Փաստ ինֆո

Արցախի ամբողջական զավթման՝ նախապես մշակված պլանն Ադրբեջանը 2022թ․ սեպտեմբերի 19-ին սկսեց Ասկերանի շրջանի Հարավ գյուղի դիմաց տեղակայված հայկական դիրքերի հրետակոծությամբ։ Առավոտյան ժամը 10-11-ն ընկած հատվածում ադրբեջանական ահաբեկչական ստորաբաժանումները գյուղի մոտակա դիրքերի վրա կրակ են թափում։ Կարճատև դադարից հետո կրկին վերսկսվում է ՊԲ դիրքերի հրետակոծությունն՝ այս անգամ արդեն՝ շփման գծի ողջ երկայնքով ու աներևակայելի ինտենսիվությամբ։

«Առավոտյան, երբ ադրբեջանցիները սկսում են հրետկոծել մեր դիրքերը, խաղաղապահները մեր աշխարհազորի հետ բարձրանում են այդ ուղղությամբ, որ տեսնեն՝ ինչ է կատարվում։ Մինչև նրանք տեղ կհասնեին, վերսկսվում է հրետկոծությունը, բայց արդեն բոլոր ուղղություններով՝ Մարտակերտ, Մարտունի, Ասկերան, Ստեփանակերտ․․․ Գնահատելով իրավիճակի լրջությունը, մինչև ժամը 6-ը գյուղի կանանց ու երեխաներին տարհանում եմ՝ չնայած վերադասս ասում է, որ պետք չի գյուղից դուրս գալ, հանգիստ մնանք։ Ժամեր անց՝ նույն օրը գիշերը, գյուղից դուրս եկող միակ ճանապարհն ադրբեջանցիները փակում են։ Փաստորեն Հարավի վերևի հատվածում տեղակայված դիրքերը վերցրել ու անտառների միջով դուրս էին եկել խաչմերուկ ու կտրել Մարտունի- Ստեփանակերտ ճանապարհը՝ ամբողջ Մարտունու շրջանը կտրելով Արցախի մնացյալ մասից»,- «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում պատմում է ադրբեջանական օկուպացիայի տակ գտնվող Հարավի գյուղապետ Անդրանիկ Ղազարյանը։

Գյուղապետի խոսքով՝ բնակիչները չէին ուզում դուրս գալ գյուղից, բայց քանի որ ադրբեջանցիների՝ գյուղ մտնելու հավանականությունը բավականին մեծ էր, կանանց ու երեխաներին որշում են հանել։ Ինչպես վերը նշվեց, Հարավից դուրս եկող ընդամենը մեկ մեքենայի ճանապարհ կար, որն էլ սեպտեմբերի 19-ի գիշերը կտրել են ադրբեջանցիները․ նույն գիշերը Ստեփանակերտ տանող միակ կածանը ևս, որը բացառապես ոտքով է հնարավոր անցնել, թշնամին փակել էր։

«Որ մտել են Աջափնյակ թաղամաս, արդեն էդ կածանով էլ էր անհնար դարձել դուրս գալը։ Այսինքն՝ եթե կանանց ու երեխաներին տարհանած չլինեինք, բոլորս շրջափակման մեջ կընկնեինք։ Տղամարդիկ՝ հիմնականում ջահելները՝ մոտ 65-70 հոգի, մնացել ենք գյուղում։ Ամսի 20-ի առավոտյան ենք հասկացել, որ ադրբեջանցիները գյուղի վերևով՝ անտառների միջով հասել ու փակել են խաչմերուկը։ Այդտեղ թեժ մարտեր են գնացել․ թշնամին մեծ թվով զոհեր է ունեցել էդ հատվածում։ Դա, վստահաբար, կարող եմ ասել։ Ահագին ուժեր ունեինք մենք կենտրոնացրած»-ասում է Ղազարյանը։

Մինչ այդ թշնամին շարքից հանել էր Բովուրխանի բարձունքում գտնվող կապի կայանը։ Սեպտեմբերի 21-ին նախագահ Շահրամանյանը խաղաղապահների հրամանատրի ու մի ադրբեջանցի գեներալի հետ գնում է Հարավ։

Դեմ-դիմաց խոսել ենք ու էդ ժամանակ Շահրամանյանն ասաց, որ երեք օրից ճանապարհները բացվելու են ու ժողովուրդը կկարողանա հետ գալ, նորմալ էլի կապրենք։ Մենք էլ՝ տղամարդիկ, մտածեցինք մի երկու օր էլ սպասենք, երևի կկարողանանք գնալ մեր ընտանիքները բերել։ Էդպես մինչև ամսի 25-ը սպասեցինք, բայց ոչ մի բան չէր փոխվում, կապ էլ ոչ մեկի հետ չէինք կարողանում հաստատել։ Ամսի 25-ին արդեն դուրս եկանք մոտակա բլուրներից կապվեցինք, հասկացանք, որ ամբողջ Արցախը տեղահանվում է․․․ Դե, արդեն մենք էլ շարասյուն կազմեցինք ու դուրս եկանք։ Էդ ամբողջ ընթացքում մեր ընտանիքների հետ ոչ մի կապ չկար, որևէ տեղեկություն չունեինք՝ ի՞նչ վիճակում են, սովա՞ծ են, ծարա՞վ են․․․»,-հիշում է գյուղապետը։

Ամսի 26-ին ու 27-ին Հարավի բնակիչները նույնպես հակադրաբար բռնում են գաղթի ճամփան․․․

Հայաստանի տարբեր մարզերում Հարավից մարդ կա։ Գյուղապետի պատմելով՝ մարդիկ ցաքուցրիվ, անորոշ վիճակում են․ այս երեք ամիսների ընթացքում գյուղից ոչ մեկն աշխատանք չի գտել, իսկ գլխավոր, ամենացավոտ հարցը բնակարանային հարցն է։

«Առաջնահերթ մարդկանց բնակարանային հարցը պետք է լուծվի․ էսպես չի կարող շարունակվել։ 100 հազարից ավել մարդ առանց տուն, վարձով, ամեն ինչ կորցրած ո՞նց պիտի ապրի։ Գոնե տան հարցը՝ գյուղերում է, քաղաքներում է, պետք է լուծի պետությունը։ Մարդիկ չեն կարողանում նաև կողմնորոշվել, թե ինչ անեն, ինչ գործ սկսեն, քանի որ չգիտեն՝ որ պահին տանտերը կգա, կասի դուրս եկեք։ Ի վերջո, ով էս վիճակին է հասցրել մեզ, շատ լավ էլ գիտի, որ մոտ ապագայում Արցախ վերադառնալն անհնար է։ Եթե բնակարանի հարցը չլուծվեց, լրիվ դուրս են գալու երկրից, ցրվեն ու շատ ավելի վատ է լինելու ամեն ինչ»,-ցավով արձանագրում է Հարավի գյուղապետը։

Աղբյուր` Փաստինֆո