Փաստ ինֆո

Արցախի Մարդու իրավունքների պաշտպան Ռուբեն Մելիքյանը Tert.am-ի հետ զրույցում անդրադառնում է այն ակնկալիքներին, որ ունի Ապրիլյան պատերազմի ընթացքում Ադրբեջանի կատարած դաժանությունների վերաբերյալ զեկույցը դիվանագիտական խողովակներով միջազգային հանրությանը ներկայացնելուց հետո: Նա նաև ասում է, որ ադրբեջանական զինուժն ապրիլին իրեն այդպիսի վայրագություններ թույլ տվեց նաև այն պատճառով, որ Լեռնային Ղարաբաղում չկան իրավապաշտպան կազմակերպություններ։

Ներկայացնում ենք Tert.am-ի հարցազրույցն ամբողջությամբ.

- Պարո՛ն Մելիքյան, 2016թ. Ապրիլյան պատերազմի ընթացքում Ադրբեջանի կատարած դաժանությունների վերաբերյալ նոր զեկույց ներկայացնելուց հետո (որում անդրադարձ էր կատարվում երեք պատերազմական հանցագործությունների`  խոշտանգում,  մահվամբ պատժում (execution), և մարմինների անարգում) հայտարարել էիք, որ Ձեր առաջնահերթ թիրախային խումբը մարդու իրավունքների գծով մասնագիտացված միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպություններն են: Խոսքն ի՞նչ կազմակերպությունների մասին է և ինչ-որ կազմակերպությունների վրա կանգ առե՞լ եք:

- Իմ պնդումը հետևյալն էր.  մենք հասկանալու համար պատճառները, թե ինչն էր բերել նրան, որ ադրբեջանական Զինված ուժերն ունեցել են, որոշակիորեն, նաև անպատժելիության, մեր պատկերացմամբ` եկել էինք այն եզրակացության, որ այստեղ դեր է ունեցել այն հանգամանքը, որ Արցախում բացակայում են միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունների գրասենյակները, առաքելություններ: Եվ ես խնդիր եմ բարձրացնում, որ սա մեր համար շատ կարևոր է, որ մարդու իրավունքների պաշտպանությամբ զբաղվող կազմակերպությունները, լինելով անկախ դիտորդ, եթե ներկայացնեն իրենց տեսածը, ապա դա օբյեկտիվորեն ավելի հավաստի կլինի:

-Բայց Դուք ծանոթացե՞լ եք` չճանաչված պետություններում գործո՞ւմ են իրավապաշտպան կազմակերպությունների գրասենյակներ ու առաքելություններ:

-Իհարկե: 

- Վստահ եմ, որ Ձեր զեկույցը դիվանագիտական աղբյուրներով փոխանցել եք միջազգային հանրությանը: Դա ընդունվելո՞ւ ի գիտություն, թե՞ հնարավոր է`ունենա քաղաքական և իրավական հետևանքներ:

– Նախ, եկեք հասկանանք, որ Մարդու իրավունքների պաշտպանի զեկույցն, առաջին հերթին և առավելապես, աղբյուր է: Տարբեր կազմակերպությունների կողմից մարդու իրավունքների վիճակը հասկանալու համար: Տեղեկատվության աղբյուր է: Եվ ես փորձել եմ այդ` ապրիլյան դեպքերի կապակցությամբ տեղեկատվության աղբյուրը ներկայացնել: Թե ինչի համար դա կարող են հետագայում օգտագործել, դա մեր հնարավորությունների տիրույթում չէ: Իհարկե, կաշխատենք այդ ուղղությամբ, և կարևոր աջակցություն կարող ենք տրամադրել թե՛ հայաստանյան, թե՛ սփյուռքի կառույցներին: Եվ ես իմ ասուլիսի ժամանակ հատուկ ընդգծեցի Հայաստանի մարդու իրավունքների պաշտպանի գործունեությունը ողջունելի ենք համարում այն տեսակետից, որ նա միջազգային ատյաններում ու հարթության մեջ ակտիվորեն ներկայացնում է մեր կողմից մշակված փաստաթղթերն ու զեկույցները:

– Ասում եք` զեկույցը աղբյուր է: Այսուհանդերձ, այդ աղբյուրի հիման վրա դատարաններ և, մասնավորապես, Հաագա դիմելու հնարավորություն տեսնո՞ւմ եք:

– Ես չեմ խոսում որևէ դատական ատյան դիմելու մասին, որովհետև դատական ատյաններ դիմելու իրավասություն ՄԻՊ-ը չունի:

– Մնացածն իրավական տեխնիկայի հարց է: Օրինակ` ինչ-որ մի կազմակերպություն  կարող է դիմել Ձեր զեկույցի հիման վրա:

- Այս հարցին ուզում եմ հետևյալ պատասխանը տալ: Մենք մեր զեկույցում նշում ենք միջազգային իրավունքների խախտումներ, ոչ միայն փաստերն ենք ներկայացրել, այլև իրավական մոտեցումներ: Հետագա քայլերը մեր իրավասություններից դուրս են: Շատ հաճախ են խոսում՝ դիմել այս դատարան, դիմել Հաագա… պետք է պատկերացնել, որ սրանք շատ սպեցիֆիկ կառույցներ են, և Հաագայի միջազգային դատարանն այն դատարանը չէ, որ կարող ես ամեն օր դիմել և պետք է մի քիչ ավելի լավ պատկերացնել այդ դատական ատյաններին դիմելու ընթացակարգերը, հնարավորությունները, հնարավոր հետևանքները, դրա համար անհրաժեշտ պայմանները: Ես նախապես  դիրքորոշում չեմ հայտնում` անհրաժե՞շտ է, պե՞տք է, պետք չէ՞, ուղղակի ուզում եմ ընդգծել, որ սա այնքան կարևոր հարց է, որ չպետք է դրա մասին հայտարարություններ անել` առանց բազմաթիվ գործոններ հաշվի առնելու: Այլ բան կարող եմ ասել Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի հետ կապված: Մենք տեղեկացված ենք, որ բազմաթիվ դիմումներ եղել են ՄԻԵԴ և նաև տեղեկացած ենք, որ զոհերի հարազատների կողմից եղել են:

– Ձեր զեկույցը արդեն փոխանցվե՞լ է դիվանագիտական խողովակներով և արձագանքներ ստացե՞լ եք: Հատկապես նկատի ունեմ ԵԱՀԿ ՄԽ-ն ներկայացնող  երեք երկրների համանախագահության մակարդակով, կամ այդ երկրները ներկայացնող դիվանագետների: 

– Կարող եմ ասել, որ այս պահի դրությամբ դեռ ողջ ծավալով չենք սկսել տարածման աշխատանքները: Ընդամենը դեռ մի քանի հասցեներով ենք ուղարկել, և արդյունքների մասին խոսելու հիմքեր չունենք: Բայց ուզում եմ ընդգծել, որ այդ հայտարարությունում, որ եղավ դեկտեմբերի 8-ին Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների կողմից, մենք այնտեղ տեսանք, ճիշտ է, ոչ հասցեական, բայց ամեն դեպքում, վայրագությունների խիստ դատապարտում: Եվ կարծում եմ`սա կարող է լինել նաև քաղաքական կամք` նման վայրագությունները ոչ միայն անթույլատրելի համարելու, այլև կարծում եմ, որ դրանից պետք է բխի քաղաքական կամք ու որոշակի իրավական  հետևանքներ»:

Աղբյուր` Փաստինֆո