Փաստ ինֆո

ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի 2012 թվականի oգոuտոuի 23-ի կարգադրությամբ ստեղծվել է ընտրական օրենսդրության բարեփոխումների աշխատանքային խումբ:  Վերջինիս կատարած աշխատանքների և առաջիկա ծրագրերի մասին «Փաստինֆո»-ի թղթակիցը զրուցեց խմբի անդամ, Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի նախագահ Տիգրան Մուկուչյանի հետ: 

-Պարոն Մուկուչյան, աշխատանքային խմբի աշխատանքները ո՞ր փուլում են:

-Աշխատանքային խմբի ձևավորումից անմիջապես հետո ի մի բերվեցին Ազգային ժողովի 2012 թվականի մայիuի 6-ի ընտրությունների վերաբերյալ դիտորդական առաքելություն իրականացրած միջազգային և տեղական կազմակերպությունների զեկույցներով ներկայացված բոլոր առաջարկությունները, նաև դատական ակտերով ներկայացված իրավական դիրքորոշումները:

Պայմանականորեն առաջարկությունները կարելի էր բաժանել երեք խմբի:

Առաջին խումբ խնդիրները վերաբերում էին բացառապես կազմակերպական հարցերին: Այսինքն՝ ոչ թե նշվում էր, որ իրավական ինստիտուտները, նորմերը կատարելագործման կարիք ունեն, այլ ավելի շատ շեշտադրում էր արվում պրակտիկ, կիրառական հարթությունում առկա խնդիրների, թերացումների վրա: Մասնավորապես, մեկ օրինակ ներկայացնեմ: Նշվում էր, որ առավել մեծ ուշադրություն պետք է դարձվի քվեարկության ամփոփման գործընթացին, որովհետև առանձին դեպքերում հանձնաժողովի անդամների մոտ նկատվել է ոչ բավարար գիտելիքների առկայություն:

Երկրորդ խումբ առաջարկները վերաբերում էին Ընտրական օրենսգրքի առանձին նորմերի, առանձին ինստիտուտների կատարելագործմանը, նոր լուծումներ էին, ըստ էության, իրենցով նախատեսում:

Երրորդ խումբ առաջարկությունները դարձյալ օրենսդրական բնույթի էին, սակայն ուղղակիորեն առնչվում էին սահմանադրական նորմերին՝ թեկնածուի համար սահմանված ցենզին, ազատազրկման դատապարտված անձանց քվեարկության իրավունքին: Բնականաբար, աշխատանքային խումբն առանձնացրեց բոլոր այս խնդիրները: Քանի որ ձևավորվել է ՀՀ նախագահին առընթեր սահմանադրական բարեփոխումների մասնագիտական հանձնաժողով, այդ հարցերն ուղարկվել են այդ հանձնաժողովին, որն ի թիվս այլ հարցերի դրանք ևս քննարկման առարկա կդարձնի:

Առաջին խումբ հարցերը, որոնք վերաբերում էին աշխատանքի կազմակերպմանը, դա ինքնուրույն ոլորտ էր, որը մենք արդեն իսկ կարող էինք իրականացնել, որովհետև վերաբերում էր աշխատանքի կատարելագործմանը: Այսինքն՝ նոր մոտեցումների ներդրմանը, նոր մեխանիզմների կիրառմանը, որպեսզի աշխատանքն ավելի արդյունավետ կազմակերպվի: Եվ այդ ամենը հաշվի առնվեց Ազգային ժողովի ընտրություններից հետո, և սկզբունքորեն պետք է նկատել, որ հաջորդ համապետական՝ Հանրապետության Նախագահի ընտրությունների ժամանակ, ըստ էության, այդ առաջարկություններն իրացվեցին:

-Ի՞նչ արվեց առաջարկությունների հաջորդ երկու խմբերին լուծում տալու ուղղությամբ:

-Ինչ վերաբերում է օրենսդրական խնդիրներին, ապա աշխատանքային խումբը դրանց վերաբերյալ որոշակի մոտեցումներ ձևավորել է, մշակվել են կոնկրետ առաջարկություններ, ուսումանսիրվել է միջազգային փորձը:

Նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ համապետական ընտրություններից առաջ խորհուրդ չի տրվում Ընտրական օրենսգրքում մասշտաբային փոփոխություններ կատարել, զերծ մնացինք ինչ-որ փոփոխություններ իրականացնելուց, որովհետև մենք առաջիկայում ունեինք համապետական՝ Հանրապետության Նախագահի ընտրություններ:

Սակայն աշխատանքն առկա է, և Հանրապետության Նախագահի ընտրություններից հետո դիտորդական առաքելությունները ներկայացրեցին իրենց եզրակացությունը, որում ևս արվել էին նոր առաջարկություններ: Բացի դրանից, Երևանում տեղի ունեցան տեղական ինքնակառավարման մարմնի՝ ավագանու ընտրությունները, որոնց ժամանակ դիտորդական առաքելություն իրականացնող միջազգային և տեղական կազմակերպություններից ստացվեցին նոր առաջարկություններ:

Այս ամենով համալրվեց մինչ այդ եղած առաջարկների ձևավորված ցանկը: Դրանով պայմանավորված՝ այժմ այն փուլն է, որ պետք է աշխատել հիշյալ առաջարկներն իրացնելու ուղղությամբ:

-Որո՞նք են լինելու աշխատանքային խմբի առաջիկա քայլերը:

-Պետք է նկատենք, որ այս փուլում հանձնաժողովն էականորեն կարևորում է հանրային լայն քննարկումների կազմակերպման խնդիրը: Մասնավորապես, պետք է նկատել, որ հոկտեմբերի 7-8-ին նման մի քննարկում կազմակերպվել էր միջազգային կազմակերպությունների աջակցությամբ: Մասնակցում էին քաղաքական և հասարակական կազմակերպությունների, ընտրական գործընթացներին առնչություն ունեցող պետական մարմինների ներկայացուցիչներ: Քննարկումների նպատակն էր ոչ թե կոնկրետ ներկայացնել առաջարկություններ կամ առկա առաջարկների վերաբերյալ լուծումներ, այլ ընդհանրապես  քաղաքական ուժերի, քաղաքացիական հասարակության մոտեցումները Ընտրական օրենսգրքի բարեփոխումների վերաբերյալ: Հնչեցին ամենատարբեր տեսակի, նույնիսկ՝ շատ ծայրահեղ առաջարկություններ: Դրանք ամփոփվել են ու ներկայացվել աշխատանքային խմբին և ուսումնասիրման առարկա են լինելու:

Առաջիկայում՝ դեկտեմբերի 5-ից 7-ն աշխատանքային խումբը նախաձեռնել է բավականին լայն քննարկում. առաջին օրը՝ կուսակցությունների, երկրորդ օրը՝ ՀԿ-ների, երրորդ օրը՝ ԶԼՄ-ների ներկայացուցիչների հետ: Այս հանդիպումից հետո ԿԸՀ-ն նախատեսում է նաև առանձին քննարկում՝ ընտրատարածքային ընտրական հանձնաժողովների անդամների հետ, որպեսզի նրանցից լսի պրակտիկ հարթությունում առաջացած խնդիրները: Կան հստակ ներկայացված առաջարկություններ, և աշխատանքային խումբը ցանկանում է դրանց վերաբերյալ լսել տարբեր քաղաքական, հասարակական կազմակերպությունների դիրքորոշումները:

Առկա առաջարկների նման հանրային քննարկումը հաստատ կնպաստի նոր մոտեցումների, նոր լուծումների ձևավորմանը: Այդ քննարկումների ժամանակ ստացված լուծումները, նոր առաջարկները, մոտեցումները ամփոփելու արդյունքում արդեն, կարծում եմ, շատ կարճ ժամանակահատվածում հնարավոր կլինի խոսել բարեփոխումներ նախատեսող նոր նախագծի մասին: Երբ առարկայանան այդ առաջարկությունները կոնկրետ նախագծի տեսքով, բնական է, հետագայում ևս կլինեն բավականին լայն հասարակական քննարկումներ:

Այս փուլում ես զերծ կմնայի աշխատանքային խմբում քննարկումների արդյունքում ձևավորված առաջարկությունները ներկայացնելուց, որովհետև մեր խնդիրն է, չկաշկանդելով որևէ մեկին, այսինքն՝ նախապես կարծիք չհայտնելով, փորձել լսել այդ առաջարկների վերաբերյալ ինչպիսի լուծումներ են պատկերացնում քաղաքական կուսակցությունները կամ հասարակական կազմակերպությունները: Հիմնականում խոսքը այն հասարակական կազմակերպությունների մասին է, որոնք բավականին ակտիվ մասնակցություն են ունենում ընտրական գործընթացում:

-Կանխեցիք հարցս: Կարո՞ղ եք նշել մի քանի օրինակ:

-Խնդիրները տարբեր են: Կան հարցեր, որոնք վերաբերում են ընտրական ցուցակների կազմմանն ու վարմանը: Կան առաջարկներ, որոնք վերաբերում են նախընտրական քարոզչության ընթացքին, մասնավորապես՝ առանձին նորմերի կատարելագործմանը, ինչն ավելի մեծ հանրային վերահսկողության հնարավորություն կընձեռի: Կան հարցադրումներ, որոնք վերաբերում են վարչական ռեսուրսին, առաջարկություններ, որոնք ուղղված են Քրեական օրենսգրքի առանձին ինստիտուտների կատարելագործմանը:

Աշխատանքային խումբը կամփոփի բոլոր առաջարկություններն ու մոտեցումները: Դրանից հետո կներկայացնի օրենսդրական բարեփոխումների նախագիծ: Բնականաբար, սա չի նշանակում, որ աշխատանքային խմբի կողմից մշակված նախագիծը լինելու է վերջնական, որովհետև դա ենթադրում է, որ երբ կձևավորվի ամբողջական նախագիծ, այն ևս անցնելու է հանրային քննարկումների գործընթաց:

-Խոսքը ի՞նչ ժամկետների մասին է:

-Ես ենթադրում եմ, որ, հավանաբար, մինչև տարեվերջ կամ եկող տարվա սկիզբ առաջարկներն արդեն ամբողջականացված կլինեն նախագծի տեսքով: Դրանից հետո շատ կարճ ժամկետներում կսկսվեն նախագծի հանրային քննարկումները:

-Երևանի ավագանու ընտրություններից հետո ԿԸՀ-ին դատախազությունը միջնորդագիր էր ուղարկվել, որով ուշադրությունը հրավիրում էր այն փաստի վրա, որ ընտրությունների ընթացքում ընտրական իրավունքի դեմ ուղղված հանցագործությունների հատկանիշներով հարուցվել է ինը քրեական գործ։ Եվ դրա հիմք հանդիսացած բոլոր արարքները բացառապես պարունակել են մեկից ավելի անգամ կամ այլ անձի փոխարեն քվեարկելու, քվեարկելու փորձի, և տեղամասային ընտրական հանձնաժողովի անդամի կողմից նշված հանցագործություններին հանցակցելու հատկանիշներ։ Դատախազությունը նշել էր նաև, որ քրեական գործերի ուսումնասիրությունից ակնհայտ է դառնում, որ մեկից ավելի անգամ կամ այլ անձի փոխարեն քվեարկել հնարավոր է միայն ՏԸՀ-ի անդամի հանցակցությամբ, կամ առնվազն պարտականությունների ոչ պատշաճ կատարման հետևանքով: Այս կապակցությամբ ի՞նչ է ձեռնարկվել:

-Այդ խնդրի հետ կապված փաստորեն մեր մոտ արդեն ձևավորվել է մոտեցում: Առաջինն օրենքն է ամրագրել, որ ամեն տարի մենք պարտավոր ենք կազմակերպել մասնագիտական դասընթացներ: Բացի դրանից, համապետական ընտրություններից առաջ, Երևանի ավագանու և ՏԻՄ ընտրություններից առաջ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը կազմակերպում է դասընթացներ արդեն անգամ ձևավորված հանձնաժողովների անդամների համար: Եվ, թերևս, նպատակը հենց մեկն է լինում՝ լիարժեք կերպով ներկայացնել, բացատրել Ընտրական օրենսգրքի կանոնակարգումները, դրանց խախտման համար նախատեսված սանկցիաները, մեկ անգամ ևս հորդորել, որպեսզի լիարժեք պահպանեն Ընտրական օրենսգրքի կանոնակարգումները:

Համենայնդեպս՝ եթե փորձենք դիտարկում անել, կտեսնենք, որ մենք ունենք դեպքեր, երբ, օրինակ, նույն քվեարկության ժամանակ անձինք, փորձելով կրկնակի անգամ գալ քվեարկության կամ փորձելով, օրինակ, լուսանկարահանել սեփական քվեաթերթիկը և այլն, որքան օպերատիվ են աշխատում ընտրական հանձնաժողովները: Մենք այս վերջին (Արարատի քաղաքապետի) ընտրությունների ժամանակ անգամ ունեցանք դեպք, երբ այդ փորձը անմիջապես կանխվել էր՝ հենց ընտրական հանձնաժողովի կողմից: Սա ինքնին ենթադրում է, որ այս ամենը հաշվի է առնված և այս ամենն ընտրական հանձնաժողովների ուշադրության առարկա է հանդիսանում, հատկապես՝ տեղամասային ընտրական հանձնաժողովների, որոնք կազմակերպում են բուն քվեարկության գործընթացը:

-Այսինքն՝ հույսը դնենք միայն հանձնաժողովի անդամի գիտակցությա՞ն վրա, թե՞ ինչ-որ լրացուցիչ մեխանիզմներ այդուհանդերձ անհրաժեշտ են:

-Մեխանիզմներ, ես կարծում եմ, այսօր օրենքում միանշանակ կան: Դա Քրեական օրենսգրքով նախատեսված պատժատեսակներն են, որոնք գործում են: Եվ այսօր Ընտրական օրենսգիրքը դա ամրագրում է ոչ թե որպես գիտակցության խնդիր յուրաքանչյուրի համար, այլ ըստ էության սահմանում պարտականություններ տեղամասային հանձնաժողովների համար, և ցանկացած պարագայում պարտականության չկատարումն ինքնին հանգեցնելու է պատասխանատվության:

-Բայց ակնհայտ է, որ ընտրողը չի կարող կրկնակի քվեարկել, եթե իր համար ճանապարհ «չբացվի»: Բնականաբար, ընտրողը չարթնացավ և որոշեց, որ, օրինակ, պետք է գնա 8/38, հետո՝ 9/45 տեղամաս:

-Քվեարկությունն այնպիսի պրոցեսն է, որի ընթացքում շատ կարճ ժամանակահատվածում բազմաթիվ մարդիկ մտնում են իրավահարաբերությունների մեջ, և, բնական է, չի բացառվում, որ այդտեղ կարող է ամենատարբեր նկատառումներով մարդիկ գան քվեարկության: Նույնը վերաբերում է նաև կրկնակի քվեարկությանը: Իհարկե, շարժառիթները
կարող են ամենատարբերը լինել: Այստեղ խնդիրը կայանում է նրանում, որ երբ քաղաքացին փորձում է կրկնակի անգամ գալ ընտրական տեղամաս, տեղամասային հանձնաժողովը լինի զգոն և կանխի հիշյալ հանցագործությունը, և ոչ միայն կանխի, այլ սահմանված կարգով այդ մասին արձանագրի ու իրազեկի համապատասխան տեղամասային հանձնաժողովում ծառայություն իրականացնող ոստիկանին:

Ես կարծում եմ, որ թեկուզ մեկ-երկու նման դեպքերը հաստատ կունենան նաև պրոֆիլակտիկ նշանակություն:

Հարցազրույցը վարեց Գայանե Մելիքյանը

Լուսանկարը` Ֆոտոլուրի