայի և Ռուսաստանի: Կողմերից յուրաքանչյուրն ունի իր շահերը, և դրանց լուծման համար անհրաժեշտ են հանդիպումներ»,- նշել է Ալ.Իսկանդարյանը՝ ավելացնելով, որ Հայաստանի և Ռուսաստանի ղեկավարների հանդիպման մեկ այլ թեման կլինի արտահերթ ընտրությունները, որոնք նախատեսվում են ՀՀ-ում:

«Հայաստանում կայանալու են ընտրություններ, և անհրաժեշտ է Ռուսաստանի ղեկավարին բացատրել, թե ինչ իրավիճակ է այստեղ: Հաշվի առնելով այն փաստը, որ Փաշինյանը մասնակցելու է ընտրություններին, նա մտահոգված է իր վարկանիշի հարցով։ Բանն այն է, որ Հայաստանն անմիջական ազդեցություն չունի Ադրբեջանի վրա, իսկ Բաքվից ինչ-որ բան ստանալու համար Երեւանը պետք է այդ մասին խնդրի Մոսկվային»,- ասել է Կովկասի ինստիտուտի տնօրենը՝ արձանագրելով, որ այդ համատեքստում, փաստորեն, կքննարկվեն ռազմագերիների և կոմունիկացիաների ապաշրջափակման հետ կապված խնդիրները:

Քաղաքագետի կարծիքով՝ Ադրբեջանն այս պահին գտնվում է իր համար շատ կառուցողական դիրքում. վերջին պատերազմում Բաքուն հաղթանակ է տարել:

«Մենք գտնվում ենք հետպատերազմյան իրավիճակում, և Ադրբեջանն այժմ փորձում է առավելագույնը ստանալ այն իրավիճակից, որին հասել է ռազմական ճանապարհով: Որպես կանոն, պատերազմից հետո պարտվող կողմին պայմաններ են թելադրվում: Դրանից խուսափելու համար անհրաժեշտ է ունենալ համապատասխան սուբյեկտայնություն և ռեսուրսներ: Այս ռեսուրսները մենք չունենք»,- ընդգծել է նա, բայց նաեւ չի բացառել Ղարաբաղի հակամարտության շուրջ բանակցությունները շարունակելու հավանականությունը։

Փորձագետի արձանագրմամբ՝ հարցը չի լուծվել նաև Ադրբեջանի համար, քանի որ Բաքուն չի վերահսկում որոշակի տարածքներ, որոնք, իր կարծիքով, իրեն են պատկանում: Իսկ հիմա Ադրբեջանը չի կարող ռազմական ճանապարհով լուծել այս հարցը, քանի որ այնտեղ կանգնած են ռուս խաղաղապահները: «Թե՛ Արցախը, թե՛ Հայաստանը ցանկանում են լուծել այս խնդիրը: Ռուսաստանը եւս ունի իր մոտեցումները՝ խնդրի հետ կապված ՝ Մոսկվային անհրաժեշտ է ԼՂՀ-ի սուբյեկտայնությունը: Հակառակ դեպքում Ռուսաստանի Դաշնությունը չէր ցանկանա խաղաղապահներ տեղակայել Արցախում: Այնպես, որ, ամենայն հավանականությամբ, վաղ թե ուշ նրանք կցանկանան լուծել խնդիրը, չնայած հնարավոր է, որ խնդիրը կարող է մնալ սառեցված:

Ես չգիտեմ, թե բանակցությունները ինչ ձևաչափով կարող են շարունակվել, գուցե ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափով, բայց դա պարտադիր չէ: Ամեն դեպքում, եթե նույնիսկ բանակցային գործընթացը ֆորմալ առումով մնա նույնը, իրականում դա այլ գործընթաց է լինելու:

Հայաստանը քիչ ռեսուրսներ ունի այս իրավիճակի վրա ազդելու համար: Եվ պետք չէ ակնկալել, որ հարցը կարող է առաջիկայում լուծում ստանալ»,- ասել է փորձագետը:

Քաղաքագետի դիտարկմամբ՝ հնարավոր է Ադրբեջանը բանակցությունների տարբեր փուլերում աստիճանաբար ազատ արձակի մի քանի հայ ռազմագերիների:

«Դժվար է պատկերացնել, որ Բաքուն պարզապես ազատ կարձակի ռազմագերիներին: Արցախը պարտվեց, և այն, ինչ հիմա տեղի է ունենում, պատերազմի հետեւանք է: Բաքուն գտնում է հայերի ամենացավոտ կետերը և հարվածում դրանց: Ամենացավոտ հարցերից մեկը ռազմագերիների խնդիրն է: Այս հարցով Բաքուն կարող է ճնշում գործադրել Հայաստանի ղեկավարության վրա»,- նկատել է նա:
Ստեղծված իրավիճակում ՀՀ իշխանությունները հայտարարություններ են հնչեցնում Թուրքիայի հետ հարաբերությունները վերանայելու, շտկելու համար։ Ըստ քաղաքագետի՝ Թուրքիայի ու Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների բարելավման անհրաժեշտության բազմիցս խոսել է նաեւ Վլադիմիր Պուտինը, Փաշինյանը: Այս մասին անընդհատ խոսում են ադրբեջանցիները և թուրքերը:

«Պատերազմից հետո ստորագրվեց եռակողմ համաձայնագրեր, և գործընթացը ինչ-որ կերպ պետք է շարունակել: Հունվարին կողմերը պայմանավորվել են հանդիպումներ անցկացնել և քննարկել, թե ինչպես աշխատել, և դա կարող է հանգեցնել խաղաղությանը, այդպես են ասում հայ պաշտոնյաները: Սա մի տեսակ դիսկուրս է, որը գոյություն ունի: Այս թեման քննարկվում է Մոսկվայում, Երևանում և Բաքվում»,- նշել է բանախոսը:

Հնարավո՞ր է, որ դա տեղի ունենա: Ըստ նրա՝ Փաշինյանի վերջին հայտարարության շատ մտքերի հետ կարելի է համաձայնել։ Իրոք, Հայաստանը կոմունիկացիաների խնդիր ունի, մեր 4 հարևաններից 2-ի հետ սահմանները փակ են: Սա նաև խոչընդոտում է Ռուսաստանի և Հայաստանի լիարժեք փոխգործակցությանը, քանի որ կա միայն մեկ ճանապարհ, և աշխարհագրական պայմանների պատճառով այն այնքան էլ հարմար չէ: «Ելնելով այս ամենից ՝ պետք է նկատի ունենալ, որ ճանապարհների բացումը եւ ենթակառուցվածքների անվտանգության ապահովումը մեր համար դրական է: Եվ այս հարցի երկարաժամկետ լուծումը ևս մեր շահերից է բխում: Այս խնդիրը նախկինում ևս բարձրացվել էր ՀՀ իշխանությունների կողմից, սակայն այն լուծել չի հաջողվել»,- նշել է Իսկանդարյանն ու ավելացրել, որ իր կարծիքով այդ հարցը ներկայումս եւս չի կարելի լուծել։

«Մենք այժմ ի վիճակի չենք լրջորեն ներկայացնել մեր շահերը: Մենք չենք կարող այնպես անել, որ մեր ծրագիրը դառնա բոլոր կողմերի քննարկման առարկա, որոնցից յուրաքանչյուրն ունի իր շահերը։ Մենք դրա ռեսուրսը չունենք: Այսինքն ՝ հիմա գնալ դրան՝ նշանակում է ընդունել այն պայմանները, որոնք մեզ թելադրվում են, և դա լավագույն տարբերակը չէ: Եթե նույնիսկ մեր հարևանը լիներ Լյուքսեմբուրգը, մենք ստիպված կլինեինք պաշտպանել մեր շահերը, քանի որ այդ երկիրը նույնպես կունենար իր շահերը: Բայց մեր հարևանը ոչ թե Լյուքսեմբուրգն է, այլ այն երկրները, որոնք Արցախում հաղթանակ են տարել: Այս երկրներից մեկը այժմ հայ գերիներին է իր մոտ պահում, և բավականին կոշտ քաղաքականություն է վարում: Հետեւաբար, մենք մեր շահերը պաշտպանելու ավելի քիչ հնարավորություններ ունենք, քան ունեինք «ֆուտբոլային դիվանագիտության» ժամանակ: Եվ մեզ ձեռնտու չէ համաձայնվել հաղթող երկրների թելադրած պայմաններին»,- եզրափակել է Իսկանդարյանը:

Հեղինակ՝ Անի Մշեցյան

Աղբյուր` Փաստինֆո