Փաստ ինֆո

«Արցախի կորսված և փրկված արվեստը» խորագրով ցուցահանդեսը ծրագրվում է Հռոմում, որտեղ Արցախից բռնի տեղահանված Մկրտչյաններին հնարավորություն կտրվի արվեստի լեզվով խոսել Արցախի մասին։

«Ամենայն հավանականությամբ ցուցահանդեսը կհամընկնի տեղահանման օրերի հետ, որոնք մեզ համար անմոռանալի, ողբերգական օրեր են»,- ասաց Իրինա Մկրտչյանը՝ Արցախից բռնի տեղահանված գեղանկարիչ, 67- ամյա Արկադի Մկրտչյանի դուստրը։

Մկրտչյանների ընտանիքի կենսագրությունը սերտորեն է առնչվել Արցախի կորսված ու փրկված արվեստին։ Ստեփանակերտում իրենց տուն-տեղն ունեին, իսկ այստեղ՝ Երեւանում բնակվում են վարձակալած բնակարաններում, որոնց վարձակալության գումարը մեծ դժվարությամբ են վճարում։ Արվեսագետների ընտանիքն բռնի տեղահանության առաջին ամիսներին մոսկվաբնակ բարերար են ունեցել, բայց չեն ուզում պարբերաբար նրան «նեղություն տալ», բայց գտած երկու բնակարաններն էլ բարձր գներով են իրենց տրվել, մեկը 250.000 արժե, որտեղ ծնողներն են տեղավորված, մյուսը 300.000, որտեղ դստեր ընտանիքն է։

Ասում են՝ տները միմյանց մոտ են վարձակալել, որ աշխատեն , իսկ ծնողները կարողանան երեխաներին՝ 9 ու 12 -ամյա որդիներին, խնամել՝ դպրոցից վերադառնալուց հետո։ Այս պահին կրկին բնակարան են փնտրում վարձակալության համար, նախընտրում են սեփական տուն գտնել, որտեղ միասին կապրեն, իսկ ընտանիքի հայրն էլ կկարողանա ստեղծագործել։ Վերջինս՝ գեղանկարիչ Արկադի Մկրտչյանը, իր ավելի քան 500 գեղանկարներից միայն 30-ն է կարողացել փրկել ու Երևան տեղափոխել, այն էլ՝ ոչ միայնակ։ 50 քանդակներն Արցախում են մնացել, մեկն էլ, որ 4 մետրանոց էր գրեթէ ավարտելիս է եղել։ Նա սովորություն է ունեցել իր գործերը նվիրելու ու հարազատները՝ գաղթելիս, հանել են շրջանակներից ու որքան կարողացել են, բերել են՝ մեկը 6 նկար, մյուսը՝ 5 կամ 10։

Դստեր տան նկարները 10-ը րոպեում են որոշել հավաքել պատերից։ Ասում է՝ շատ ունեին, որքան հասցրեցին՝ առանց լավ ու վատ ընտրելու, մինչ Իրինան հավաքել է երեխաների ու իրենց առաջին անհրաժեշտության իրերը, ամուսինն արագ -արագ պատերից իջեցրել է նկարներն ու շրջանակներից դուրս բերել։

Հոր արվեստը, ինչպես բնութագրեցին նրա 2 դուստրերը, ունիվերսալ է՝ նկարում է թե բնանկար, թե դիմանկար, օգտագործում է գոյություն ունեցող բոլոր գույները։ Կա նկար միայն կապույտի մեջ է, նկար կա վառ գույներով է։ Աղջիկներն ասում են, որ իրենք չեն իրենց հորը որպես յուրահատուկ, բազմապրոֆիլ նկարիչ գնահատկանը տվել, այլ իսպանացի արվեստագետն է ասել՝ զարմանալով, որ նկարիչը կարող է պատկերել ամեն ինչ ու անել նաև քանդակներ։

«Մինչև վերջին պահն էլ չենք պատկերացրել, որ գաղթելու ենք։ Սեպտեմբերի 24-ի երեկոյան, մայրս նկատել էր, որ տան պատերին ինչ- որ շողք է երևում, հետո՝ նշան բռնելու լույսեր։ Հեռադիտակով նայել է դիմացի բլուրը, որտեղ նախկինում մեծ խաչ կար ու ադրբեջանցիների մոտենալուց հետո այդ խաչը հանել են։ Հենց այդ բլրին՝ խաչի տեղում, մայրս նկատում է, որ ադրբեջանցի հատուկ ջոկատայիններն են կանգնած ու իրենք են այդ լույսը գցում տան վրա, հեռադիտակով նայում տան ներսը։ Ծնողներս որոշեցին, որ պետք է դուրս գան տանից, հավաքվեցին ու դուրս եկան»,-«Փաստինֆո»-ին պատմեց Իրինան՝ նշելով, որ նախ ծնողներն են հեռացել ու իրենք սպասել են՝ մինչեւ նրանց Հակարիի կամրջի հատելը, հետո միայն իրենք են՝ այլ ընկերների հետ, բռնել գաղթի ճանապարհը, որը տեւել է շուրջ 30 ժամ։ Իրինան այն որակեց սարսափի ճանապարհ՝ խուսափելով խոսել այդ մասին. փորձում են մոռանալ իրենց ապրած սարսափը։

Օրեր առաջ Երևանի նկարիչների միությունում տեղի է ունեցել գեղանկարչի ցուցահանդեսը՝ «Արցախի կորսված և փրկված արվեստը» խորագրով, որից հետո նկարները տեղափոխել են հարևաններից մեկի ավտոտնակը. Վերջին այն ազատել է իր անձնական իրերից ու հնարավորություն տվել, որ նկարչի գործերն այնտեղ տեղավորեն։ Իսկ խորագիրը հուշել էր իսպանացի մի արվեստագետ գործարար, որը եվրոպական տարբեր երկրներում 4 հսկայական ցուցասրահ ունի եւ խոստացել է սեպտեմբերին Հռոմում կազմակերպել նույն խորագրով ցուցահանդես։ Ավելին՝ աղջիկներին համոզել է չվաճառել հոր գործերը՝ անկախ սոցիալական դժվարությունների, որպեսզի աշխարհին հենց նկարներով ու արվեստով պատմեն Արցախի հայկականության մասին։

Եվրոպացի արվեստագետն ինքն է գտել Արկադի Մկրտչյանին ու առաջարկել Իսպանիայում կամ Իտալիայում ցուցահանդես կազմակերպել դեռեւս 2015 թվականին, սակայն նախ խանգարեց 2016թ. ապրիլյան պատերազմը, հետո էլ արդեն՝ 2020-ին սկսված դժբախտությունների շղթան։

Վերջին զանգը ստացել են Երևանում ու երբ հայտնել են մնացած նկարների կորստի մասին՝եվրոպացվին զարմացել է, թե իր սրահներն ուկրաինացիների է տալիս, մի փոքրիկ միջոցառումից աղմուկ են սարքում, հիմա իրենք փրկած 30 նկար ունեն ու չեն ցանկանում օգտվել նման հնրավորությունից։ Աղջիկներին նա խնդրել է հասկանալ, որ նրանց հոր նկարներն անգին են դարձել։ «Ինձ հատուկ զգուշացրեց այդ մարդը, ասաց. «անգամ, եթե սոցիալական խնդիր ունենաք, նոր նկարները վաճառեք, թեև դրանց վաճառքը հետո կկազմակերպենք, երբ ցուցահանդեսը լինի, բայց հները, որոնք փրկել են Արցախից, արդեն անգին են, դրանք ոչ մի դեպքում չի կարելի վաճառել», - ասաց Իրինա Մկրտչյանն ու ավելացրեց. «Առաջ Աստված» մենք հասարակ, մեր աշխատանքով ապրող մարդիկ ենք, չի կարող պատահել, որ Աստված մեզ հետ չլինի»։

Նկարում՝ Արկադի Մկրտչյանը։

Աղբյուր` Փաստինֆո