Մեծ մայրս գտավ կորած աղջկան

ԲՈԼՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐԸ

Բոլորը

07/03/2022 12:34 Առաջին նման արարածը բացահայտվել է Ստեփանակերտում, ով, ցավալիորեն, զբաղեցնում էր Արցախի նախագահի աշխատասենյակը. Ղազարյան 07/03/2022 12:19 «Վերին Լարսի» ճանապարհին երթևեկությունն իրականացվում է բնականոն կերպով. ՌԴ ԱԻՆ 07/03/2022 12:04 Ուզբեկստանի խորհրդարանը հավանություն է տվել արտակարգ դրության ռեժիմի մասին հրամանագրին 07/03/2022 11:51 Ադրբեջանցի պանթյուրքիստերը սահման են գծում «թուրք» և «թյուրք» հասկացությունների միջև՝ Թուրքիայի կողմից Ադրբեջանի կլանումը արդարացնելու համար.Գառնիկ Դավթյան 07/03/2022 11:36 Թյուրքական պետությունների կազմակերպության անդամ և դիտորդ երկրների գլխավոր կենտրոնների ղեկավարները հավաքվել են հայկական Շուշիում 07/03/2022 11:23 ՀՀ տարածքում ավտոճանապարհներն անցանելի են 07/03/2022 11:12 Ֆեյսբուքում «էջի այցելուներին» տեսնելու հնարավորություն չկա, կարող եք կորցնել ձեր հաշիվները. զգուշացում 07/03/2022 11:03 Զրկանքների, վտանգների, փորձությունների միջով անցանք․ Վահան Քերոբյան 07/03/2022 10:50 Ֆինները ցանկացել են ՆԱՏՕ-ի բազան տեղակայել Հարավային Կարելիայում 07/03/2022 10:38 Երևանում 32–ամյա տղամարդը ցած է նետվել 7–րդ հարկից և մահացել 07/03/2022 10:25 Փրկարարները երկու օրում բռնել են 13 օձ 07/03/2022 10:15 Հրդեհ Սևաբերդ գյուղում 07/02/2022 22:38 Հայկ Պապիկյանը եզրափակիչում հաղթեց ադրեջանցուն ու նվաճեց ոսկե մեդալ, իսկ ադրբեջանցին` որակազրկվեց 07/02/2022 22:31 Կասկածից վեր է, որ շուտով ուսապարկերի ճահուկը կսկի Բաքվում գրված այդ նույն երգը երգել՝ սպառնալով մեր քաղաքացիներին, որ կա՛մ մեզ կմորթեն, կա՛մ պետք է հաշտ ու համերաշխ ապրել բորենիների հետ․ քաղաքագետ 07/02/2022 22:18 Կենտրոնական բանկը հայտարարություն է տարածել անկանխիկ գործարքների մասին 07/02/2022 22:12 «Անկախ պատգամավոր», առավել ևս «անկախ նախագահ» հասկացություն գոյություն չունի. Դանիելյան 07/02/2022 22:07 Սրանք դարձյալ բարիկադներ են շարում, հարկ է վերջապես կողմնորոշվել, թե ով բարիկադի ո՞ր կողմում է․Մարգարիտա Եսայան 07/02/2022 21:28 Թուրքիան ու Ադրբեջանը հերթական համատեղ զորավարժությունն են անցկացրել 07/02/2022 21:25 Եթե այսօրվա մտածողությունը տիրեր 90-ականներին, մենք այսօր անկախ Հայրենիք չէինք ունենա․ Արա Պողոսյան 07/02/2022 21:09 ՌԴ-ն Արցախը չի տա, Իրանը՝ Սյունիքը. նրանց ուժեղ Հայաստան է պետք. Վարդան Ոսկանյան (տեսանյութ) 07/02/2022 21:01 2018-ի դեկտեմբերի 20-ի դրությամբ գնադապետ Սաքոն ուներ ընդամենը 19 շքանշան, մեդալ ու կրծքանշան, իսկ 2022-ի հուլիսի 1-ին` 30 ․ Ալեն Ղուլյան 07/02/2022 20:43 Քրեական գործով վարույթի կասեցում» էլ չի լինելու․ Մելիքյան 07/02/2022 20:34 Ֆեմիդայի բռնաբարը ջանք չի խնայում զավթել նաև անկախ փաստաբանությունն ու ազատ խոսքը և հաջողելու է, եթե միմյանց պաշտպանելով` չփրկենք իրավական պետության վերջին փշրանքները․ փաստաբան 07/02/2022 20:25 Ամբողջ պետական ապարատով, քարոզչական մեքենայով մարդուն դավաճան հանեցին, հետո պարզվեց, որ նման բան չկար․ Աբրահամյան 07/02/2022 20:22 Անկարայի օդանավակայանում ձերբակալել են ՌԴ քաղաքացի հանդիսացող մանկաբույժի 07/02/2022 20:10 Հուլիսի 4-ին՝ 10:30-ին հավաքվենք Բաղրամյան-Դեմիրճյան խաչմերուկի այգում. Արամ Վարդեւանյան 07/02/2022 19:45 Երևան-Գյումրի ավտոճանապարհին ավտոմեքենան բախվել է ճամփեզրի բետոնե արգելապատնեշին եւ գլխիվայր շրջվել 07/02/2022 19:06 Իշխանությունը բռնազավթած պատահականությունները, իբր, պատերազմից խուսափելու համար թշնամուն զիջում են այն, ինչ նա պահանջում է․ Հասրաթյան 07/02/2022 18:52 Թուրքական կառավարությանը ՆԱՏՕ-ից դուրս գալու կոչ է արել Vatan կուսակցությունը 07/02/2022 18:45 Մենք պետք է կոտրենք այդ կարծրատիպը և հասկանանք, որ կարող ենք քայլեր ձեռնարկել մեր հարևանների հետ խաղաղ ապրելու ուղղությամբ․ Թորոսյան 07/02/2022 18:24 Վարչապետի և արտախորհրդարանական քաղաքական ուժերի ղեկավարների մասնակցությամբ տեղի է ունեցել խորհրդակցական ժողովի հերթական նիստը 07/02/2022 18:20 ՍԴ-ն կասեցրել է Աղվան Հովսեփյանի դիմումի գործով վարույթը 07/02/2022 18:06 Իվետա Տոնոյանը նշանակվել է ԲՀԿ աշխատակազմի ղեկավար 07/02/2022 17:50 Ադրբեջանական զորամասերից մեկում զինվոր է մահացել 07/02/2022 17:43 Հայաստանի Հանրապետություն կժամանի Հնդկաստանի ԱԳՆ Արևմտյան ուղղության քարտուղարը 07/02/2022 17:36 Մահացել է «Չեբուրաշկա»-ի հեղինակը՝ Լեոնիդ Շվարցմանը 07/02/2022 17:30 Տեղապտույտը հենց ձեր «խաղաղության» օրակարգն է․ Արսեն Բաբայան 07/02/2022 17:23 Ակցիաներին մասնակցած հարյուրավոր երիտասարդների զորահավաքների ծանուցագրեր են ուղարկվել. Մտավախություն կա, որ գործող և Ադրբեջանի իշխանությունների օպերատիվ կապով նրանք կարող են գերության մեջ հայտնվել 07/02/2022 17:01 Սոլովյովն իր վրա է վերցրել էժանագին ադրբեջանական շանտաժով բարձրացված վայնասունը խլացնելու «պարտականությունը»․ Զաքարյան 07/02/2022 16:43 Նիկոլի թովմասյանական բզիկները․ Անդրանիկ Թեւանյան 07/02/2022 16:21 Մենք որպես պետություն այսօր Լիբիա ու Սիրիա դառնալու ճանապարհին ենք․ թուրքագետ 07/02/2022 16:07 Կստանաք այնպիսի տեղեկատվություն, որը երբևիցե չի լուսաբանվել. ԱԱԾ պահեստազորի սպաները նոր նախաձեռնությամբ են հանդես գալիս 07/02/2022 15:44 Ինչպե՞ս են «պատժվում» պետական դավաճանության մեջ մեղադրվող սպաները, կամ առաջնագիծը որպես պատժի միջոց.Սամսոնյան 07/02/2022 15:27 Այսօր գործարար Սամվել Ալեքսանյանի դստեր հարսանիքն է 07/02/2022 15:16 Փաշինյանը պատրաստ է իշխանությունը հանձնել X ընդդիմությանը. Քոչարյանից վախ ունի. Լեւոն Մնացականյան (տեսանյութ) 07/02/2022 15:13 Ամերիկայի Հայ դատի հանձնախումբը մանրամասներ է ներկայացրել Արցախում փաստահավաք առաքելությունից 07/02/2022 15:06 Կանեմ ամեն հնարավոր բան, որպեսզի օգնեմ թիմին՝ հասնել նպատակներին. Հենրիխ Մխիթարյան 07/02/2022 14:58 Տիգրան Ավինյանը ձեռնո՞ց է նետում Խաչատուր Սուքիասյանին. Ճաղարյան 07/02/2022 14:45 Քրիստոս, խնդրում եմ քեզ՝ հոգևոր առաքինություն և խաղաղություն հաստատիր.մարաշցի զինվորական տասնապետի նամակը 07/02/2022 14:29 Երկրաշարժ՝ վրաց-ռուսական սահմանին

07/01/2022 21:21 Մոսկվայում սպանվել է Վանաձորցի բնակիչ. տեսախցիկն արձանագրել է սպանության պահը 07/01/2022 23:09 Ընդդիմադիրների պաշտոններից հրաժարվելուց հետո խորհրդարանում առկա ճգնաժամը կխորանա.քաղտեխնոլոգ 07/01/2022 19:47 Գագիկ Ջհանգիրյանի վերաբերյալ Ռուբեն Վարդազարյանի հրապարակած ձայնագրության հիման վրա քրեական վարույթ է սկսվել՝ երկու հոդվածով 07/01/2022 22:12 Պրոսպեկտում ծածանվեց «Նիկոլ դավաճան» պաստառը (տեսանյութ) 07/02/2022 18:20 ՍԴ-ն կասեցրել է Աղվան Հովսեփյանի դիմումի գործով վարույթը 07/01/2022 19:40 ԲԴԽ-ն նախագահ կընտրի երկուշաբթի օրը. հիմնական հավակնորդներն են Դավիթ Խաչատուրյանն ու Գրիգոր Բեքմեզյանը. Երկուսն էլ ակտիվ մասնակցություն են ունեցել Վարդազարյանի պաշտոնանկության գործում 07/01/2022 22:03 Ճանապարհի նախագիծն արդեն պատրաստ է, հայկական կողմը մտադիր է մեր հատվածում սկսել Լաչինի միջանցքի երկայնքով նոր երթուղու կառուցումը. Տեղ համայնքի սահմանի շուրջ 62կմ ադրբեջանցիներն են կանգնած 07/01/2022 17:14 Ձայնագրության սկանդալից հետո Գագիկ Ջհանգիրյանի առողջականը վատացել է ու հրաժարական տվել 07/01/2022 21:57 Դրամը նորից կարժեզրկվի․ շուկայում տիրող անկայունությունը երկար չի կարող տևել. Միքայելյան 07/01/2022 13:33 Աննա Հակոբյանը Նիցցայում այցելել է Մասսենա թանգարան և Շատո դե Նիսս 07/01/2022 12:34 Թուրքիան և Ադրբեջանը պահանջել են, որ Բերձորում հայեր չապրեն՝ նաև մինչև քաղաքի հանձնումը․ Նաիրի Հոխիկյանը մանրամասներ է հայտնել հունիսի 29-ի հանդիպումից 07/01/2022 22:33 Թագուհի Թովմասյանը հանկարծ հիշել է, որ ինքն անկուսակցական է և որ շարունակելու է պաշտոնավարել․ իրավաբան 07/02/2022 21:09 ՌԴ-ն Արցախը չի տա, Իրանը՝ Սյունիքը. նրանց ուժեղ Հայաստան է պետք. Վարդան Ոսկանյան (տեսանյութ) 07/02/2022 15:16 Փաշինյանը պատրաստ է իշխանությունը հանձնել X ընդդիմությանը. Քոչարյանից վախ ունի. Լեւոն Մնացականյան (տեսանյութ) 07/02/2022 15:27 Այսօր գործարար Սամվել Ալեքսանյանի դստեր հարսանիքն է 07/02/2022 13:19 Դատարանը վարույթ է ընդունել Սորոսի հայաստանյան հիմնադրամի լուծարման պահանջով հայցադիմումը. ՀՀ ԱՆ-ն ներգրավված է որպես երրորդ անձ 07/02/2022 14:58 Տիգրան Ավինյանը ձեռնո՞ց է նետում Խաչատուր Սուքիասյանին. Ճաղարյան 07/02/2022 12:22 Հարգելի դատախազներ, զուտ տեղեկացված եղեք, որ Փաշինյանի նշած «Հազարար ԲՄԲՈՒԼ» հեքիաթն առհասարակ գոյություն չունի, իրականում կոչվում է «Հազարան ԲԼԲՈՒԼ», հետներդ բմբուլ չվերցնեք. Վարոսյան 07/01/2022 12:38 Բոլոր մեղավորները պատասխան են տալու, պատժվելու են, մեր տղերքի թափած արյունը անպատիժ չի մնալու. Ղազինյան 07/02/2022 20:25 Ամբողջ պետական ապարատով, քարոզչական մեքենայով մարդուն դավաճան հանեցին, հետո պարզվեց, որ նման բան չկար․ Աբրահամյան

Մեծ մայրս գտավ կորած աղջկան 04/23/2020 18:56 | ՀՐԱՏԱՊ ԹԵՄԱ

Հայաստանում ՀՅԴ վերահաստատման առաջին շրջանում հեռավոր Ավստրալիայից հայրենիք վերադարձած և խարիսխ ձգած սփյուռքահայերից է Վարսենիկ Մկրտչյանը: 1993-ից ի վեր նա այստեղ հիմնական հացսե ունի՝ Նալբանդյան 110, այսինքն, առանց «Արի տուն» կամ «Քայլ դեպի տուն» ծրագրի նա էն գլխից եկած-վերադարձածներից է:

Ինչպես Ցեղասպանությունը վերապրածի ցանկացած ժառանգ, նրա ընտանիքն էլ ունի նույն՝ հայի ծանր և հալածական ճակատագրին արժանացածների հանգույն ընդհանրական, բայց և՝ յուրահատուկ եղելությունը: Այդ պատմությունը նրան հանգիստ չի տվել մանուկ հասակից՝ մշտապես սևազգեստ Մեծ մոր՝ Ալմաստ տատի արցունքոտ աչքերը, տատիկից հարազատ մորը փոխանցված տխուր պատմությունը այսօր էլ նա առանց հուզմունքի չի կարողանում պատմել:

Կհիշեմ՝ Մեծ մայրս միշտ սև էր հագնում: Ալմաստ էր անունը, աղջկական ազգանունը՝ Ատուրյան, իսկ ամուսնականը՝ Մակարյան: Նրա աչքը միշտ արցունքոտ էր: Մայրս իր կողքն էր նստում և նրանք երկուսը մեկ եղած՝ լալիս էին: 1950-ական թվականներն էին, այդ շրջանում մեր ընտանիքը դեռ Լիբանանում էր ապրում: Օրեր անց, երբ մի քիչ մեծացել էի, հարցրեցի մորս, թե ինչու են ինքն ու Մեծ մայրիկս այդքան հաճախ լալիս: Նա նայեց ինձ և ոչինչ չասաց: Մի օր ես լսեցի, թե ինչպես մեծ մայրս մայրիկիս, ով շատ կտրիճ կին էր, ասում էր՝ էհ, Նուրիցա, ես կմեռնեմ, կգնամ ցավը մեջս, որ զավակս հոն ձգել և գնացել եմ: Այս բառերի իմաստն այնժամ չհասկացա, ավելի ուշ պիտի ընկալեի: Ասում էր՝ Նուրիցա, դու պիտի անպայման Բումբուշ գնաս և գտնես քույրերիդ: Այս բառի նշանակությունը չէի հասկանում, թեպետ այն մանկությունից է դաջվել հիշողությանս մեջ: Հետո միայն իմացա, որ Սիրիայի գյուղաքաղաքներից մեկն է, վայր, ուր երկու տարեկան դստերը և 6 ամյա տեգրոջ աղջկան կոտորածի ժամանակ կորցրել է:

Մեծ մայրս և հորեղբորս կինը նրանց մեջ էին, ովքեր 1910-ին Ադանայի կոտորածի օրերին ճամփա են ելնում դեպի Հալեպի կողմը: Դժվարին ճանապարհը երկու կանայք կքայլեին կողք-կողքի՝ իրենց հետ ՝ երկու փոքրիկները՝ երկու տարեկան մորաքույրս և վեցամյա հորեղբորս աղջիկը: Երկու կանայք դժվար ճանապարհից հետո փոշոտ, արյունոտ ոտքերով մի ծառի տակ հոգնությունից ու ցավից նվաղած- ընկնում մնում են: Մեծ մայրս ուշքի է գալիս այն պահին, երբ , չերքեզ մի կին քնած երեխաներին փախցնում-տանում է: Նա հետևից գոռում է, արյունոտ ոտքերը հազիվ շարժելով վազում, բայց չերքեզը արագորեն սուրում-անհետանում է՝ տանելով իր հետ վտիտ ու հոգնած փոքրիկներին: Երեխաներին կորցրած կանայք որքան էլ չցանկանային ճամփա ընկնել, մտածելով, թե կկարողանան գտնել զավակներին, ստիպված են լինում առանց նրանց շարունակել ճանապարհը: Աքսորը շարունակվում է…

Բումբուշ, Բումբուշ…

Մեծ հայրս՝ Մարգարը ֆրանսիական զինվորական պաշտոնյա էր: Բումբուշից հեռու մի գյուղաքաղաքում էր ծառայում: Աղջկան կորցնելուց 15 տարի անց, երբ այդ շրջանի զինվորականը պիտի գնար Բումբուշ, տատիկիս պատմելով, մեծ հայրս իր գործընկեր այդ զինվորականին ասում է՝ Բումբուշում մենք մեր երկու աղջիկներին ենք կորցրել: Եթե այնպես լինի, որ գտնես, լուր տուր ես կգամ, նրանց անուններն են Մարիամ և Եսթեր…

Այս մարդը գնում է այնտեղ, իր գործն անում, ապա՝ մասնակցում չերքեզների հարսանիքին: Երբ հարսանիքի ժամանակ աղջիկ-տղա պարի են ելնում, պապիս ծանոթ զինվորականը լսում է, թե ինչպես հետևում կանգնածներից մեկը նայելով պարողներին, ասում է՝ գյավուրները պարի ելան: Այս զինվորականը աղջիկներին սկսում է ուշադիր նայել և նրանց շատ նմանեցնում է մայրիկիս: Անմիջապես հեռախոսով զանգում է , թե՝ Մարգար, կարծեմ ես քո աղջիկներին գտել եմ:

Մեծ մամաս և իր տեգրոջ կինը, մյուս աղջկա մայրը նույն օրը ճամփա են ընկնում դեպի Բումբուշ գյուղաքաղաք:

Բնականաբար, 2 տարեկանում մորը կորցրած Մարիամ մորաքույրս իր հայ լինելը չէր էլ իմանում, մինչդեռ Եսթերը 6-7 տարեկան լինելով հիշողության մեջ պահել էր հայությունը: Զինվորականը միջնորդում է, որ ընտանիքները տեսնեն կորած աղջիկներին: Գնում են մերոնք չերքեզների տուն, տեսնում աղջիկներին: Մորաքույրս արդեն 17 տարեկան էր: Բայց նա նայում է Մեծ մորս աչքերին և ասում՝ ես չերքեզ եմ, հայ չեմ:

Մեծ հայրս նույնիսկ շատ ոսկի է խոստանում չերքեզ կնոջը, որ իր աղջկան հետ տան, բայց մորաքույրս չի գալիս, քանի որ չերքեզ կնոջն է համարում իր ծնողը: Միայն օրեր անց մեծ հորեղբոր աղջիկը պատմում է քրոջն այն, ինչ հիշում է մանկությունից, սովորեցնելով նրան, թե Ֆարիդա, մենք՝ ես ու դու հայ ենք, մեզ այս կինն իր տունն է բերել, ես էլ չգիտեմ, թե ովքեր են ծնողներս, բայց որ երկուսս էլ հայ ենք, հաստատ գիտեմ: Նա իր իսկական անունն էլ գիտեր՝ Եսթեր է, բայց քրոջս անունը չգիտեր, չէր հիշում:

Մորս որոնումները

1921-ին ծնվում է մայրս, քիչ անց՝ Բեյրութում մեծ հայրս մահանում է՝ մեծ մորս թողնելով իր վշտի հետ: Կորցրած աղջկան գտնելու պարտականությունը տատիկը փոխանցում է իմ մորը՝ որպես սրբազան պարտք: 1958-ին մայրս ՀՕՄ-ի արծվիկների միության պատասխանատուն լինելով աշխարհի օլիմպիական խաղերին մասնակցելու համար գնում է Հալեպ: Աշխարհի բոլոր կողմերից՝ արաբական երկրներից գալիս էին Հալեպ, ուր մեծ շքերթ պիտի լիներ: Այդ միջոցին՝ հայրս, մայրս և քեռիս քայլում են Հալեպի շուկայում, մայրս լսում է, թե ինչպես մի վարորդ Բումբուշ, Բումբուշ է կանչում: Մայրիկս հանկարծ հորս ասում է ՝Ահարոն, ես հիմա Բումբուշ պիտի երթամ, նա թե՝ կնիկ, դուն խենթ ես?: Իհարկե, հայրս գիտեր նրա քրոջ պատմությունը, բայց դժվարանում էր, կնոջը թույլ տալ այդ իսլամականների գյուղաքաղաքում որոնում սկսել: Ոչ, ասում է՝ մայրս, ինչ ուզում ես՝ ասա, պիտի գնամ: Մայրս, որ շատ կամային ու համարձակ էր, կանչում է վարորդին և մայրս, քեռիս ու հորեղբորս տղան, որը Հալեպում էր ապրում, նստում են մեքենա ու շարունակում են ճանապարհը դեպի Բումբուշ: Վարորդը հարցնում է, թե՝ ինչու եք Բումբուշ գնում, ինչ եք կորցրել այնտեղ, ուր ոչ մի հայ չկա : Մայրիկս նրան պատմում է իր ուղևորության պատճառը և քրոջ պատմությունը:

Վարորդը ճանապարհին իր բարեկամներին է տեսնում, որոնց հարցին, թե ուր է գնում ասում է, թե հորեղբորս աղջկա և տղայի հետ ման եմ գալիս նրանց զավակին: Վարորդի բարեկամը թե՝ երբ հասնեք Բումբուշ, գնա Մարուանենց տունը հարցրեք…

Մայրիկիս Եսթեր հորեղբոր աղջիկը արդեն Բումբուշում ամուսնացել էր չերքեզի հետ և 2 տղա, մեկ աղջիկ է ուներ. նա իր զավակներին սովորեցնում էր, թե ինքը հայ է և եթե նրանք հայ կին տեսնեն, մորաքույր պիտի ասեն: Իսկ Մարուանենց տունը, պարզվեց, հենց մամայիս մորաքրոջ տունն էր, Մարուանն էլ նրա որդիներից մեկն էր : Մարուանին ասում են, թե մամայիդ ընտանիքից հյուր ունեք, տղան էլ մորն է կանչում, ասելով, թե՝ ընտանիքիցդ հյուրեր են եկել, արի: Նրա մայրը, թե՝ ես ինչ ընտանիք ունեմ, որ մարդ գա: Վերջինս մորաքրոջս է ուղարկում, թե՝ Ֆերիդե, գնա նայիր, ով է?: Քիչ անց՝ 4-5 կին միասին քայլելով գալիս են դեպի մայրս: Մայրս այս կանանց տեսնելով՝ վազում է և փաթաթվում իր հորեղբոր աղջկան: Լաց լինելով տուն են մտնում: Եսթեր- Ֆերիդան /երկու աղջիկներին չերքեզ կինը նույն անունն է տվեվ/ մորս հարցնում է՝ով ես դու?, քույրս ես, հորեղբորս աղջիկն? ես: Մամաս, թե՝ ես Մարգար հորեղբորդ աղջիկն եմ: Քեզնից հետո եմ ծնվել, դրա համար էլ չես հիշում: Մամաս նրան ասում է՝ կուզեմ ինձ տանես հարազատ քրոջս՝ Մարիամի մոտ: Մամայիս հորեղբոր աղջիկը, քեռիս և հորեղբորս տղան մեքենա են նստում, որ կգնան: Եսթերը լալով սկսում է հարցնել իր հարազատներից՝ մայր, հայր, քույր, եղբայր… Մամաս հայտնում է, թե՝ երեք եղբայրներդ, քույրդ ողջ են, բայց ծնողներդ մահացել են: Երբ հասնում ենք մորաքրոջս տուն, Եսթերն է ասում Ֆերիդե, դուռը բաց, քույրդ է եկել: Գալիս է, բացում է, վեր կանչում: Խեղճ մամաս մի վայրկյան կանգ է առնում, նրա հետ էլ՝ ընդառաջ եկած՝ Մարիամի աղջիկը … իսկ Ադելը, մորաքրոջս տղան, ասես եղբորս հետ մեկ խնձոր լիներ կիսած: Նստում են, սկսում խոսել : Մայրս պատմում է ողջ եղելությունը, տատիկիս տառապանքի մասին, ասում է, որ մայրդ ողջ է, քսան ականներին եկել են քեզ փնտրելու, և այլն, բայց մորաքույրս չի համոզվում: Մարիամը թե՝ չէ, իմ ծնողքը չերքեզ են:

Մայրս չի նահանջում, ասում է՝ քույրս, եկել եմ քեզ տանեմ՝ մայրիկիդ, ընտանիքիդ անդամներին տեսնես, իսկ հայությունից անտեղյակ մորաքույրս, թե՝ չէ ու չէ…ԲԱնը հասնում է նրան, որ մայրս ասում է՝ քրոջս աջ թևի տակ մեծ խալ կա, բաց արա և եթե այդ խալը չլինի, ուրեմն, դու քույրս չես…Թևը բացում է, խալը ցույց տալիս, բայց դարձյալ չի հավատում… Այդ միջոցին մորաքրոջս աղջիկը իջնում է՝ ծաղիկ հավաքում և բերում մորս նվիրում, ասելով, սա իմ կողմից մեծ մամայիս տար:

Մայրս մտածում է, թե ինչու է Մարիամը ժխտում անժխտելին և հասկանում, որ քույրն ուղղակի նեղացած էր, չէր կարողանում ներել, որ իրեն թողել-հեռացել են… Նա այլևս չիմանալով ինչ ասի կամ անի՝ հուսահատ դուրս է գալիս: Երբ գնում է, որ մեքենա նստի, մորաքույրս ասում է՝ «Նուրիցա, այս անգամ էլ տասնյոթ տարեկան ատենիս պես չլինի, որ եկաք ու գնացիք: Երթալով նորեն՝ ինձ մի մոռնաք»: Այսինքն, նա արդեն ընդունել էր, որ մայրս իր քույրն է ու պարզապես հրաժեշտ են տալիս մեկմեկու…

Արյունով՝ հայ, կրոնով՝ իսլամ

Այս երկվությունը ցեղասպանությունը վերապրած բազմաթիվ հայերի է հատուկ: Նրանց մի մասը հայտնի են, մյուս մասը թաքուն: Եվ մինչ ի մահ այդ թաքունը պահում ու տանում են այն աշխարհ…

Մամաս վերադարձավ Բումբուշից, մեծ մամայիս տվեց թոռնիկի ուղարկած ծաղիկները, ասելով՝ աղջիկդ գտա, թոռնիկիդ էլ գտա, այս ծաղիկն էլ նա է նվիրել քեզ… Այդ օրից մեծ մամաս ուրիշ կյանքի մեջ մտավ: Մայրիկս վերադարձին արդեն որոշել էր, որ 10 ճր անց նորից պիտի գնա քրոջ մոտ: Երբ հայտնեց, մեծ մամաս հանեց իր խաչը և ասաց՝ սա տար քրոջդ վիզն անցուր: Մայրս այն նույն վարորդի հետ նորից Բումբուշ գնաց և հասնելով քրոջ տուն, ներքևից կանչեց՝ Մարիամ, Մարիամ, ես եկա՝ դուռը բաց: Վերևից, պատուհանից մորաքույրս ասաց՝ հիմա իմացա, որ իսկապես քույրս ես, բարի եկար: Ներս առավ մամայիս և մեկ ամիս մայրս այնտեղ մնաց: Երբ նա եկավ Բեյրութ, ապրիլ ամիսն էր, իսկ Մարիամ մորաքույրս և Եսթերը այդ նույն տարվա օգոստոսյան մի օր՝ կեսգիշերին մեր տան դուռը զարկեցին: Հայրս ելավ դուռը բացեց, պարզվեց, երկու հորեղբոր աղջիկ՝ խելք-խելքի տված՝ որոշել են գալ իրենց ընտանիքներին ծանոթանալ:

Մարիամ և Եսթեր՝ երկուսն էլ սևերի մեջ, գլխաշորը գլխներին կանգնած էին… բոլորս արթնացանք, իսկ առավոտյան մայրս ելավ քրոջ և հորեղբոր աղջկա հետ քաղաք իջավ, ապա՝ նրանց մեծ մամայիս, քեռուս քով տարավ իրենց: Եսթերը շուտ գնաց, իսկ Մարիամ մորաքույրս 1 տարի մեզ մոտ մնաց: Այդ օրերին, մամաս զգաց, որ մորաքույրս հիվանդ է, բժշկի տարանք, վերջինս լավ լուր չտվեց: Գրեցին, թե՝ գտնված հայ է և հիվանդանոց տարան, պարզվեց, նա թոքախտով հիվանդ է: Մարիամին բուժեցին բժիշկները, բայց երբ նա Բումբուշ գնաց, ցավը դռանը չոքեց՝ իր աղջիկը մահացավ նույն հիվանդությունից: Ինչ իմանայինք, որ նա էլ տառապում էր նույն հիվանդությամբ:

Մորաքույրս գրեթե ամեն տարի գալիս էր մեզ մոտ՝ ամառային ամիսները մեզ հետ էր անցկացնում: Համովիկ կին էր և հրաշալի ասեղնագործում էր: Իր ձեռագործներն այսօր էլ որպես անգին հիշատակներ պահում եմ: Հիշում եմ՝ երբ գալիս էր Բեյրութ, քեռուս տուն էր գնում, ասում էր՝ սա է իմ հայրական տունը: Երբ գնում էինք իրեն դիմավորելու, նա սև հագած էր լինում և գլխաշորով, իսկ երբ մեզ տեսնում էր, գլխի ծածկոցը, վրայի սև հագուստը հանում էր, և մեզ նման բաց հագուստով էր մնում : Երբ նորից իր տունը պիտի գնար, իսլամական շալն էր կապում ու գնում : Երբ մայրս ասում էր՝ Մարիամ, էլ մի կապիր, նա թե՝ քույրս չեմ կարող, ամուսին, զավակներ ունիմ, հայ եմ հոգով-արյունով, բայց կրոնով իսլամ եմ: Նա ուրիշ ճար չուներ, զավակները թողնել չէր կարող: Մեր տան մեջ անկյուն ուներ, նստում, իր աղոթքն էր անում, մենք իրեն չէինք կարող ասել, մի արա, 2 տարեկանից վարժվել էր: Մենք մերը, ինքն՝ իրենը կաներ: «Դուք ալ աստծո կաղոթեք, ես էլ , դուք կանգնած կաղոթեք, ես ՝ նստած: Աստված այս ճակատագիրն է տվել ինձ…

1969 թվականին մենք Ավստրալիա գնացինք, իսկ 1973-ին քեռիս ընտանյոք հանդերձ՝Ավստրալիա եկավ : Խեղճ մամաս շատ աշխատեց, որ Մարիամ մորաքույրը ևս գա, բայց քանի որ մեր անուն -ազգանուններն այլ էին, կառավարությունը չընդունեց: 1980 թվականին ես և մայրիկս գնացինք Հալեպ, մայրս տեսավ քրոջը… 88-ին մամաս մահացավ :

Հեղինակ ՝ Անահիտ Եսայան

Աղբյուր` Փաստինֆո