Աշխարհաքաղաքական նոր բանաձեւերի իմաստն ու գործառույթները. Արմեն Գեւորգյան

ԲՈԼՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐԸ

Բոլորը

12/03/2021 23:52 Սիրիացի չորս զինծառայողներ են վիրավորվել՝ զինյալների կողմից գնդակոծությունների ժամանակ 12/03/2021 23:37 ԱՄՆ-ն կուսումնասիրի այլ հնարավորություններ, եթե Իրանի հետ միջուկային հարցով երկխոսությունն արդյունք չտա 12/03/2021 23:23 Սերժ Սարգսյանի նախագահությամբ կայացել է ՀՀԿ Գործադիր մարմնի նիստ 12/03/2021 23:04 Կայացել է Հայաստանի եւ Ղազախստանի ԱԳ նախարարների հանդիպումը․ ստորագրվել է 2022-23թթ. համագործակցության միջոցառումների ծրագիրը 12/03/2021 22:50 Հայանտառ ՊՈԱԿ-ում և Անտառային կոմիտեում կան թափուր պաշտոններ, բայց այդ մասին չի հայտարարվում ոչ մի տեղ, քանի որ իրենց թիմի անգրագետներից մարդ չեն գտնում 12/03/2021 22:38 Քեզ թվում է, թե ազատվում ես հասարակության օրենքներից, բայց իրականում դառնում ես բռնապետի քմահաճույքների տոտալ գերին․ Վրթանեսյան 12/03/2021 22:28 Նիկոլի կուրատորը Արմեն Սարգսյանն է. ՀՀ-ն ԱՄՆ դաշնակից՝ ՌԴ-ի դեմ պատերազմում. Հայկ Նահապետյան (տեսանյութ) 12/03/2021 22:22 Դեկտեմբերի 5-ին գնացեք ընտրատեղամաս, կարևոր է յուրաքանչյուրիդ ձայնը. Բաբայան (տեսանյութ) 12/03/2021 22:10 Արարատ Միրզոյանը հանդիպել է Մինսկի խմբի համանախագահների հետ. ընդգծվել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի մանդատի ներքո ԼՂ հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացի կարևորությունը 12/03/2021 22:03 Ոստիկաններն անօրինական միգրացիայի հակազդման միջոցառում են իրականացրել․ Հայտնաբերվել է առանց կացության կարգավիճակի կամ անվավեր փաստաթղթերով բնակվող 8 օտարերկրացի 12/03/2021 21:51 Նոյեմբերի 16-ին գերեվարված տասնյակ զինծառայողներին Կարմիր Խաչի ներկայացուցիչները դեռ չեն տեսակցել 12/03/2021 21:38 ՔՊ-ն ոտք ու ձեռք է ընկել. քպականի երթի համար Աբովյան են տեղափոխել Վայոց ձորի ու Մասիսի բնակիչների (տեսանյութ) 12/03/2021 21:29 ՀՀ և Լեհաստանի ԱԳ նախարարները քննարկել են հայ ռազմագերիների, պատանդների և այլ պահվող անձանց հայրենադարձման հարցերը 12/03/2021 21:15 Բնակչության 88-90 տոկոսը կա՛մ մի կերպ յոլա են գնում, կա՛մ էլ սարսափելի վիճակում են և մտածում են երկիրը լքելու մասին. Արմեն Պողոսյան 12/03/2021 21:10 Սեյրան Օհանյանին թույլ չեն տալիս ծանոթանալ ապրիլյան պատերազմի քննիչ հանձնաժողովի վերլուծությանը, թեեւ այն վերաբերում է հենց նրա պաշտոնավարման ժամանակահատվածին 12/03/2021 20:51 Խոշոր ավտովթար՝ Իսակովի պողոտայում, ոստիկանության ակադեմիայի մոտ բախվել են Volvo-ն ու միկրոավտոբուսը, բժիշկները 8 քաղաքացու օգնություն են ցուցաբերել, 4 մարդ հոսպիտալացվել է 12/03/2021 20:37 Քրիստինե Գրիգորյանը ՄԻՊ֊ի առաքելության հետ կապ չունեցող մարդ է. Մելիքյան 12/03/2021 20:29 ՔՊ-ն որոշել է ՄԻՊ-ի պաշտոնում առաջադրել Հովիկ Աբրահամյանի աճեցրած կադրին 12/03/2021 20:16 Պուտինն ու Էրդողանը հեռախոսով քննարկել են Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների հետ հանդիպման արդյունքները 12/03/2021 20:03 Ադրբեջանական զինված ծառայողներ թե՛ Հայաստանի, թե՛ Արցախի քաղաքացիական բնակավայրերի մոտ չպետք է լինեն․ ՀՀ ՄԻՊ 12/03/2021 19:55 Դժվար է մեկնաբանել այն, ինչն իրականում գոյություն չունի իրականում, այլ գոյություն ունի երևակայության մեջ. ՌԴ ԱԳՆ-ն արձագանքել է Ալեն Սիմոնյանին 12/03/2021 19:45 Կրեմլը հայտարարել Է Պուտինի եւ Բայդենի բանակցությունների մասին 12/03/2021 19:31 Աբովյանի ՏԻՄ ընտրություններում ՔՊ-ի թեկնածուն ապավինում է այլ բնակավայրերի բնակիչների օգնությանը. Երթին մասնակցում էին հրազդանցիներ (տեսանյութ) 12/03/2021 19:09 Արցախցի անասնապահի սպանությունն իրականացվել է Ադրբեջանի բարձրագույն իշխանության ցուցումների ներքո. Արցախի ԱԳՆ 12/03/2021 18:58 Նիկոլ Փաշինյանը մասնակցեց Վանո Սիրադեղյանի հոգեհանգստի արարողությանը 12/03/2021 18:45 Գնաճը Հայաստանում շարունակվում է. Որքա՞ն է թանկացել է կաթնամթերքը, պանիրը, ձուն, բանջարեղենն ու բենզինը 12/03/2021 18:28 Ճարտար քաղաքի 65-ամյա բնակչի սպանությունը Ադրբեջանի հանցավոր և ահաբեկչական գործողությունների դրսևորում է. ԱՀ ՄԻՊ 12/03/2021 18:23 Ուժի կիրառմամբ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության գոտում ստեղծված իրադրությունը չի կարող հիմք հանդիսանալ խնդրի լուծման համար. Միրզոյան 12/03/2021 18:13 ԱՀ ԱԱԾ-ն հաստատեց. Ադրբեջանցիները բռնություն են գործադրել ու սպանել 65-ամյա ճարտարցուն (տեսանյութ) 12/03/2021 18:06 2022 թվականի հունվարի 1-ից գիտության ոլորտում աշխատավարձերը կբարձրանան. Նիկոլ Փաշինյան 12/03/2021 18:04 Կալանավորի համար բերված հանձնուքում 30 հատ բջջային հեռախոս են գտել 12/03/2021 17:59 875 մլն ՀՀ դրամն օրինականացնելու համար մեղադրանք է առաջադրվել ոստիկանության նախկին բարձրաստիճան պաշտոնյային 12/03/2021 17:54 20 գրամից ավելի կոկաին ու 30 գրամից ավելի մեթադոն թմրամիջոցները թաքցրել էր խաղալիքի մեջ 12/03/2021 17:42 Տատին սպանելու կասկածանքով ձերբակալվել է 36-ամյա թոռը 12/03/2021 17:39 Օդի ջերմաստիճանը էապես չի փոխվի 12/03/2021 17:34 Ինստագրամյան էջից վիրավորական գրառումների համար առևանգել էին 27-ամյա երիտասարդին ու ծեծի ենթարկել 12/03/2021 17:18 Էջմիածնի բնակիչը մեքենաների համարանիշերը գողանում էր և փող պահանջում դրանց դիմաց 12/03/2021 16:57 Կիպրոսի Ներկայացուցիչների Պալատն ընդունել է Ադրբեջանի ագրեսիան դատապարտող բանաձև 12/03/2021 16:48 «Կատարել եմ քո ցանկությունը, տեր իմ». ըստ Սոս Հակոբյանի՝ Վանեցյանի մասին հայտարարություններից հետո, Ալեն Սիմոնյանը զեկուցել է Փաշինյանին. Aravot.am 12/03/2021 16:45 Ինձ հետ շփվելու և քաղաքական հայացքների պատճառով պաշտոնից ազատել են պոլիկլինիկայի, մանկապարտեզի, մարզադպրոցի տնօրեններին. Վանաձորի քաղաքապետի թեկնածու 12/03/2021 16:30 Միջազգային համայնքը սատարում է ընտրական գործընթացների մատչելիության բարելավմանը 12/03/2021 16:18 157 ապօրինի հատված ծառեր՝ «Տաշիրի անտառտնտեսության» մասնաճյուղերում. դատախազությունում քրեական գործ է հարուցվել 12/03/2021 16:11 Հանրային սննդի օբյեկտներում սննդային թունավորումները փոխկապակցված չեն եղել. Հումքի մեջ հարուցիչներ չեն հայտնաբերվել 12/03/2021 16:02 Մարտի 1-ի զոհերի հիշատակին նվիրված հուշարձանի կառուցմանը 96,4 մլն դրամ հատկացում Երևանի ավագանու կողմից` առանց հանրային քննարկման. ՀՅԴ Երևանի ՔԿ հայտարարությունը 12/03/2021 15:58 Դատապարտյալին բերված կարկանդակների միջից հայտնաբերվել է 3 փաթեթ թմրամիջոց 12/03/2021 15:47 Արցախի ԱԱԾ-ն պաշտոնապես չի հաստատում խաղաղ բնակչի սպանությունը. նշում են, որ նա գերեվարվել է 12/03/2021 15:37 Ռոմանոսյան կլանը Կոտայքում գործի է դրել վարչական ռեսուրսը՝ պարտադրելով մասնակցել իշխանական թեկնածուի երթին 12/03/2021 15:32 Նախագահ Արմեն Սարգսյանը հանդիպել է Վանո Սիրադեղյանի դստեր հետ 12/03/2021 15:23 Արցախի բնակիչը մոլորվելով հայտնվել է Ադրբեջանի զինված ուժերի վերահսկողության տակ գտնվող տարածքում և գերեվարվել 12/03/2021 15:22 Ռազմական օդաչուներն իրականացնում են ուսումնավարժական թռիչքներ

12/02/2021 14:33 Ջուրը թանկանում է 2022 թվականի հունվարի 1-ից, իսկ էլեկտրաէներգիան փետրվարից, գազի գինն էլ կախված է մի բարակ թելից.Թովմասյան 12/02/2021 17:15 258 համարի ГАЗель-ը հարվածել է շանը, ապա բախվել կայանված Mercedes Sprinter-ին.կան վիրավորներ 12/03/2021 20:29 ՔՊ-ն որոշել է ՄԻՊ-ի պաշտոնում առաջադրել Հովիկ Աբրահամյանի աճեցրած կադրին 12/02/2021 19:08 Հայաստանն ու Ադրբեջանը կատարում են մեկ ուժային կենտրոնից՝ Մեծ Բրիտանիայից, տրվող հանձնարարականները. Նահապետյան 12/02/2021 18:30 Արցախը բոլոր առումներով մոռացվել է. բնակիչները ծայրահեղ ծանր վիճակում են, անվտանգային լուրջ խնդիրներին ավելացել են սոցիալական անտանելի անարդարությունները.Մետաքսե Հակոբյան 12/03/2021 15:23 Արցախի բնակիչը մոլորվելով հայտնվել է Ադրբեջանի զինված ուժերի վերահսկողության տակ գտնվող տարածքում և գերեվարվել 12/03/2021 09:47 ՊՆ-ն 44 օրյա պատերազմի հրամանները կեղծելու-խմբագրելու խումբ է ձեւավորվել. «Հրապարակ» 12/02/2021 18:38 «Ցորի» զորամասի 11 զինվորներին ադրբեջանցիները հուղարկավորել էին իրենց տեղանքից մի քանի կմ հեռավորության վրա. Նրանց այսօր հրաժեշտ տվեցին 12/02/2021 20:17 Փաշինյանական ԽԾԲ-ի Ռոմանոսյան կլանը 12/03/2021 15:37 Ռոմանոսյան կլանը Կոտայքում գործի է դրել վարչական ռեսուրսը՝ պարտադրելով մասնակցել իշխանական թեկնածուի երթին 12/02/2021 17:08 Վահան Շիրխանյանը գոնե որպես վկա հարցաքննվե՞լ է մարդկանց ցավը ծամելու համար. Զոհրաբյան 12/03/2021 14:51 Ռուստամ Մուրադովը արձակուրդում է. Գերիների ու անհետ կորածների հարցերով ՌԴ այլ պաշտոնյաներ են բանակցություններ վարում կողմերի հետ 12/03/2021 18:13 ԱՀ ԱԱԾ-ն հաստատեց. Ադրբեջանցիները բռնություն են գործադրել ու սպանել 65-ամյա ճարտարցուն (տեսանյութ) 12/02/2021 18:58 Հույս ունենք՝ գոնե փոխգնդապետ Հայրապետյանը ողջ է և մեր հարցերին կպատասխանի. Ցորի հրետանավորի հայր 12/03/2021 21:38 ՔՊ-ն ոտք ու ձեռք է ընկել. քպականի երթի համար Աբովյան են տեղափոխել Վայոց ձորի ու Մասիսի բնակիչների (տեսանյութ) 12/03/2021 10:17 Իշխանական գիշերային նիստը. հայտնի է՝ ինչ են քննարկել. «Ժողովուրդ» 12/03/2021 15:47 Արցախի ԱԱԾ-ն պաշտոնապես չի հաստատում խաղաղ բնակչի սպանությունը. նշում են, որ նա գերեվարվել է 12/02/2021 18:21 Բացահայտվել է հայտնի անձանց անվամբ ստեղծված կեղծ էջերի միջոցով խարդախությամբ հափշտակություններ կատարելու դեպք 12/03/2021 17:42 Տատին սպանելու կասկածանքով ձերբակալվել է 36-ամյա թոռը 12/02/2021 23:23 Էլեկտրաէներգիայի վաղվա պլանային անջատումների հասցեները

Աշխարհաքաղաքական նոր բանաձեւերի իմաստն ու գործառույթները. Արմեն Գեւորգյան 10/11/2021 11:39 | Վերլուծություններ

Այլընտրանքային նախաձեռնություններ խումբը տարածել է ԱԺ Տարածաշրջանային և Եվրասիական ինտեգրման հարցերի հանձնաժողովի նախագահ Արմեն Գևորգյանի հոդվածը, որը հրապարակում ենք ամբողջությամբ.

«Վերջերս ակտիվորեն քննարկվում է Հարավային Կովկասում աշխարհքաղաքական երկխոսության կամ համագործակցության նոր բանաձևը`«3+3»: Այդ բանաձևն իրականում նորություն չէ, այն միշտ եղել է տարածաշրջանի հիմնական խաղացողների ոչ պաշտոնական օրակարգում: Դրան ուղղակի չէր տրվում մեծ նշանակություն, քանի դեռ Ռուսաստանին հաջողվում էր զսպել բոլոր գործընթացները «3+1» բանաձևի շրջանակներում, այսինքն՝ Հայաստանը, Վրաստանը և Ադրբեջանը մի կողմից, և Ռուսաստանը՝ մյուս:

Այս դասավորությունը ԽՍՀՄ փլուզումից հետո օբյեկտիվ էր, հատկապես՝ ելնելով Ռուսաստանի ցանկությունից՝ շարունակել նախկին միության երկրներին պահել իր աշխարհքաղաքական ազդեցության ուղեծրում: Այս բանաձևի երկարակեցության առաջին ճեղքերն ի հայտ եկան 2000-ականների սկզբին, երբ սկսվեց ադրբեջանական նավթային և գազային նոր ենթակառուցվածքային նախագծերի իրականացումը, ինչպես նաև տարածաշրջանում նոր հաղորդակցությունների կառուցումը: Հետո՝ Վրաստանից ռուսական ռազմակայանի դուրսբերումը: Այս բանաձևը խոր ճեղքվեց 2008-ի օգոստոսյան ռուս-վրացական պատերազմից հետո: Ակնհայտ է, որ 44-օրյա պատերազմը սկիզբ դրեց տարածաշրջանում նոր, մեծ աշխարհքաղաքական վերափոխման գործընթացին և «3+1» բանաձևի իրական կորստին:

Արդյունքում՝ Ռուսաստանի կողմից հետխորհրդային տարածքի համար ստեղծված ինտեգրացիոն նախագծերը կիսատ են մնում, առաջին հերթին՝ շատ երկրների չմասնակցության տեսանկյունից: Այդ ինտեգրացիոն կազմակերպություններում չկա գաղափարական և անկեղծ համերաշխություն, չկա ընկալում՝ դրանց գոյության ընդհանուր օգուտի մասին, փոխարենը՝ կա գիտակցում, որ դրանք անհրաժեշտ են Ռուսաստանին: Դրանց ներսում աճում է «բլոկային բաղադրիչը», այդ թվում՝ կրոնական հիմքի վրա: Արդյունքում, կրկին, էական խնդիրների լուծման արդյունավետ մեխանիզմը շարունակում է մնալ երկկողմ փոխգործակցությունը, մեր դեպքում ՝ ռուս-հայկական:

«3+1» բանաձևի թուլացումը պետք է հանգեցներ այլ խաղացողների ձգտումների ուժեղացմանը՝ առաջացած հնարավորությունները լրացնելու նրանց շահերով: Շատերը միշտ առաջին հերթին հիշում են ԱՄՆ-ին և ԵՄ-ին, բայց իրականում ամենաակտիվ առաջխաղացումը կատարեց Թուրքիան: Մինչ Միացյալ Նահանգներն ու ԵՄ-ն առաջ էին քաշում ընդհանուր անվտանգության, մարդու իրավունքների և տարածաշրջանում ժողովրդավարական ինստիտուտների զարգացման խնդիրները, թուրքական ռազմաքաղաքական էլիտան (նկատի ունեցեք, ոչ թե ղեկավարությունը, այլ՝ էլիտան) ինտենսիվորեն կիրառում էր տնտեսական և մշակութային-կրոնական ընդլայնման գաղափարախոսությունը: Էրդողանը և նրա թիմը կարողացան ժամանակին պատրաստվել պոտենցիալ փոփոխությունների՝ տարածաշրջանում ավելի շահավետ, նոր, երկարաժամկետ աշխարհքաղաքական դասավորություն ստանալու համար: Ավելին, թուրքական էլիտայի ամբիցիաները չեն սահմանափակվում միայն թյուրքական աշխարհով և Հարավային Կովկասով, դրանք դուրս են գալիս նախկին Օսմանյան կայսրության սահմաններից:

Իրանը, գտնվելով ամերիկա-իսրայելական և սաուդական ուշադրության և ճնշման ներքո, ակտիվորեն ներգրավված չէր Հարավային Կովկասի տարածաշրջանային գործընթացներում, չնայած այստեղ բոլոր խաղացողները հիանալի հասկանում և գիտակցում էին իրանական կողմի կարմիր գծերը և փորձում էին դրանք չանցնել: Իրանը, գիտակցելով նաև այստեղ Ռուսաստանի պատմական առանցքային դերը, մտահոգություն չուներ, քանի դեռ նման դերը կասկածի տակ չէր դրվել ուրիշների կողմից:

Հիմա՝ «3+3»-ի մասին: 2020 թվականի մարտին հրապարակվեց Carnegie Endowment հետազոտողների զեկույցը հետխորհրդային որոշ պետությունների զարգացման հեռանկարների վերաբերյալ: Բելառուսը, Ուկրաինան, Մոլդովան, Վրաստանը, Հայաստանը և Ադրբեջանը հեղինակները կոչում են միջանկյալ պետություններ, քանի որ դրանք գտնվում են Արևմուտքի և Ռուսաստանի միջև: Ուսումնասիրության մեջ առանձին գլուխ է նվիրված Հարավային Կովկասում անվտանգության նոր ճարտարապետության խնդիրներին: Ընդհանուր առմամբ՝ հեղինակներն առաջարկում են. առաջին հերթին, որ բոլոր միջանկյալ պետությունները դաշինքներից դուրս լինեն և ունենան ընդգծված չեզոք կարգավիճակ, երկրորդ՝ հարցերի քննարկման և լուծման համար ստեղծել «3+3» նոր ձևաչափ, որը կներառի Հարավային Կովկասի երեք երկրները, ինչպես նաև՝ Ռուսաստանը, ԱՄՆ-ն և ԵՄ-ն: Նկատեք, որ այս բանաձևում չկան Թուրքիան և Իրանը: Տարածաշրջանի երկրների չեզոքության կարգավիճակը և աշխարհաքաղաքական երկխոսության նոր ձևաչափը, ըստ էության, ուղղված են առաջին հերթին Ռուսաստանի չեզոքացմանը:

Համեմատենք երկու բանաձևերը՝ նույն պարամետրերով՝ “3+3”: Ռուսական բանաձև. Հայաստան, Վրաստան, Ադրբեջան, գումարած՝ Ռուսաստան, Թուրքիա և Իրան: Արեւմտյան բանաձեւ. Հայաստան, Վրաստան, Ադրբեջան գումարած՝ Ռուսաստան, ԱՄՆ եւ ԵՄ:

Առանձին թեմա է`«3+1»-ից դեպի «3+3» աշխարհքաղաքական դասավորության հիմնական բանաձևի փոփոխության դինամիկան և պատճառները: Ինչ-որ բան ինձ հուշում է, որ մենք չենք կարող խուսափել նաև «3+3+2» բանաձևի քննարկումից:

Մի բան ակնհայտ է, որ այս բոլոր բանաձևերն այս կամ այն չափով ոտնահարելու են մեր պետական ինքնիշխանությունը, նեղացնելու են մեր ազգային կարողությունների և շահերի շրջանակը, և մենք հայտնվելու ենք այլ խաղացողների ձգտումների և ցանկությունների տիրույթում, երբեմն՝ շատ հակասական և անկայուն: Ցանկացած պետական ինքնիշխանության որակը և ծավալը որոշող հիմնական գործոնը պետության տիտղոսակիր ազգի պատրաստակամությունն ու կարողությունն է՝ այն պաշտպանել արտաքին ապառնալիքներից, և, առաջին հերթին, պետական սահմաններն ինքնուրույն պաշտպանելու կենսունակությունը: Սա նաև էլիտաների պատասխանատվությունն է՝ պետության ներկայի և ապագայի համար, եթե ցանկանում են այն տեսնել լիարժեք անկախ:

«3+3»-ը մեզ համար նոր մարտահրավեր է, կարող է դառնալ նոր իրականություն՝ մինչև վերջ չհասկացված, չհաշվարկված։ Մենք, որպես պետություն, չենք կարող սպասել իրադարձություններին, գնալ դրանց հետևից։ Հիմա մեզ համար չափազանց կարևոր է իրավիճակի ճիշտ գնահատումը. որո՞նք են մեր ռեսուրսները, որոնք թույլ կտան՝ դառնալ գործոն։ Ըստ իս, դրանք երեքն են.

- ներքին խորքային ռեֆորմացիան. դառնալ ավելի ժամանակակից պետություն։

- Հայկական աշխարհը. գեներացնել աշխարհասփյուռ հայության միավորման նոր ալիք։

- Ռուսաստանի հետ երկկողմ հարաբերություններում գտնել նոր բովանդակային լուծումներ»։

Աղբյուր` Փաստինֆո