Փաստ ինֆո

Քայլերն արված են:

1.Հունգարական կառավարությունը ցմահ բանտարկյալին արտահանձնեց Ադրբեջանին:

2.Քնած հայ սպային կացնահարած ադրբեջանցի սպան` իր երկրի նախագահի ու բազմաթիվ մարդկանց հետ համարժեք լինելու հավաստիացումների պատկառելի ապացույցներ ստացավ՝ հերոսացվեց, բազմաթիվ պարգևների և կոչումների արժանացավ:

3.Հունգարիայի կառավարությունն այս գործընթացի անհավանական զարգացումների մեղքի իր բաժինը փորձեց բարդել Ադրբեջանի վրա: Սակայն ԵՄ անդամ երկրի ժողովրդավարական զարգացած համակարգը մերժեց այդ մոտեցումը: Կառավարության և վարչապետի նկատմամբ հասարակական դժգոհության կորը արագ սկսեց բարձրանալ: Ադրբեջանցի ցմահ դատապարտյալի արտահանձնմանը հաջորդած հատվածական բնույթ ունեցող լոկալ բողոքի ակցիաները, ընդամենը 5 օր հետո՝ սեպտեմբերի 4-ին, Բուդապեշտում վերաճեցին, հիմնականում ազգությամբ հունգար մասնակիցներից կազմված, հակակառավարական հզոր ցույցի, որին մասնակցեց ավելի քան 3 հազար մարդ:

4.Իրավական և բարոյական բոլոր մարդկային նորմերը ոտնահարող Ադրբեջանի պահվածքի նկատմամբ խոր մտահոգություններ բարձրաձայնեցին աշխարհում առանցքային դերակատարություն ունեցող մի շարք երկրներ, ազդեցիկ միջազգային կազմակերպություններ, տարբեր ժողովուրդների հայտնի ներկայացուցիչներ:

5.Ակնհայտ դարձավ, որ «Սաֆարովի սինդրոմը» ԵՄ-ի առջև կարող է դնել իրավական, տնտեսական, սոցիալական և այլ արժեքների հուսալիության հաստատման խնդիրներ:

Մարդասպանի այս խայտառակ պատմությունը կարծես ԵՄ-ում իրավական և բարոյական արժեհամակարգի վերանայման խնդիր է առաջադրում, որտեղ այլատյացությունը, որպես իրավաբանական կատեգորիա ոչ միայն պետք է արտացոլում ունենա, այլև մեկ երկրից մեկ այլ երկիր դատապարտվածների արտահանձնման ժամանակ, «Սաֆարովի սինդրոմի» հատկանիշների դիտարկման պարագայում, ստանա համապատասխան իրավական գնահատական:

Այդպես կապահովվեն արտահանձնման ենթարկվող դատապարտվածների նկատմամբ կայացված վճիռները, համաձայն օրենքի, մինչև վերջ ի կատար ածելու երաշխիքները և կխափանվի քրեակատարողական գործընթացներին կամայական միջամտություններ ցույց տալու ադրբեջանական օրինակի կրկնությունը:
Սակայն ինչպես ցանկացած անհատ կամ կազմակերպություն, այնպես էլ ԵՄ քաղաքական համակարգը ծագած խնդիրներին իր մոտեցումներն իրականացնում է՝ ելնելով, նախևառաջ, սեփական շահերից:

Գերմանացի փիլիսոփա Մարտին Հայդեգերն իր հիմնարար աշխատություններից մեկում նշում է, որ «Յուրաքանչյուր հարցադրում փնտրումի գործողություն է: Իսկ յուրաքանյուր փնտրում նախապես ունի ուղղորդում փնտրվողից»: Դա նշանակում է, որ հնչող հարցի պատասխանն իր մեջ արդեն ունեցող և այդ պատասխանի իմաստը դեպի հարցի աղբյուր ուղղորդող օբյեկտներից մեկի` Հունգարիայի անտեսմամբ, կասկած է առաջանում ոչ միայն եվրոպական իրավական արժեհամակարգի, այլև կոնկրետ երևույթները օբյեկտիվորեն դիտարկելու, իրավիճակը համարժեք գնահատելու և առկա խնդիրների լուծման ճիշտ ուղիները գտնելու անկեղծության նկատմամբ:

Օրինակ՝ Եվրոպական Միության արտաքին հարաբերությունների և անվտանգության քաղաքականության Բարձր ներկայացուցիչ և Հանձնաժողովի փոխնախագահ Քեթրին Էշթոնի և Ընդլայնման և Հարևանության քաղաքականության եվրոպական հանձնակատար Շտեֆան Ֆյուլեի մամլո խոսնակի միջոցով սեպտեմբերի 4-ին Ադրբեջանին և Հայաստանին ուղղված զսպվածության կոչում Հունգարիան ներկայացվում է, որպես «Դատապարտյալների փոխանցման մասին» 1983 թ.-ի մարտի 21-ի Ստրասբուրգյան կոնվենցիայի շրջանակներում» իր գործը կատարած կողմ:

Այնտեղ ակնարկ անգամ չկա, որ Իլհամ Ալիևի ցուցաբերած իրավական և քաղաքական նիհիլիզմի մեջ ԵՄ անդամ այդ երկրի կառավարությունն ունի մեղքի բաժին: Չէ որ այն մինչև արտահանձնման գործընթացը սկսելը հաշվի չի առել կամ անտեսել է հունգարական բանտում անցկացրած ողջ ժամանակաշրջանում դատապարտյալի նկատմամբ Ադրբեջանում առատությամբ դրսևորված համակրանքի արտահայտություններն ու հերոսացման պետական քարոզչությունը: Եվ բնական հարց է ծագում, թե ինչն է դրդել Հունգարիայի իշխանություններին իրականացնել ցմահ դատապարտյալի արտահանձնումը, նույնիսկ այդ մասին տեղյակ չպահելով սեփական երկրի օրենսդիր մարմնին:

Կամ այս իրավիճակում խոսք է գնում Լեռնային Ղարաբաղի հարցի կարգավորման բանակցային գործընթացը շարունակելու մասին: Ինչ գործընթացի մասին է խոսքը, երբ առավել քան հստակ է, որ բանակցության կողմերից մեկը հարցի լուծման մի տարբերակ ունի իր համար և այդ տարբերակը հիմնավորված է այլատյացության և էթնիկական անհանդուրժողականության վրա:
Այս քայլով Ադրբեջանը ևս մեկ անգամ, ընդ որում, ԵՄ անդամի հետ օբյեկտիվորեն ձևավորված որոշակի հարաբերությունների պայմաններում, առավել քան հստակ ներկայացրեց հայկական կողմի հետ հարցեր լուծելու իր մեթոդաբանությունը: Իսկ սա նշանակում է, որ ստեղծված իրավիճակում նախ պիտի հստակեցնել Հունգարական իշխանությունների և Ադրբեջանի ղեկավարության գործողությունների իրական շարժառիթները, տալ դրանց անաչառ գնահատականը և միայն այդ համատեքստում, վերադառնալ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության շուրջ ձևավորված հիմնախնդիրների վերաբերյալ հարցերին:

Սամվել Մարտիրոսյան