Փաստ ինֆո

Երբ իշխանությունները իջեցնում են նշաձողը և ելնում են նրանից, որ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունն ընդգրկում է նաև ինքնիշխանությունը՝ Արցախի տարածքի նկատմամբ, իսկ դա միանշանմակ հետևում է՝ «Վաշինգտոնյան» փաստաթղթից և կառավարության ղեկավարն իրեն իրավունք է վերապահում՝ ասելու, որ մենք հնարավորություն չունենք Արցախի ինքնորոշման իրավունքը մեր ռեսուրսներով պահպանելու, դա նշանակում է, որ այսօրվա իշխանություններն ուղղակիորեն արհամարհում են ՀՀ Սահմանադրությունը, Անկախության հռչակագիրը, այն պահանջները, որոնք իրավական պահանջներ են և քաղաքական որևէ հայեցողության տեղ չեն թողնում։ Այս մասին «Հայաստանի իրական օրակարգը» թեմայով քննարկմանը հայտարարեց սահմանադրագետ Վարդան Պողոսյանը։

Պողոսյանն ընդգծեց, որ ՀՀ-ն ստեղծվել է Անկախության հռչակագրի ակտով, որն անբեկանելի, անփոփոխելի իրավական փաստաթուղթ է, որի ճակատագիրը տնօրինելու իրավունք չունի որևէ մեկը, այսինքն, այդ փաստաթուղթն ընդհանրապես հնարավոր չէ փոփոխության ենթարկել, փաստաթուղթը ներառում է իրավական պահանջներ, որոնք պարտադիր են՝ ՀՀ հանրային իշխանության համար։ Անկախության հռչակագիրը, լինելով պետության իրավական փաստաթուղթ, հիմք է նաև ՀՀ Սահմանադրության համար, պատահական չէ, որ ՀՀ Սահմանադրությունը սկսվում է Անկախության հռչակագիրը վկայակոչելով. «Հիմքը Անկախության հռչակագիրն է, եթե չկա հիմքը, չկա նաև այսօրվա անկախ հայկական պետականությունը»։

Սահմանադրագետի դիտարկմամբ՝ Անկախության հռչակագրը հղում է կատարում 1989թ դեկտեմբերի որոշման վրա, ինչով ամրագրվում է այն փաստը, որ ՀՀ-ն իր քաղաքականության մեջ առաջնորդվում է Արցախի ինքնորոշման իրավունքով, դրանից որևէ շեղում, Արցախի ինքնորոշման դեմ ուղղված որևէ գործողություն, հանդիսանում է ոչ միայն Անկախության հռչակագրի, այլև՝ ՀՀ Սահմանադրության խախտում։

«Եթե Աստված միարասցե, այսօրվա իշխանությունները գործը հասցնեն նրան, որ ապագա խաղաղության պայմանագրում, կամ սահմանազատման վերաբերյալ փաստաթղթում կատարեն որևէ նահանջ՝ Արցախի ինքնորոշման իրավունքից կամ Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը վտանգող որևէ դրույթ ներառեն, ապա դա կհանդիսանա Սահմանադրության խախտում, իսկ Սահմանադրության խախտումը պետք է առաջին հերթին արձանագրվի ՍԴ-ում։ Միջազգային պայմանգիրը կնքելու համար անհրաժեշտ է, որ այն համապատասխանի Սահմանադրությանը և միայն դրանից հետո ԱԺ-ն իրավունք ունի վավերացնելու այդ պայմանագիրը»,- նշեց Պողոսյանը՝ հավելելով, որ ՍԴ-ն պետք է հետևի Սահմանադրությանը և նախադեպին։

Նրա խոսքով՝ եթե ՍԴ-ն հանկարծ գտնի, որ խաղաղության պայմանագրում ամրագրված այն հնարավոր դրույթները, որով ՀՀ-ն դե ֆակտո կամ դե յուրե հրաժարվում է Արցախի ինքնորոշման իրավունքից, ՍԴ-ն պարտավոր է արձանագրել, որ դա հակասում է ՀՀ Սահմանադրությանը և ՀՀ Անկախության հռչակագրին. «Կանի դա ՍԴ-ն, թե չի անի՝ այսօրվա պայմաններում, բնականաբար, այդ հարցի վերաբերյալ գրեթե բոլորը միանշանակ կարծիք ունեն, բայց դա որևէ կերպ չի կարող ազդեցություն ունենալ ՀՀ հանրության կամքի վրա, որն իրավունք ունի պահանջելու և պայքարելու այն բանի համար, որ Սահմանադրության պահանջները կատարվեն հանրային իշխանության բոլոր մարմինների կողմից, լինի դա՝ ՍԴ-ն, ԱԺ-ն, թե գործադիր իշխանությունը»։

Սահմանադրագետն ընդգծեց, որ երբ խոսում ենք Արցախի ինքնորոշման իրավունքի մասին, պետք է անդրադարձ կատարենք նաև այն հարցին, թե կա՞ արդյոք հակասություն նրա միջև, որ մի կողմից Հայաստանի Սահմանադրությունը և անկախության հռչակագիրը ճանաչում են Արցախի ինքնորոշման իրավունքը և ինքնորոշման փաստը, բայց մյուս կողմից մինչև հիմա ՀՀ-ն չի ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը։

«Այստեղ հակասություն չկա, որովհետև խոսքն այն մասին է, որ ՀՀ-ն իր արտաքին քաղաքականության մեջ կարող է ճկունություն ցուցաբերել մինչև այն աստիճանը, որը վերաբերում է ինքնորոշման իրավունքի և փաստի ճանաչմանը»,- նշեց Պողոսյանը։
Նրա խոսքով՝ Արցախն ուղղակիորեն ճանաչելը որպես ՀՀ՝ սահմանադրական պահանջ չէ, բայց պահանջ է, որ ցանկացած բանակցություններում և դրա արդյունքում կնքվելիք փաստաթղթում Արցախի ինքնորոշման փաստը չդիտվի հարցականի տակ։

«Ցավոք, այսօրվա բանակցային գործընթացը գնում է այն ուղղությամբ, և ՀՀ իշխանությունները դա չեն թաքցնում, որ Արցախի ինքնորոշման հետ կապված իրենք ձեռքերը լվանում են և այդ հարցին չեն ցանկանում ընդհանրապես անդրադառնալ։ Եթե այդ հարցն, ըստ էության, թողնում են Ադրբեջանի հայեցողությանը, ապա դա նշանակում է, որ իշխանությունները հետ են կանգնում Սահմանադրության և Հռչակագրի պահանջներից, որը այդ պայմանագրերի վավերցամն ժամանակ պետք է իրավական խոչընդոտ հանդիսանան ՍԴ-ի և ԱԺ-ի համար», - ասաց Վարդան Պողոսյանը։

Նրա խոսքով՝ երբ Հայաստանի կառավարությունը վերջին ժամանակներում միշտ անդրադարձ է կատարում Ալմա-Աթայի հռչակագրին, տարածքային ամբողջականության փոխադարձ ճանաչմանը, դրսևորվում է Հայաստանի իշխանությունների դիլետանտությունը միջազգային իրավունքի հարցերում։

«Երբ Հայաստանն ասում է, որ տարածքային ամբողջականության ճանաչումն արդեն իսկ իրականացվել է 1991 թվականին, ենթատեքստն այն է, որ ՀՀ իշխանություններն արդեն իսկ 1991 թվականին հրաժարվել են Արցախից, այն ճանաչել են որպես Ադրբեջանի մի մաս, նրանք խեղաթյուրում են իրականությունը։ Նրանք լռում են այն փաստի մասին, որ երբ ՀՀ Գերագույն խորհուրդը 1992 թվականին վավերացրել է 1991թ. դեկտեմբերի 8-ի պայմանագիրը, ՀՀ-ն վերապաումներ է կատարել այդ փաստաթղթի վերաբերյալ, որը նորից անմիջականորեն վկայում է այն մասին, որ ճանաչելով տարածքային ամբողջականության սկզբունքը, ՀՀ-ն չի ճանաչում Ադրբեջանի ինքիշխանությունը Արցախի նկատմամբ»,- արձանագրեց Պողոսյանը։

Աղբյուր` Փաստինֆո