Փաստ ինֆո

Գործնականում նման փոփոխությունները փոքր Հայաստանի համար բավականին մեծ շքեղություն է։ Պետք է կարողանանք գործող կառուցակարգերն օգտագործել, քան ստեղծել նորը, քանի որ մեզ մոտ ավելի շատ խնդիր է օրենքի կիրառումը, քան՝ նոր կառուցակարգեր ստեղծելը։ Այս մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց արդարադատության գեներալ-մայոր, ՀՀ ՔԿ Գլխավոր վարչության նախկին պետ Թաթուլ Պետրոսյանը՝ անդրադառնալով Հակակոռուպցիոն դատարանների ստեղծման վերաբերյալ նախագծին։

Հիշեցնենք, որ դատաիրավական բարեփոխումների ծրագրի շրջանակներում հանրային քննարկման է դրվել «Դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում և «Ազգային ժողովի մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին նախագիծը, որով առաջարկվում է ստեղծել նոր՝ Հակակոռուպցիոն դատարաններ։

Թաթուլ Պետրոսյանը հիշեցրեց, որ շուրջ երեք տասնամյակ ՀՀ-ում իրականացվում են դատաիրավական բարեփոխումներ, ստեղծվել են տնտեսական դատարաններ, վարչական դատարաններ, դրանք փոփոխվել են , ապա՝ կրկին ընդունվել։

«Կարծում եմ՝ նման օրենսդրական փոփոխությամբ ոչ թե նոր կառուցակարգ ենք ստեղծում իրավական համակարգում, այլ՝ կարծես թե մարդիկ ենք նշանակում և մարդիկ ենք տեղափոխում, որովհետև այդ դատարանները ևս պետք է աշխատեն Քրեական դատավարության և Քրեական օրենսգրքի շրջանակներում, կատարելու են նույն դատավարական գործողությունները և որակելու են արարքը նույն Քրեական օրենսգրքով։ Այսօր էլ բավականին լուրջ խնդիրներ չկան կոռուպցիոն հանցագործությունների քննության առումով, որն իրականացվում է և նախաքննական մարմինների և դատարանների կողմից։ Բազմաթիվ հանցագործությունների վերաբերյալ կատարվել են նախաքննություն և բոլոր գործերն էլ գործնականում ստացել են իրենց արդարացի լուծումները։ Նոր համակարգ ստեղծելը շքեղություն է Հայաստանի համար, առավել ևս, եթե չեմ սխալվում, նախատեսվում է՝ 3 մլրդ 300 մլն-ից ավել գումար ծախսել, որը, քիչ հավանական է, որ նպատակին հասնի »,- նշեց Պետրոսյանը։

Նրա խոսքով՝ նման կառուցակարգեր ստեղծվում են այն երկրներում, որտեղ գործ ունենք հասարակության ցածր իրավագիտակցության և պետական կառույցների նկատմամբ ոչ լիարժեք վստահության պայմաններում։ Ինչ վերաբերում է հիմնավորումներին, թե կոռուպցիայի վերաբերյալ գործերն ունեն լուրջ բարդություններ, անհրաժեշտ է ձևավորել պրակտիկա, ապա այդ մոտեցումներն, ըստ Պետրոսյանի համոզիչ չեն, քանի որ այդ նույն գործերը քննվելու են նույն քրեադատավարական օրենսդրության շրջանակներում և նույն քրեական օրենսգրքում առկա հանցագործությունների դեպքերում։

Նա գտնում է, որ կոռուպցիայի դեմ պայքարի համար նոր մարմինների ստեղծումը հարցի լուծում չէ, քանի որ կամ նոր դատավորներ են ընդունվելու աշխատանքի, որոնք փորձ չունեն, բայց հնարավոր է, որ տեսականորեն մասնագիտացված լինեն, կամ վեթինգի արդյունքում դատավորներին կտեղափոխվեն այդ դատարաններ։

Բացի այդ՝ Պետրոսյանը նշեց, որ կոռուպցիայի դեմ պայքարը պետք է փոխկապակցված լինի մարդու իրավունքների և օրինական շահերի պաշտպանությամբ, քանի որ, եթե խախտվում են անձի իրավունքները, սկսվում է գործել կոռուպցիոն դրսևորումը, մարդը փորձում է վերականգնել իրավունքները՝ հակաօրինական ճանապարհով։

«Հետևաբար՝ նման դատարան ստեղծելը և հաշվի չառնել մարդու իրավունքների պաշտպանությունն ի սկզբանե, կարծես թե գնում ենք դեպքերի ետևից։ Մենք ոչ թե փորձում ենք կանխել կոռուպցիոն հանցագործությունները, այլ՝ դիտում ենք, որ կոռուպցիան պետք է տեղի ունենա, մենք պատժենք այդ անձանց, որ դաս լինի մյուսների համար։ Նման մոտեցումը գործնականում արդարացված չի լինի»,- ասաց նա, ապա հավելեց. «Պետք է հասարակության իրավագիտակցությունն ավելի շատ բարձրացնենք և առավելագույնս ապահովենք պետական կառույցներում մարդու իրավունքների իրացումը, որ մարդը կարողանա իր իրավունքները լիարժեք իրացնել և առանց խոչընդոտների լուծել իր առօրյա խնդիրները։ Երբ խախտվում է մարդու իրավունքները, նա սկսում է զարտուղի ճանապարհներով իրացնել իր իրավունքները կամ պաշտոնատար անձն է դիտավորյալ ստեղծում իրավիճակ, որ քաղաքացին զարտուղի ճանապարհներով հասնի իրեն»։

Ինչ վերաբերում է հանգամանքին, որ Հակակոռուպցիոն դատարանի դատավորների աշխատավարձն ավելի բարձր է, Պետրոսյանն ասաց, որ նախկինում նախաքննության մարմինները միացվել են և հարց էր առաջացել, թե ինչու պետք է այլ մարմինների քննիչները նույն աշխատանքները կատարելով, նույն իրավունքներն ու պարտականություններն ունենալով, ավելի բարձր աշխատավարձ ստանան, քան՝ մյուսները։

«Ավելի բա՞րդ է հանրային ծառայողի կողմից 50.000 դրամ կաշառք վերցնելու գործի քննությունը՝ նախաքննության և դատաքննության ընթացքում, թե ավելի բարդ է՝ առանձնապես ծանր հանցագործությունները։ Կամ, եթե դիտարկենք, որ կոռուպցիոն բնույթի գործեր քննող դատավորներն ավելի խոցելի կարող են դառնալ՝ կյանքի և առողջության տեսանկյունից, որն է ավելի մեծ վտանգ ներկայացնում, այն քննիչն ու դատավորը, ով քննում է սպանության գործ, թե այն դատավորը, որն ընդամենը 50000 դրամ կաշառքի գործ է քննում»,- ասաց նա՝ նշելով, որ միասնական մոտեցում պետք է ցուցաբերվի։

Անդրադառնալով դատավարության կրճատման ռիսկերին՝ Պետրոսյանը նշեց, որ հասարակական պահանջ կա՝ արդարադատություն ստանալու։

«Եթե գործ ենք քննում 2-3 տարի, օրինակ՝ համայնքապետը կաշառք է վերցնում կամ վատնում է համայնքի սեփականությունը, ամբողջ համայնքը սպասում է, որ նրան պետք է պատժեն, բայց, եթե անցնում է 2-3 տարի, նույն համայնքի պահանջը՝ արդարադատության առումով նվազում է։ Պետք է և՛ նախաքննությունը, և՛ դատաքննությունը ողջամտության սահմաններում իրագործել, որը մեր օրենսդրությունը թույլ է տալիս։ Պարզապես մեզ մոտ հաճախ գործում է ոչ թե օրենքի ոգին, այլ՝ օրենքի տառը։ Մեզ մոտ նման ձգձգումներ, կարծես թե, շատ են իրականացվում։ Իսկ եթե այս գործերով դատաքննության համար նախատեսվեն ավելի սեղմ ժամկետներ, հետևաբար, նաեւ նախաքննության համար պետք է սեղմ ժամկետներ նախատեսվեն։ Այդ դեպքում գործ կունենանք շտապողականության հետ և ապացույցների ոչ հստակ և ոչ լիարժեք ձեռքբերման և համադրման հետ»,- ասաց նա՝ նշելով, որ և նախաքննությունը, և դատաքննությունը պետք է իրականացվեն ողջամտության և խելամտության սահմաններում, որ արդարադատության նկատմամբ հասարակության պահանջն իրացված լինի։

Ինչ վերաբերում է հակակոռուպցիոն դատարանների՝ ներդրումների, տնտեսական գործոնի վրա հնարավոր ազդեցությանը, ապա Պետրոսյանը գտնում է, որ որևէ խնդիր չի լինի, քանի որ այսօր էլ դատարաններում քննվում են կոռուպցիոն հանցագործությունների վերաբերյալ գործեր, դատավճիռներ են կայացվում և դա ավելի շատ քաղաքական ենթատեքստ ունի, որը քրեաիրավական տեսանկյունից որևէ խնդիր չի առաջացնի։ Պետրոսյանի խոսքով՝ եղել են դեպքեր, երբ իրականացվել է սեփականազրկում, օրինակ՝ ձեռնարկություններ են հափշտակել կամ տիրել, բիզնեսն են խլել, որը չի իրականացվել քրեաիրավական դաշտով, այլ՝ քաղաքացիական դատավարության ընթացակարգով։ Պետրոսյանն ընդգծեց, որ կոռուպցիոն բնույթի իրավահարաբերությունները քաղաքացիաիրավական դաշտում ավելի շատ են։ Ըստ նրա՝ բազմաթիվ հանցագործություններ կան, որոնք առերևույթ կոռուպցիոն չեն, բայց իրենց տողատակում կարող են պարունակել կոռուպցիոն հատկանիշներ և միայն վերնագրով որոշել, թե որն է կոռուպցիոն, սխալ է և, օրինակ, պարզ և հասարակ գողությունը կարող է իր մեջ կոռուպցիոն հանցագործության ներքին հիմքեր ունենալ։

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո