Փաստ ինֆո

Արցախի տնտեսությունն այսօր զարգացման իր ուղղություններն ու իրեն հատուկ խոչընդոտներն ունի՝ չնայած փոքր ծավալներին ու դիտարկմանը, որ Հայաստանի տնտեսության մի մասն է կազմում։

«Հետք»-ի հետ զրույցում ԼՂՀ վարչապետ Արայիկ Հարությունյանը ներկայացնում է, թե ըստ կառավարության՝ տնտեսության որ ուղղություններն  են շեշտադրված Արցախում, ինչ խնդիրներ ու բացեր կան և ինչ ազդեցություն է թողել ապրիլյան քառօրյա պատերազմն արցախյան տնտեսության վրա։

 - Ո՞ր ոլորտների վրա է հիմնված Արցախի տնտեսությունն այսօր և ի՞նչ զարգացումներ են գրանցվում վերջին տարիներին։

 -Արցախի տնտեսության հենասյուներն այսօր երեք ոլորտներ են՝ հանքարդյունաբերությունը, էներգետիկան և գյուղատնտեսությունը։ Տնտեսական աճին  նպաստում է նաև ծառայությունների ոլորտը։ Էնեգետիկայի բնագավառում մենք հասել ենք մի իրավիճակի, որ Արցախում սպառվող ամբողջ էլեկտրաէներգիան արտադրվում է հենց Արցախում։ Վերջին 10 տարիներին կառուցվել են տասնյակ հիդրոէլեկտրակայաններ և տասից ավելին էլ՝ ընթացքի մեջ են։ Այն նպաստում է նաև երկրում շինարարության ծավալների ավելացմանը։ Հիդրոէներգետիկան Արցախի տնտեսության ամենազարգացած ու հաջողված ուղղությունն է վերջին տարիներին։

 Մյուս ոլորտը հանքարդյունաբերությունն է՝ պղնձի արտադրությունը, որի հումքը ստացվում է Մարտակերտի շրջանի  Կաշենի հանքի շահագործման արդյունքում։ Նախկինում հանքարդյունաբերության մեջ գլխավոր դերակատարումն ուներ Դրմբոնի ոսկու հանքը, որի պաշարները սպառվել են ամբողջությամբ։ Այստեղ ունենք նաև երկրորդ փուլը, որն աշխատելու է մեկ ամսից՝ կրկնապատկելու ենք պղնձի արդյունահանման հզորությունները։ Եվ առաջիկա մեկ-երկու տարվա տնտեսական աճի վրա դա զգալի դրական ազդեցություն  է ունենալու։

 Երրորդ ուղղությունը, որը նպաստել է տնտեսական աճին, գյուղատնտեսությունն է։ 2016 թվականի  տարին եղանակային պայմանների առումով բարենպաստ էր։ Եվ ինչու չէ՝ աճին նպաստել են նաև մեր տարած աշխատանքները։ Ապահովվել է ցորենի արտադրության աննախադեպ ծավալ՝ մոտ 140 հազ. տոննա։ Կային ոլորտներ, օրինակ՝ խաղողագործությունը, որտեղ  խնդիրներ եղան, սակայն գյուղատնտեսության համախառն արտադրանքի աճ գրանցվեց։ Մեր լոկոմոտիվը միշտ էլ լինելու է գյուղատնտեսությունը, որը նաև դրական ազդեցություն է ունենում հարակից ճյուղերի վրա՝ արդյունաբերություն, արտահանում և այլն։ Մենք առանձին ուշադրություն ենք դարձնում այս ոլորտին։

  - Հիմնական խոչընդոտը ներդրումային ռեսուրսների պակասն է, վարկերի կարճ ժամկետայնությունն ու բարձր տոկոսադրույքները։ Կառավարությունը փորձում է հնարավորինս գտնել ու օգտագործել ռեսուրսներ՝ գյուղացիներին մատչելի վարկեր ձեռք բերելու հնարավորություն տալու նպատակով։ Հիմա գործում է մեխանիզմ, որի տրամաբանությունը հետևյալն է՝ գյուղացին ոչ թե վարկը ստանում է անմիջապես ֆինանսական կառույցից, այլ՝ «Գյուղի և գյուղատնտեսության աջակցության» հիմնադրամը կառուցներից ձեռք է բերում միջոցները և ավելի երկար ժամկետով ու ավեի ցածր տոկոսադրուքներով տրամադրում է գյուղացիներին։ Իսկ ներդրումների մասով ընդհանուր ճգնաժամային իրավիճակ է։ Նույն խնդիրը կա նաև Հայաստանում։ Շատ ներդրող կառույցներ երկիրը ռիսկային են համարում։ Մեզ համար հասանելի չեն նաև, այսպես կոչված, միջազգային փողերը. այն կառույցները, որոնք արտոնյալ վարկեր են տրամադրում տարբեր պետությունների, մեզ հետ չեն աշխատում։ Եվ, իհարկե,  քաղաքական իրավիճակի պատճառով ներդրողների հիմնական մասը ոչ բարենպաստ է համարում ներդրումներ կատարելը։ Կան այլ փոքր խոչընդոտներ ևս, և այդ ամենը միասին մեծ խոչընդոտ են դառնում երկրի տնտեսության համար։

 - Բացի Հայաստանից, ո՞ր երկրներն են ներդրումներ անում Արցախում։

- Այսօր շատ ունենք ներդրողներ Սփյուռքից։ Արցախում կատարված ներդրումների կազմում ոչ հայաստանյան կապիտալը մոտ 70%-ն է կազմում։

 - Իսկ արտաքին առևտրի մասով ի՞նչ իրավիճակ է։

- Այս հարցում մենք Արցախն ու Հայաստանը որպես նույն երկիր ենք դիտարկում։  Արտահանումն ու ներմուծումը հիմնականում կատարվում է Հայաստանի հետ կամ Հայաստանի միջոցով։ Օրինակ՝ ապրանքներ կան, որ Արցախից գալիս են Հայաստան, վերամշակվում ու արտահանվում արտասահման։ 

 - Հայաստանը պարբերաբար բացասական տնտեսական ազդակներ է ստանում արտաքին աշխարհից, ինչպիսին են՝ հանքահումքի համաշխարհային գների նվազումը, տրանսֆերտների անկումը և այլն։ Այդ ամենը, ենթադրվում է, շղթայական ռեակցիայով հասնում է նաև Արցախ։ Ի՞նչ չափով է Արցախն այսօր կրում այդ ազդակները։

 - Իհարկե, այդ ազդեցությունը հասնում է նաև Արցախ։ Առաջինը՝ պղնձի գների անկումը հարված է ղարաբաղյան տնտեսության համար, քանի որ արտահանման կազմում պղինձը մեծ տեղ ունի։ Երկրի ՀՆԱ-ն ու պետական բյուջեի մուտքերը ևս որոշակի կախում ունեն պղնձից։ Միջազգային գները նաև ազդեցություն են թողնում գյուղատնտեսական արտադրանքի վրա։

 Տրանսֆերտներից ևս Արցախի տնտեսությունը կախվածություն ունի, բայց ոչ այնքան, որքան Հայաստանը։ Միևնույն է, տրանսֆերտներն իրենց ազդեցությունը թողնում են։ Ռուսաստանի շուկան հենց ուղղակի ազդում է Հայաստանի, հետևաբար՝ նաև Արցախի տնտեսությունների վրա։

 - Հայաստանում մշտապես ակտիվ է տնտեսության մենաշնորհների թեման։ Արցախում այս թեման քննարկվու՞մ է։

 - Արցախի տնտեսությունը Հայաստանի տնտեսության մաս է կազմում, իհարկե։ Բայց մեզ մոտ միայն բնական մենաշնորհներ կան՝ գազ, էլէկտրացանց, կապ։ Մնացած առումներով՝ մենաշնորհներ հասկացություն չկա։

Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ սկզբնաղբյուր-կայքում:

Աղբյուր` Փաստինֆո