Փաստ ինֆո

«Ինչպե՞ս կարելի է սահմանազատման կամ սահմանագծման վերաբերյալ առաջնորդվել մասնավոր որոշումներ կայացնելու աշխատաոճով։ Սա մի իրավիճակ է, որտեղ միայն և բացառապես պետական որոշումների կայացման անհրաժեշտություն կա»,- «Փաստինֆո» լրատվականի հետ զրույցում ասում է քարտեզագետ Ռուբեն Գալչյանը՝ հակադարձելով Բայրամովի հայտարարությանը, իբր Ադրբեջանն իր որոշ հարևանների հետ սահմանազատում իրականացրել է՝ ելնելով ոչ թե կոնկրետ քարտեզների վրա, այլ՝ «փաստաթղթերի համակողմանի վերլուծության և դրանց իրավաբանական նշանակությունը քննելու միջոցով։ Բայրամովը չէր բացառել, որ այդ գործելաոճը կարող է իրականացվել նաև Հայաստանի հետ սահմանազատման դեպքում։

«Եթե Ադրբեջանի նախագահը հայտարարում է, թե Հայաստան պետություն գոյություն չունի, ամբողջ Հայաստանն, այլևս, արևելյան Ադրբեջան է, դրա ստորադասից ի՞նչ բնույթի հայտարարություններ սպասենք»,- ասում է քարտեզագետը։

Այդուհանդերձ, ՀՀ գործող իշխանություննրը՝ ի դեմս վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի, համաձայն են, որ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև սահմանազատումն իրականացվի 1975 թ. քարտեզների հիման վրա, քարտեզագետ Ռուբեն Գալչյանը նկատում է՝ մատնանշված քարտեզն, ըստ էության, գաղտնիք է, դա որևէ մեկին, դեռևս, հասանելի չէ, այդ թվում նաև իրեն՝ որպես քարտեզագետի.«Խոսքը զինվորական քարտեզի մասին է, որը ոչ ոք չի կարող տեսնել, բացի սահմանափակ թվով անձանցից։ Անգամ ես, որպես քարտեզագետ, չեմ կարողացել ձեռք բերեմ այդ քարտեզը, հասկանալու համար՝ ինչի՞ հիման վրա է տեղի ունենալու վարչապետի պատկերացրած սահմանազատման պրոցեսը։ Այն, ինչ ինձ հաջողվել է գտնել, ես ձեռք եմ բերել համացանցային տիրույթից»։

Թե ինչո՞ւ են գաղտնի պահվում այդ քարտեզները կամ ինչո՞ւ դրանց հասանելիությունը բաց չէ, անգամ, մասնագետների համար, ինչպիսին օրինակ քարտեզագետն է, պարոն Գալչյանը պատասխան չունի, չի կարող ասել.«Ամբողջ աշխարհում այդ քարտեզները վաճառվում են, թե ինչո՞վ է պայմանավորված այս գաղտնիությունը, չեմ կարող ասել։ Գիտեմ միայն, որ Սովետական Միության տարիներին դրանք արգելված էին»,- ասում է նա։

Հարցին՝ ո՞րն է ԵՄ-ի շահագրգռվածությունը՝ Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի միջև սահմանազատումը կատարել հատկապես 1975 թ. քարտեզներով, Ռուբեն Գալչյանը պատասխանում է՝ նախ նկատենք, որ ԵՄ-ին պետք է որքան հնարավոր է արագ, ստորագրված որևէ փաստաթղթի տեսքով, ֆիքսել սահմանազատման կատարված լինելու փաստը, իսկ թե ո՞ր քարտեզով դա տեղի կունենա, սա, արդեն, հարցի երկրորդ կողմն է, ոչ այդքան կարևոր այդ կառույցի համար։

Խոսելով միջնորդ մյուս պետության ՌԴ-ի՝ քարտեզների հարցում ունեցած առաջնայնության մասին՝ Ռուբեն Գալչյանը նկատում է՝ նրանք, նույնպես, չեն հանրայնացրել այն քարտեզները, որի հիման վրա, ենթադրվում է, պետք է կատարվի սահմանազատման գործընթացը.«Իհարկե, 1975 թ. քարտեզները, նույնպես, գծվել են իրենց կողմից, սակայն ՌԴ-ի ձեռքի տակ են նաև 1922- 23թթ. քարտեզները, որոնք առավել մանրակրկիտ կերպով են գծագրված և անհամեմատ շատ ավելի շահեկան են լինելու հայստանյան կողմի համար, սակայն, սրանք, նույնպես, մեզ հասանելի չեն և պահվում են Ռուսաստանի Դաշնության ԶՈւ ԳՇ արխիվներում, ինչպես հաղորդել է ռուսական կողմը»։

Ռուբեն Գալչյանի փոխանցմամբ՝ երբ ռուսկան կողմն ասում է, թե սահմանազատումը կատարվելու է իր մոտ պահվող քարտեզների հիման վրա, ապա խոսքն այն քարտեզների մասին է, որոնք չունեն որևէ այլ կողմում՝ ո՛չ ԵՄ-ում, ո՛չ ադրբեջանական կողմում և խոսքը, ըստ քարտեզագետի, հենց 1922- 23թթ. քարտեզների մասին է, որը, սակայն, ոչ մի կերպ, ձեռնտու չէ Ադրբեջանին։ Ըստ այդ քարտեզների, ՀՀ սուվերեն տարածքի այն հատվածները, որոնք պատերազմից հետո, անհասկանալի գործընթացների արդյունքում, հանձնվել են Ադրբեջանին, ենթակա են վերադարձման՝ ՀՀ-ին. «Հետևաբար, չի բացառվում, որ հենց սա է պատճառ հանդիսանում ադրբեջանական կողմի համար, հայտարարելու, թե ՀՀ-ի և Ադրբեջանի միջև սահմանազատումը կատարվելու է կամայական գործընթացի արդյունքում, ճիշտ այնպիսի, ինչպիսին, օրինակ, Բայրամովի կողմից նկարագրված տարբերակն էր, որը, նորից կրկնեմ, ուղղակի, բոլոր տեսակի մեկնաբանություններից կամ պարզաբանումներից դուրս տիրույթում է։ Այդպիսի սահմաազատման կամ սահմանագծման գործընթաց չի եղել և չի էլ կարող լինել»։

Ամփոփելով զրույցը, քարտեզագետ Ռուբեն Գալչյանը հավելում է՝ Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի միջև սահմազատման և սահմանագծման պրոցես իրականցնելն անհնարին է դարձել, մինչև ադրբեջանկան կողմը չհեռանա ՀՀ սուվերեն տարածքից. «Ըստ երևույթին, Ադրբեջանը, դեռևս, նման միտք չունի, հետևաբար, սահմանազատման և սահմանագծման գործընթացը հնարավոր է դառնալու միայն ուժի պարտադրման ճանապարհով՝ կլինի դա տնտեսական, դիվանագիտական թե՞ ռազմական, միևնույն է։ Թեև, հաշվի առնելով ստեղծված իրավիճակը, առավել հավանական տարբերակն, այնուամենայնիվ, մնում է ռազմական ուժի կիրառումը՝ պարտադրելով այդ պետությյան Զինված Ուժերին հեռանալու ՀՀ սուվերեն տարածքից»։

Աղբյուր` Փաստինֆո