Փաստ ինֆո

Պատերազմի ժամանակ զոհեր էլ են լինում, վիրավորներ էլ, ամեն ինչ էլ լինում է։ Ծնողին պատասխան տալ չի լինում, դա բոլորս էլ գիտենք՝ ինձ մորթեն էլ, քերթեն էլ՝ դրան պատասխան չկա, արյան պատասխան չկա, գործն անփոխատույց գործ է։ Դատարանում նման հայտարարությամբ է հանդես եկել 44-օրյա պատերազմում մարտադաշտն ինքնակամ լքելու մեջ մեղադրվող հրամանատար Իշխան Վահանյանը՝ իր ցուցմունքում։

Նշենք, որ դատարանում հարցաքննվել է 40 վկա, որոնց ցուցմունքները, հիմնականում, եղել են Իշխան Վահանյանի դեմ։ Վերջինս, սակայն, կարծում է՝ իր դեմ ցուցմունքները տրվել են ճնշումների ներքո՝ վախով պայմանավորված, ամեն բան բարդել են իր վրա։

«Փաստինֆո»-ի հաղորդմամբ՝ Վահանյանը պատմել է, թե զորքի բարոյահոգեբանական վիճակը, պառակտված վիճակը եկել է մարտավարական սխալից, իսկ երբ կոպիտ խախտում է տեղի ունենում, արդեն անձնակազմին դժվար է լինում համախմբելը։ Նրա խոսքով՝ մարտավարական կոպիտ սխալ թույլ է տվել Հայկազ Գրիգորյանի վաշտից՝ հրամանատար Գարիկ Վարդերեսյանը՝ սխալ հրաման տալով։

«Մենք դեպի ձախ պետք է գնայինք Ֆիզուլիով, հետ գայինք, հետ տվեցին անձնակազմը, այդ ժամանակ ես եմ զեկուցել զորամասի շտաբի պետին՝ Արթուրին, ասել եմ, որ սենց խնդիր կա, նա արագ եկել ու ասել է, որ չի կարող նման բան լինել, մենք գնում ենք , զբաղեցնենք մեր դիրքերը, որովհետև պետք է ձախ գնանք։ Մեր հետևում մոտոհրաձգային ստորաբաժանումներ կային, որոնք ուզում էին անցնել հակագրոհի, մենք արդեն խոչընդոտ հանդիսացանք այդ հակագրոհին։ Այդ ժամանակ մենք դիվիզիայի հրամանատարի հրամանով՝ Առուստամյանի հրամանով, սկսել ենք անձնակազմին հավաքել, չէր իմանում զորքն ինչ աներ, որովհետև Վարդերեսյանն ասել էր՝ փոքր խմբերով մեծ խնդիրներ կատարեք, մինչդեռ այդ զորքը հատուկ պատրաստված ստորաբաժանում կամ սպաներից կազմված ստորաբաժանում չէր։ Փոքր խմբերով մեծ խնդիրներն այդ ստորաբաժանումներն են կատարում, նորակոչիկը չի կարող նման խնդիրը լատարել, դրա համար անձնակազմը հետ քաշեցին ու դու հինգ հոգով գնա այնտեղ՝ ճտպտ ես, կարող ես, աշխույժ ես։ Մինչև մենք հավաքում էին անձնակազմին, այդ ժամանակ արդեն կեսը Հադրութի դպրոց էր հասել, կեսին ծառի տակ հավաքել ենք, կամազով տարել։ Մենք պետք է ձախում մնայինք, քանի որ ուսումնականն էր, հատկապես որ հիմնական հարվածը ձախից էր։ Հակառակորդը եկել է աջից, հասկանալով, որ ձախը գետն է՝ Արաքսը, ու դեպի աջ է բացվել, էն որ ասում են՝ ես եմ եկել եկեղեցուց, իրենք են ասում մոմ կար, թե՝ ոչ»,- ասաց Վահանյանը։

Ամբաստանյալը պատմեց, որ հիմնական հարվածը եղել է Ջաբրայիլի ուղղությամբ, հարվածում էին՝ T90-ով․«Այդտեղ Իշխանը չէ, ուզում է՝ Պետրոսը լիներ, չէր կարողանալու բան աներ, սա այդ պատերազմը չի եղել, 90-ականների պատերազմը չի եղել։ Իշխանն իր կյանքում մի անգամ է T90 տեսել՝ Ռազմական ինստիտուտում, երբ Մոսկվայում բիատլոն շահեցինք, բերեցին ՌԻ-ում դրեցին։ Ոչ էլ «Բայրաքթարն» էինք տեսել, թե ինչ է։ Զորամասի պատրաստ կամ ոչ պատրաստ լինելն արդեն իմ հարցը չէր։ Ուսումնական գումարտակը պետք է ցրվեր մարտական հերթապահություն կրվող ստորաբաժանումների մեջ, 7։20, երբ «Բայրաքթարը» խփել է, արդեն տագնապ ազդանշանն է հնչել, անցել ենք պաշտպանության։ Պաշտոնակատարը Վարդերեսյանն էր, մենք արձակուրդում էինք։ Փոխգնդապետ Ավալյանը եկավ, ասաց՝ դուք առանձին խնդիր եք կատարելու, չեք կարող ցրել, ասացինք՝ ոնց կլինի ուսումնական է, ասաց՝ վերևից հրաման է։ Մենք անցել ենք պաշտպանության»։

Թե ինչու չեն ցրել անձնակազմը՝ Վահանյանի համար էլ է անհասկանալի, որովհետև արձակուրդում են եղել, դժվար թե այդ մի քանի օրվա ընթացքում բան փոխվեր։ «Մարտական հերթապահություն կրող ստորաբաժանումների ջոկի հրամանատարներից են գալիս ուսումնական գումարտակ, այն ջոկի հրամանատարը, որը չի կարող մարտական հերթապահություն անել, չի ստացվում այդ մարդու մոտ։ Այդ սերժանտներին բերում էինք ուսումնական գումարտակ, որ ուղղվեր, կարողանար մերվեր անձնակազմի հետ, համ էլ կարդար ու հասկանար սերժանտի դերն ու նշանակությունը։ Սերժանտը պետք է լիներ կոնտրոլի տակ, որովհետև մարտական հերթապահություն կրող ստորաբաժանման սերժանտներին չես կարող անընդհատ կոնտրոլի տակ պահես։

Այստեղ գալիս, ցուցմունք են տալիս, պետի են գովում։ Ժողովրդական ասացվածք կա՝ եզը որ ընկնում է, դանակավորները շատանում են, բայց եթե այդքան վատն էի, ինչի՞ էին նշանակել կամ 19 տարվա մեջ մի բան կլիներ»,- ասաց Վահանյանը՝ նշելով, որ բոլորն էլ գիտեին, որ այդ ստորաբաժանումը մարտի մեջ չի կարող մտնել։

«Թե ինչու՞ էին հանում, որ հրամանը չկատարեին, էլի գալու էինք, կանգնեինք դատարանի առաջ, խնդիրը կատարել ենք, էլի դատարանի առաջ ենք։ Եթե փախած լինեի, հոսպիտալից կփախչեի։ Փախած մարդը չի գնում նախարարություն ներկայանում»,- ասաց ամբաստանյալը։

Ինչ վերաբերում է զենք և կապի միջոց չունենալու մասին պնդումներին, ապա ամբաստանյալը վստահեցրեց, թե ինչ զինատեսակ հասանելի է եղել՝ ունեցել են, եղել է նաև կապի միջոց։

Անդրադառնալով իր վիրավորումը ստանալու հանգամանքներին՝ Վահանյանը նշեց, թե երկու անգամ է վիրավորվել, սեպտեմբերի 29-ին՝ գոտկատեղի շրջանում և հոկտեմբերի 10-ին՝ կոնքի շրջանում։ Վերջին վիրավորման ժամանակ, ըստ իրեն, չի կարողացել շարժել ոտքը, եթե վիրավորումը թեթև լիներ՝ հոսպիտալը չէր ընդունի։

«Արցախի Հանրապետությունում, որը ցավոք, այսօր հակառակորդի տիրապետության տակ է, չի եղել տարածք, որ ռմբակոծված չլինի։ Սա այն կլասիկ պատերազմը չէր․․․»,- ասաց ամբաստանյալը՝ նշելով, որ եթե իրեն դատեն, ապա ամբողջ բանակը պետք է դատվի։

Ամբաստանյալը նաև իր խոսքում նշեց, որ արտաքին աշխարհից խոչընդոտներ կան և որ ինքն է շահագրգռված ճշմարտությունն ասելու, քանի որ ինքն է անազատության մեջ, իսկ արտաքին աշխարհից խոչընդոտները ամբաստանյալը կապում է այն հանգամանքի հետ, որ կարող է իրավապահներին պատմել հանգամանքներ և այդ ժամանակ իր հարցերը կուղղի այն անձանց, որոնք կլինեն ամբաստանյալի աթոռին՝ շոշափելով Վարդերեսյանի անունը։

Հանրային մեղադրող Գևորգ Ավետիսյանը՝ մինչ բուն հարցերն ուղղելը՝ նշեց, որ ամբաստանյալը իրեն հայտնի հանգամանքները կարող է հայտնել նաև նիստի ընթացքում, որը պատշաճ քննության առարկա կդարձվի։ Այնուհետև, հարցերն ուղղելով, մեղադրողը նախ հետաքրքրվեց՝ ըստ Վահանյանի՝ ինչով կարող է պայմանավորված լինել, որ բոլոր շուրջ 40 վկաները ցուցմունքներ են տվել հենց Վահանյանի դեմ, ինչին արձագանքելով վեջինս շարունակեց պնդել արդեն իսկ ավելի տր բարձրացրած դիրքորոշումը՝ ակնարկելով, որ փորձ է արվում իր վրա բարդել ամենը՝ չբացառելով, որ դա կարող է նաև վախի մթոնոլորտով պայմանավորված լինել, քանի որ ծնողները ծեծում են նրանց, ինչպես նաև, որ ինքը բոլորի հետ լավ հարաբերություններ է ունեցել և իր համար էլ է իրականում զարմանալի, որ իր դեմ նման ցուցմունքներ են տրվել։ Հաջորդիվ, դատախազը անհամապատասխանություն արձանագրեց Վահանյանի ցուցմունքի և դատաբժշկական փորձաքննության եզրակացության հետ, որով արձանագրվել էր, որ իրապես եղել է երկու վնասվածք, սակայն դրանք եղել են թեթև, ինչպես նաև՝ սեպտեմբերի 29-ին ստացված վնասվածքը եղել է առավել մեծ, քան՝ հոկտեմբերի 10-ին ստացված վնասվածքը, մինչդեռ, հենց վերջին վնասվածքից հետո է Վահանյանը հեռացել։ Մասնավորապես, Խուռհատ սարում հոկտեմբերի 10-ին ստացված բեկորային վնասվածքը եղել է 1,5 սմ երկարությամբ, իսկ զորամասում սեպտեմբերի 29-ին ստացված վնասվածքը՝ 2,7 սմ։ Այս հանգամանքը մեղադրյալը մեկնաբանեց վնասվածքի խորությամբ և բեկորի առկայությամբ՝ պնդելով, որ գոտկատեղի վնասվածքը, թեև առավել երկար է, բայց մակերեսային է, բեկորը՝ հեռացված, իսկ մյուս վնասվածքը խորն է՝ նյարդի և զարկերակի մեջտեղում, ինչով պայմանավորված այն չի հեռացվել։ Դատախազը նաև հիշեցրեց Վարդերեսյանի ցուցմունքը, համաձայն որի՝ կոնքին ստացված վնասվածքը իրականում եղել է ոչ թե հոկտեմբերի 10-ին, այլ՝ սեպտեմբերի 29-ին։ Ի դեպ, գործով անցնող սպաները պնդել են, որ սեպտեմբերի 29-ին գոտկատեղի շրջանում վիրավորումից հետո Վահանյանը ցանկացել է հեռանալ, սակայն սպաների միջամտությամբ շարունակել է ծառայել, ինչը Վահանյանը հերքեց դատարանում։

Բացի այդ, դատախազը հետաքրքրվեց՝ վիրավորներին «Ուազով» հանելու դրվագով՝ հետաքրքրվելով, թե ինչու է 9 վիրավոր միայն դուրս բերվել, ինչին արձագանքելով ամբաստանյալը պնդեց, թե այդքան տեղ է եղել ավտոմեքենայում, ինքն էլ՝ կապ է տվել, ինչից հետո «Սատկո»-ով են եկել՝ վիրավորներին հանելու։ Այդ ընթացքը, սակայն, ըստ գործի նյութերի՝ բավականին երկար է տևել․ դատախազը նկատեց՝ 4-5 ժամ հետո վիրավորներին հասնելը նույնն է, որ կարելի էր չհասնել, ինչին արձագանքելով Վահանյանը կրկին նշեց, որ ամբողջ տարածքը հրետակոծվում էր։ Դատախազ Գևորգ Ավետիսյանը, հիմք ընդունելով Դանիելյանի ցուցմունքը, նշեց, որ եթե վիրավոր կա, ում ոտքն ամպուտացման վիճակում է, ավելի լավ է՝ ուազով գար՝ թեկուզ նեղվածքով՝ մի կերպ տեղավորվելով, քան՝ սպասեր սատկոին։ Այս առնչությամբ ամբաստանյալը նշեց, թե այդ ժամանակ Դանիելյանը վիրավոր չի եղել, նա վիրավորվել է՝ «Սատկո»-ի ժամանումից կես ժամ առաջ։ Վահանյանի ցուցմունքում անհամապատասխանություն կար նաև՝ վիրավորներին դուրս բերելուց հետո Թոզարան ժամանելու վերաբերյալ ժամային դիտարկումներում և ստացվում է, որ վերջինս մոտ երկու օր բացակայել է։

Դատախազի հարցադրումներով այսօրվա նիստն ավարտվեց։ Հաջորդ նիստում կշարունակվի Վահանյանի հարցաքննությունը, որի ընթացքում հարցեր կհնչեցնեն տուժողի ներկայացուցիչները։

Հիշեցնենք, որ Իշխան Վահանյանին մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 356-րդ հոդվածի (հրամանը չկատարելը) 3-րդ մասով և 380-րդ հոդվածի (մարտադաշտն ինքնակամ լքելը կամ զենքով գործելուց հրաժարվելը) 1-ին մասով: Նրա նկատմամբ որպես խափանման միջոց էր ընտրվել կալանավորումը։ Ըստ մեղադրանքի՝ Վահանյանը, Ադրբեջանի Հանրապետության կողմից Արցախի Հանրապետության դեմ սանձազերծված ագրեսիվ պատերազմի և 2020թ. սեպտեմբերի 27-ին հայտարարված ռազմական դրության ժամանակ զբաղեցնելով ԱՀ պաշտպանության բանակի զորամասերից մեկի ուսումնական գումարտակի հրամանատարի պաշտոնը, հանդիսանալով իր ենթակա անձնակազմի պետը, մարտական գործողությունների ընթացքում չի կատարել իր անմիջական պետի հրամանը, ինչպես նաև ինքնակամ լքել է մարտադաշտը, որի արդյունքում զորամասի ուսումնական գումարտակի անձնակազմից զոհվել, տարբեր աստիճանի մարմնական վնասվածքներ են ստացել և գերեվարվել պարտադիր ժամկետային զինծառայողներ՝ այդ կերպ առաջացնելով ծանր հետևանքներ: Նշենք, որ այս գործով անցնող միակ մեղադրյալը Իշխան Վահանյանն է։

Քրեական գործն ի սկզբանե մակագրվել էր Սյունիքի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Լ․ Սեփխանյանին, սակայն հետագայում գործի ընդդատությունը փոխվել է՝ պայմանավորված միջադեպով։ Գործն այժմ Երևանի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ջոն Հայրապետյանի վարույթում է։

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո