ՄԻՊ-ի իրավական դիտարկումները՝ պարտադիր կենսաթոշակային համակարգի վերաբերյալ

ԲՈԼՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐԸ

Բոլորը

04/27/2024 08:19 «Դուշ» շոուից հետո 5 աշխատողից 4-ն ազատվել ․«Հրապարակ» 04/27/2024 14:55 Մի շարք պայմանագրային զինծառայողներ աշխատանքից ազատման դիմումներ են գրել․ աղբյուր. Yerevan.Today 04/28/2024 19:43 Արցախի հսկայական դրոշն է տարվել Հրապարակ՝ ի աջակցություն Տավուշի (տեսանյութ) 04/27/2024 22:17 4 զոհ և 9 տուժած․ վթարի հետևանքով զոհերի թիվն աճել է 04/27/2024 19:23 Երեխան դրոշով պաշտպանվում է ոստիկանից 04/27/2024 07:34 Հովիկ Աղազարյանի կինը «աշխատում է» քաղաքի տարբեր ծայրամասերում. արտասովոր․ «Ժողովուրդ» 04/27/2024 16:22 Կիրանցում քաղաքացիները ծակեցին բեռնատարի անվադողը․վարորդը հրաժարվում էր ցույց տալ՝ ինչ է տեղափոխում 04/27/2024 20:27 Պարզվում են Կիրանց բնակավայրի մոտ կանգնեցված «Մերսեդես» ավտոմեքենայի հետ կապված առերևույթ դանակի գործադրմամբ խուլիգանություն կատարելու դեպքի հանգամանքները 04/28/2024 10:54 Մահացել է Պարույր Սևակի որդին` ոստիկանության գնդապետ Արմեն Ղազարյանը 04/27/2024 08:08 Դա կլիներ մեր վերջը․ Փաշինյանը՝ ադրբեջանցի«փախստականների» մասին․ «Հրապարակ» 04/27/2024 11:38 2018-ին փողոց դուրս եկած զինծառայողները ոչ թե զուտ ողջունում էին, այլ կոնկրետ մասնակցում հակաիշխանական բողոքի երթին. Աբրահամյան 04/28/2024 13:16 Մայիսի 1-ից ջերմաստիճանը կսկսի նվազել 7-9 աստիճանով. սպասվում է անձրև, ամպրոպ, քամու ուժգնացում 04/27/2024 18:25 Դիմակավորված անձինք Իջևանի ճանապարհին ուժով գետնին տապալեցին ու տարան տարածքում լուսաբանում իրականացնող լրատվամիջոցի օպերատորին 04/28/2024 20:34 Արման Թաթոյանը ևս Կիրանցում է 04/28/2024 18:07 Բագրատ սրբազանի հորդորին ականջալուր լինելով` նրա մկրտած և պսակած մի խումբ հայրենատերներ այցելել են Կիրանց (տեսանյութ) 04/28/2024 21:45 Վաղը այս հասցեներում լույս չի լինի 04/28/2024 14:00 Բագրատ Սրբազանի հեղինակության շնորհիվ բերետավորները նահանջել են, բայց բիրտ ուժ կիրառելու մտավախությունը պահպանվում է 04/28/2024 21:58 Ավտովթար Երևան-Սևան ավտոճանապարհին 04/28/2024 17:11 Ոստիկանները բերման են ենթարկել կառավարության մոտ միայնակ Արցախի դրոշով ակցիա անող երիտասարդին (տեսանյութ) 04/27/2024 15:46 Արցախի և Արմավիրի թեմերի առաջնորդները՝ Կիրանցում

ՄԻՊ-ի իրավական դիտարկումները՝ պարտադիր կենսաթոշակային համակարգի վերաբերյալ 03/31/2014 14:47 | ԼՐԱՀՈՍ

ՄԻՊ գրասենյակն այսօր տարածած հաղորդագրությամբ անդրադարձել է պաշտպանի՝ 2013թ. զեկույցում կենսաթոշակային կուտակային համակարգի վերաբերյալ ներկայացված դիտարկումներին:

ՄԻՊ-ը նշում է, որ ներդրված պարտադիր կուտակային կենսաթոշակային համակարգը եղել է վիճահարույց և առաջացրել է մի շարք խնդիրներ, մասնավորապես՝ աշխատավարձի և կուտակած գումարի օգտագործման որոշակի սահմանափակում, առանձին դեպքերում կուտակված գումարների ստացման անհնարինություն, պարտադիր կուտակային վճարների իրավական տեսակի անորոշություն, տարիքային տարբերակում:

Պաշտպանի գրասենյակը հիշեցնում է, որ Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի Նախարարությունը 2013 թվականին նախաձեռնեց պարտադիր կուտակային կենսաթոշակային համակարգի ներդնման գործընթացը, որը իր հերթին առաջացրեց քաղաքական և իրավական խնդիրներ: Սակայն, քանի որ քաղաքական խնդիրների վերաբերյալ ՄԻՊ-ի միջամտությունը սահմանափակված է, ՄԻՊ-ն այսօր անդրադարձել է կուտակային կենսաթոշակային համակարգի բացառապես իրավական խնդիրներին:

Եվ, այսպես.

ՄԻՊ-ը դեռևս 2013թ. իր զեկույցում էր մատնանշել, որ կենսաթոշակների բաշխողական կամ սերունդների համերաշխության համակարգից անցում կատարելով պարտադիր անհատական կամ «ինքնաֆինանսավորվող» կուտակային համակարգին, խախտվում է սերունդների համերաշխության սահմանադրական նորմը:

«ՀՀ Սահմանադրության 36-րդ հոդվածի համաձայն, չափահաս աշխատունակ անձինք պարտավոր են հոգ տանել իրենց անաշխատունակ և կարիքավոր ծնողների համար: Ըստ էության, Սահմանադրության 36-րդ հոդվածը, հիմք ընդունելով Սահմանադրության նախաբանը, պաշտպանում է յուրաքանչյուր ընտանիքում և քաղաքացիական հասարակությունում սերունդների համերաշխության գաղափարը, որը կենսաթոշակային ապահովության ոլորտում, որպես անաշխատունակ անձանց սոցիալական պաշտպանության համակարգ, կիրառվում է որպես սերունդների համերաշխության սկզբունքի հիման վրա ձևավորված բաշխողական համակարգ»,- ասված է ՄԻՊ զեկույցում:

Բացի այդ, ՄԻՊ-ի համոզմամբ՝ Օրենքը սահմանափակում է կուտակային ֆոնդի փայերի նկատմամբ մասնակցի տնօրինման իրավունքը: Այնինչ ՀՀ Սահմանադրության 31-րդ հոդվածն ամրագրում է, որ.

«Յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի իր հայեցողությամբ տիրապետելու, օգտագործելու, տնօրինելու և կտակելու իր սեփականությունը: …Ոչ ոքի չի կարելի զրկել սեփականությունից՝ բացառությամբ դատական կարգով՝ օրենքով նախատեսված դեպքերի»։

«Եվ եթե նույնիսկ այդպիսի սահմանափակումը կատարվում է՝ որևէ ընդհանուր, հանրային նպատակներից ելնելով, դա ևս դիտարկվում է որպես սեփականությունից զրկում՝ սահմանադրաիրավական առումով»,- ասված է զեկույցում:

Բացի այդ, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 132 հոդվածի համաձայն` գույք են համարվում նաև անձի դրամական միջոցները: Իրավունքի տեսության մեջ ընդունված է, որ անձի աշխատավարձը նույնպես հանդիսանում է անձի սեփականությունը:

ՄԻՊ-ը հիշեցնում է նաև, որ Օրենքով նախատեսվում է կուտակային վճարների արդյունքում ձևավորված գումարը անձին վերադարձնելու միայն մեկ տարբերակ, այն է՝ կենսաթոշակային տարիքը լրանալուց հետո: Սակայն Օրենքը նշված ընդհանուր կանոնից սահմանում է նաև որոշ բացառություններ, որոնք են.

«Պարտադիր կենսաթոշակային ֆոնդի փայերի նկատմամբ մասնակցի տնօրինման իրավունքը սահմանափակվում է մինչև մասնակցի` օրենսդրությամբ սահմանված կարգով աշխատանքային գործունեությամբ զբաղվելու կարողության երրորդ աստիճանի սահմանափակում ունեցող հաշմանդամ ճանաչելը, առողջապահության բնագավառում ՀՀ կառավարության լիազոր մարմնի տված եզրակացության հիման վրա մասնակցի ծայրահեղ ծանր վիճակում գտնվելու և կենսական կարևոր օրգանների անբուժելի ախտահարումներով հիվանդ լինելը, մշտական բնակության նպատակով արտասահման մեկնելը և ՀՀ քաղաքացիությունից հրաժարվելը:

Սակայն պարզ չէ, թե արդյոք իրավաչափ է դեպքերի սպառիչ ցանկ նախատեսելը, քանի որ տարբեր հանգամանքներում հնարավոր են դեպքեր, երբ անձը գտնվում է օրենքով չնախատեսված, բայց ծայրահեղ անհրաժեշտության իրավիճակում, սակայն Օրենքի նշյալ դրույթների պատճառով չի կարող օգտվել իր կատարած պարտադիր վճարումներից գոյացած միջոցներից»,- եզրակացնում է ՄԻՊ-ն իր 2013թ. զեկույցում:

Զեկույցում ներկայացվում է նաև, որ Օրենքի 8-րդ հոդվածը աշխատողների համար կուտակային վճարները հաշվարկելու և փոխանցելու պարտականությունը դնում է գործատուների վրա` որպես հարկային գործակալների:

Այնուամենայնիվ Օրենքով չի հստակեցնում, թե նշված վճարները անձանց կողմից որպես ինչ են գանձվում:

«Օրենքում նշված կուտակային վճարները գանձելը հարկ չեն դիտարկվում, քանի որ հարկը անհատուցելի պարտավորություն է, իսկ Օրենքով սահմանված կուտակային վճարները վերադարձվում են անձին իր կենսաթոշակային տարիքը լրանալուց հետո, ինչպես նաև` այլ պայմանների դեպքում:

Միևնույն ժամանակ, այդ վճարումները չեն կարող դիտարկվել նաև որպես տուրք կամ պարտադիր այլ վճարներ, քանի որ վերջիններս գանձվում են միմիայն պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների կողմից վճարողի օգտին իրավաբանական նշանակության գործողություններ կատարելու, այդ թվում` որոշակի իրավունքներ կամ թույլտվություններ տրամադրելու համար, իսկ կուտակային վճարների դեպքում անձի համար որևէ իրավաբանական նշանակության գործողություն չի կատարվում, որևէ իրավունք կամ թույլտվություն չի տրամադրվում:

Վերոգրյալից կարելի է եզրակացնել, որ ըստ էության, նշված կուտակային վճարներն իրենցից չեն ներկայացնում ոչ հարկ, ոչ տուրք, և ոչ էլ պարտադիր այլ վճար: Հետևաբար` պարզ չէ, թե ՀՀ Սահմանադրության, որ դրույթից է բխում անձից պարտադիր կերպով կուտակային վճարներ գանձելու նման կարգավորման իրավաչափությունը»,- նշված է զեկույցում:

ՄԻՊ-ը կասկածի տակ է դնում նաև պարտադիր կուտակային վճարումների վերադարձելիությունը՝ մեջբերելով Օրենքի 49-րդ հոդվածի 1-ին մասը, որի համաձայն՝ մասնակիցների կատարած պարտադիր կուտակային վճարների ամբողջ գումարի` ճշգրտված տարեկան գնաճով, վերադարձելիությունը երաշխավորվում է` միևնույն ժամանակ նշելով, տարեկան գնաճը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը: Իսկ պարտադիր կուտակային վճարների հատուցման համար անհրաժեշտ է մասնակցի դիմումը:

Սակայն քանի որ նույն օրենքով մասնակիցը կուտակային կենսաթոշակ ստանալու իրավունք է ձեռք բերում, եթե լրացել է նրա կենսաթոշակային տարիքը, ապա անհասկանալի է մնում՝ արդյոք պարտադիր վճարումներ կատարած մասնակիցը պե՞տք է հասած լինի կենսաթոշակային տարիքին, որպեսզի կարողանա դիմում ներկայացնել:

Ըստ ՄԻՊ-ի՝ պարզ չէ նաև, թե ինչ չափորոշիչների և հաշվարկների հիման վրա է որոշվել պարտադիր կուտակային բաղադրիչի պարտադիր մասնակից համարել հենց 1974 թվականի հունվարի 1-ին և դրանից հետո ծնված համապատասխան անձանց:

Բանն այն է, որ, ըստ Պաշտպանի, պարտադիր մասնակցությունը մեծապես վատթարացնում է հիշյալ տարիքային խմբում գտնվող անձանց ֆինանսական վիճակը: Օրինակ՝ նրանց մեծամասնությունն ունի վարկային պարտավորություններ, որոնք կատարելը անհնարին է դառնում՝ կուտակային պարտադիր բաղադրիչի ամենամսյա վճարման դեպքում:

Այսօրինակ մի շարք հանգամանքներ հաշվի առնելով` ՄԻՊ-ը եզրակացնում է, որ տարիքային ցենզ սահմանելիս պետք էր հաշվի առնել նաև անձանց վրա հնարավորինս քիչ ֆինանսական բեռ դնելը: Օրինակ՝ նման պարագայում ավելի ողջամիտ կլիներ «1974 թվական»-ի փոխարեն նախատեսել «1996 թվական», որի արդյունքում աշխատանքային հարաբերությունների մեջ նոր մտնող 18 տարեկան անձը ավելի քիչ ռիսկեր կկրեր՝ Օրենքով առաջարկվող դրույթների դեպքում:

Բացի այդ, ՄԻՊ-ի կարծիքով՝ պարզ չէ նաև, թե ինչ չափորոշիչների և ինչ հաշվարկների հիման վրա է որոշվել պարտադիր կուտակային վճարների դրույքաչափերը` սահմանելով ըստ էության 5% մինչև 500.000 ՀՀ դրամ եկամուտի դեպքում և 10% եկամտի 500.000 ՀՀ դրամը գերազանցելու դեպքում:

Հիշեցնենք՝ Սահմանադրական դատարանն այսօր շարունակում է քննարկել ԱԺ 4 խմբակցությունների դիմումը՝ «Կուտակային կենսաթոշակների մասին» օրենքի՝ պարտադիր կուտակային բաղադրիչի հետ կապված դրույթների սահմանադրականության վերաբերյալ:

Մինչ այդ ՄԻՊ գրասենյակը հայտարարել էր, որ դատական գործընթացի ընթացքում իրավունք չունի անդրադառնալու հիշյալ խնդրին: Եվ, այնուամենայնիվ, ՄԻՊ գրասենյակն այսօր անդրադարձ է կատարել իր՝ 2013թ. զեկույցի որոշ դրույթների: