Փաստ ինֆո

Ադրբեջանի դեմ ներկայացված հայցերը հետ վերցնելը բազմակի առումով դավաճանություն է նշանակում։ Եթե մենք այսօր գետնի վրա ինչ-որ բան ենք կորցրել և իրավական առումով փորձում ենք հիմքեր ստեղծել, ինչի համար բավականին մեծ աշխատանք է տարվել, նշանակում է՝ ամեն ինչ ջուրը լցնել։ Դրանով բոլոր այն մարդիկ, որոնք գույքային իրավունքներ ունեին, հույս ունեին, որ կարող են վերականգնել այն և վճռի դեպքում Ադրբեջանից պահանջներ ներկայացնելու իրավունք կունենային՝ կկորցնեն այդ իրավունքները և դրանք վերականգնելու հնարավորություն չեն ունենա։ Այս մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց միջազգային իրավունքի մասնագետ Արմեն Գալստյանը։

Հիշեցնենք, որ փետրվարի 27-ին ԱԺ-ում լրագրողների հետ զրույցում ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանը հայտարարել է, թե Հայաստանը հետ կվերցնի Ադրբեջանի դեմ ներկայացված հայցերը, եթե Ադրբեջանը հետ վերցնի իր հայցերը։ Սիմոնյանի այս հայտարարությանն անդրադարձել է նաև Արցախի նախկին ՄԻՊ Արտակ Բեգլարյանը՝ գնահատելով այն խիստ վտանգավոր և հայտնելով իր մտահոգությունները։

Արմեն Գալստյանը, սակայն, սա դավաճանություն է գնահատում։ Ընդ որում՝ մարդիկ ոչ միայն զրկվում են գույքային իրավունքի համատեքստում փոխհատուցում ստանալու հնարավորությունից, այլև՝ առկա են բազմաթիվ խնդիրներ՝ կյանքի իրավունքի խախտման, խոշտանգումների դեպքերով, խեղումներով, բազմաթիվ դրվագներով ադրբեջանական բանակի դրսևորած անմարդկային վերաբերմունքի, տարածքային իրավազորության հարցեր, որոնք ՄԻԵԴ տիրույթում են և դրանցով հաստասված վճիռներն իրավական առումով հնարավորություն կտային բանակցային, հետագա իրավակապ պրոցեսներում պնդելու, որ Ադրբեջանի կողմից կատարվել են ինչ-որ գործողություններ, որոնց մասին մենք այսօր հռչակագրային խոսում ենք, կունանայինք հաստատված փաստ, որն ունի մեծ արժեք:

«Ադրբեջանական հայցն այս առումով շատ ավելի թույլ և նվազ նշանակության է: Չգիտեմ Ալեն Սիմոնյանն ինչ կատեգորիաներով է առաջնորդվում, բնականաբար` ոչ իրավական և ոչ համաչափության, կարծես թե Ադրբեջանի անունից են հանդես գալիս և Ադրբեջանի անունից գործում: Այսինքն` ադրբեջանական շատ ավելի թույլ, քիչ բովանդակալից դիմումի դիմաց հետ են վերցնում հայկական մի ահռելի ամբողջ տարածքի վերաբերյալ ՀՀ դիմումից: Դա ինչ դատողություն է: Դա նշանակում է ևս մեկ անգամ դավաճանել Արցախը, Արցախը կրկնակի անգամ հանձնել: Շատ բարդ է այլ ձևակերպում տալ դրան: Էլ չեմ ասում, որ եթե խոսքը Հաագայի դատարան ներկայացված դիմումի մասին է, ապա դա սարսափելի է, ուղղակի դավաճանություն է: Դրա դիմաց ինչ են ստանում իրենք: Եթե դրա դիմաց ստանում են ընդամենը ադրբեջանական մի քնձռոտ գործից հրաժարում, դա, մեղմ ասած, համարժեք չէ: Դա ընդհանրապես Ալեն Սիմոնյանի գործը չէ` ի պաշտոնե, պարզապես իր բերանով հասարակության մեջ գցում են այդ խոսակցությունը, «օվերտոնի պատուհան» բացում »,- նշեց Գալստյանը` արձանագրելով, որ այդ գործերը փաստացի այնքան կարևոր նշանակություն ունեն, որ Ադրբեջանը պահանջում է դրանցից հրաժարվել:

Դիտարկմանը, որ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանի` վերջին հանդիպումներին Միջազգային իրավական հարցերով ՀՀ ներկայացուցիչ Եղիշե Կիրակոսյանը ևս մասնակցում էր, Գալստյանն արձագանքեց` նշելով. «Ակնհայտ չէ` ինչու է երևում Եղիշե Կիրակոսյանը: Կարծում եմ` բոլորին պետք է ակնհայտ լինի, որ Եղիշե Կիրակոսյանը գնացել է, որովհետև այդ հարցն է քննարկվում, երևի թե Ադրբեջանը շատ խիստ պահանջներ է ներկայացրել իրենց վասալներին, Եղիշե Կիրակոսյանն էլ գնացել է` դետալները համաձայնեցնելու: Այլապես ինչու պետք է գնար, նա ոչ մի բանակցային պրոցեսի չի մասնակցել: Եթե Ալեն Սիմոնյանն այսօր խոսում է այդ մասին, Եղիշե Կիրակոսյանը հայտնվում է բանակցությունների սեղանի շուրջ, հետևանար, քննարկում են դետալներ: Ենթադրվում է, որ այդպես է, նրա մասնակցության այլ նպատակ ես չեմ տեսնում»:

Դիտարկմանը, որ ՀՀ-ն Հռոմի ստատուտը վավերացրել է` պատճառաբանելով, որ դա նաև Ադրբեջանի դեմ կարող է գործիք լինել, բայց եթե հայցերից հրաժարվում են, ապա ինչպես են դիմելու ՄՔԴ` Ադրբեջանին ռազմական հանցագործությունների համար պատասխանատվության կանչելու համար, Գալստյանն արձագանքեց` նշելով, որ եթե մենք հրաժարվում ենք ՄԻԵԴ և Արդարադատության միջազգային դատարան ներկայացված դիմումներից, ապա Ադրբեջանը թույլ ՄՔԴ դիմում ներկայացնելու, իհարկե՝ ոչ:

«Պարզապես Հռոմի ստատուտը, երևի թե, Արևմտյան ինչ-որ պահանջ էր, կատարեցին, ոչ մի նպատակ էլ չունեն որևէ բան անելու, ՌԴ-ի հետ հարաբերությունները խորը ճգնաժամի մեջ մտցնելու համար էր, խեթ-խեթ գործողություններ են անում ի հակադրությունը ՌԴ-ի, իրենց թվում է ինչ-որ բան են անում: Երևի Ադրբեջանի պահանջն է այդպիսին, քանի որ Ադրբեջանը մերձենում է ՌԴ-ի հետ, պետք էր մեզ բաժանել և ստեղվծա է հիմա համապատասխան մթնոլորտ: Մոտավոր այն մթնոլորտը, որը եղել է 100 տարի առաջ 1920թ, երբ Խորհրդային բանակն Ադրբեջանի տարածքով եկավ մտավ ՀՀ և խորհրդայնացրեց : Մոտավոր նույն իրավիճակում ենք»,- նշեց Գալստյանը:

Շարունակելով միտքը` Գալստյանը նկատեց, որ ՀՀ-ի կողմից ներկայացված հիմնավոր հայցերով, իրավական բազաներով, վճիռներով հիմքեր ենք ստեղծում` առաջ տանելու ՀՀ թեզերը, մինչդեռ, դրանք վերցնելով Ադրբեջանն ամբողջությամբ մաքրվում է, իսկ Ադրբեջանն իր դիմումներից հրաժարվելով` ոչինչ էլ չի կորցնում: Բացի այդ, այդ դիմումներով կան միջանկյալ միջոցներ` կապված Լաչինի միջանցքի և շատ կարևոր հարցերի վերաբերյալ:
«Այս ամենը ջուրը գցելը` սրիկայություն է: Կարծում եմ, այստեղ պետք է հասարակական շատ լուրջ հակազդեցություն, հենց նույն արցախցիների կողմից, նրանք պետք է ոտքի կանգնեն, կառավարության շենքի և այլ կառույցների դիմաց պահանջեն իրենց իրավունքների պաշտպանությունը, հակառակ դեպքում վաղը նրանք իրենց իրավունքների պահանջով հայցեր կներկայացնեն ՀՀ-ի դեմ և Հայաստանը կհայտնվի այն երկրների իրավիճակում, որոնք դավաճանել են իրենց ժողովրդին»,- նշեց Գալստյանը:

Բացի այդ, մեր զրուցակիցը ցավով արձանագրեց, որ իրենց իրավունքների պաշտպանության համար քաղաքացիներից շատերն անհատական գանգատներ չեն ներկայացրել: Մասնավորապես, Միջազգային իրավական հարցերով ՀՀ ներկայացուցչի գրասենյակին դիմած բռնի տղահանված արցախցիներին չեն ուղղորդել դիմել անհատական գանգատներով` հայտնելով, որ պետության կողմից ներկայացված միջպետական գանգատների շրջանակներում այդ հարցերը քննարկվելու են:

«Հիմա, եթե պետությունը հրաժարվում է, այս մարդիկ գանգատ ներկայացնելու հնարավորություն այլևս չեն ունենում, քանի որ սահմանված 6-ամսյա ժամկետը բաց են թողել, զրկվում են իրենց իրավունքների պաշտպանությունից: Այսինքն` պետությունն իրենց ևս մեկ անգամ խաբել է: Պետությունը, հրաժարվելով հայցից, հրաժարվում է բոլորի անունից: Պատկերացրեք` կյանքի իրավունքի, անդամահատումների, խոշտանգումների գործերը… պատկերացնում եք մասշտաբները: Լավ է, որ կյանքի իրավունքի, խոշտանգման գորերով անհատական դիմումներ ներկայացվել են: Նույնիսկ առաջարկ է եղել, որ միացվեն այդ գանգատները, բայց դիմումատուները և նրանց ներկայացուցիչները հրաժարվել են և ճիշտ են արել: Սեփականության իրավունքներով, սակայն, անհատական դիմումներ չեն ներկայացվել »,- նշեց Գալստյանը` չբացառելով, որ այսպես շարունակվելու դեպքում Ադրբեջանը կարող է պահանջել նաև Գուրգեն Մարգարյանի, ընդդեմ Ադրբեջանի կայացված կարևոր վճիռների կատարումից հրաժարվելը:
Գալստյանի գնահատմամբ` տպավորությւոն է, որ այսօր հայտնվել ենք մի իրավիճակում, որ կարծես` 44-օրյա պատերազմի շարունակությունը լինի:

Հեղինակ` Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո