Փաստ ինֆո

ՌԴ նախագահի կողմից Դոնեցկի ու Լուգանսկի անկախությունների ճանաչումը, պատմական, աշխարհաքաղաքական զարգացումների առումով, կարելի է որակել որպես բեկումնային իրադարձություն և շատ կարևոր մի դիտարկում՝ հայանպաստ,- «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասել է ռազմական փորձագետ Դավիթ Ջամալյանը։

Հիշեցնենք, որ երեկ ուշ երեկոյան Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը ռուսաստանցիներին ուղղված մոտ 50 րոպեանոց տեսաուղերձի ժամանակ հայտարարեց, որ որոշել է ճանաչել Լուգանսկի և Դոնեցկի ինքնահռչակ հանրապետությունների անկախությունը։ Պուտինի խոսքով՝ այդ որոշումը վաղուց էր հասունացել։ Ավելին, ստորագրել է նաեւ Դոնեցկի ու Լուգանսկի հետ համագործակցության պայմանագրերը, որոնք այսօր արդեն վավերացվել են Ռուսաստանի խորհրդարանի կողմից։

Ռազմական փորձագետի դիտարկմամբ՝ ապրում ենք մի ժամանակաշրջանում, երբ տարբեր ուժային կենտրոնների միջև աշխարհաքաղաքական սուր մրցակցություն է ընթանում, աշխարհը վաղուց արդեն միաբևեռ չէ։ Հետևաբար, ԱՄՆ-ի և իր շուրջ միավորված պետությունների ձգտումը՝ միահեծան ղեկավարել աշխարհն, այլևս ակտուալ չէ. «Ստացվել է այնպես, որ կան նաև այլ ուժային կենտրոններ, որոնք իրենց դերն այս աշխարհում շատ հետևողականորեն առաջ են մղում։ Այս համատեքստում խիստ լրջագույն ռազմաքաղաքական ալյանս է ձևավորվել, որն իր մեջ ներառում է այնպիսի գերտերություններ, ինչպիսիք են՝ Ռուսաստանը, Չինաստանն ու Իրանը։ Արևմտյան այդ բևեռին դիմակայելու համար այս պետությունների ռազմական և տնտեսական ներուժը մեկտեղվում է և, ահա, մենք տեսնում ենք, որ այդ մրցակցության մեջ ռուսական կողմը հետևողականորեն ձեռքբերումներ է գրանցում։ Վերջին իրադարձությունը կարելի է դասել այդպիսի ձեռքբերումներից կարևորագույների շարքին»,- ասել է Դավիթ Ջամալյանը։

Անդրադառնալով հարցին՝ ինչպե՞ս կարող է հայանպաստ լինել ռուսական կողմի երեկ կայացրած որոշումը՝ անկախություն շնորհել արևելյան Ուկրաինայի ինքնահռչակ երկու հանրապետություններին, ռազմական փորձագետ Դավիթ Ջամալյանը պատասխանում է՝ նախ պետք է հստակեցնել, թե ո՞ր ուժային կենտրոնների հետ են համընկնում Հայաստանի ռազմաքաղաքական և կենսական շահերը և ո՞ր ուժային կենտրոնների հետ են դրանք հակասության մեջ մտնում.

«Ակնհայտ է, որ, առնվազն, Արցախի և Սյունիքի հայապատկանության հարցը ձեռնտու է դաշնակից Ռուսաստանին և բարեկամ Իրանին։ Հակառակ պարագայում, եթե Արցախն ու Սյունիքը հայապատկան չեն, ուրեմն թրքապատկան են։ Իսկ, եթե այդ տարածքները թրքապատկան են, սա նշանակում է, որ Թուրքիայի ազդեցությունը ռեգիոնում դառնում է առաջատար, որն, իր հերթին, գոյաբանական վտանգ է ստեղծում թե՛ հարևան ու բարեկամ Իրանի, թե՛ դաշնակից Ռուսատանի համար։ Անկախ ամեն տեսակի դիվանագիտական ժեստերից, Թուրքիան Ռուսաստանի Դաշնության և Իրանի հետ եղել են, կան ու մնալու են հավերժական թշնամիներ»։

Խոսելով նախապատերազմյան սահմաններով Արցախի հայապատկանության մասին, ռազմական փորձագետը նկատում է՝ այդպիսի սահմաններով Արցախն այս տարածաշրջանում ձեռնտու է միայն Ռուսաստանի Դաշնությանն ու Իրանին։ Սրա վառ ապացույցն էլ, ըստ փորձագետի, ընդամենն օրեր առաջ, Արցախի Ազգային ժողովի կողմից միաձայն ընդունված՝ «Բռնազավթված տարածքների մասին» օրենքն է. «Եկեք իրատես լինենք՝ այսօր Մոսկվայի ներկայությունն Արցախում արցախահայության և Արցախի սուբյեկտայնության միակ երաշխիքն է։ Հետևաբար, եթե այն օրենքը, որ օրերս ընդունվեց Արցախի Ազգային ժողովում, հակասեր ռուսական կողմի հեռահար շահերին, ապա այդպիսի օրենք, ուղղակի չէր ընդունվի։ Հետևաբար, այս օրենքը, որով ոչ միայն Հադրութն ու Շուշին, այլև Ակնան, Վարանդան, Ջրականը, Կովսականը, Քարվաճառը, լինելով Արցախի սահմանադրությամբ ամրագրված արցախապատկան տարածք, հայտարարվում է որպես բռնազավթված, և Արցախի իրավազորությունն այդ տարածքների վրա վերականգնելու ուղղությամբ, լրջագույն իրավաքաղաքական շանս է ստանում»։

Հարցին՝ արդյո՞ք վերոհիշյալ քաղաքական պրոցեսներին կարո՞ղ է հետևել նաև Արցախի անկախացման գործընթացը, Դավիթ Ջամալյանը պատասխանում է՝ անխուսափելիորեն գալու է պահը, երբ Արցախի անկախացման հարցը նույնպես բարձրանալու է, ավելին՝ ամեն ինչ դեպի դրան է գնում. «Անգամ Ալիևի՝ այսօր Մոսկվա կատարած այցը չի կարող որևէ կերպ բեկել Արցախի անկախացման վերաբերյալ առաջիկա զարգացումների տրամաբանությունը։ Ալիևը չափից ավելի է թաթախվել բրիտանա – թուրքական պրոյեկտի մեջ՝ինքն իրեն խրելով հակառուսական քաղաքական դաշտի շրջանակներում։ Իհարկե, մտածել, որ Ռուսաստան – Ադրբեջան հարաբերությունները կարող են, բառի բուն իմաստով, ջերմ լինել, այն էլ՝ Շուշիի հռչակագրի պայմաններում, առնվազն միամտություն է։ Ենթադրում եմ, որ այսօր Պուտին - Ալիև հանդիպման ժամանակ, Ալիևի առջև հարց կդրվի՝ հանկարծ չփորձի օգտվել, իր կարծիքով, պատեհ առիթից՝ ռազմական արկածախնդրություններ սկսելու Հայաստանի հետ սահմաններին և Արցախում», - ասում է ռազմական փորձագետը։

Հարցին՝ ինչպե՞ս հայաստանյան իշխանությունները կարձագանքեն Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի վերջին նախաձեռնությանը, արդյո՞ք Նիկոլ Փաշինյանը կունենա՞ քաղաքական կամք կամ բավարար քաջություն՝ ընդունելու ինքնահռչակ հանրապետությունների անկախացման պուտինյան առաջարկը, Դավիթ Ջամալյանը պատասխանում է՝ Նիկոլ Փաշինյանի և նրան իշխանության բերածների ցանկություններն այլ են, իրականությունն այլ է. «Սկսենք նրանից, որ հայաստանյան իշխանություններն այսօրինակ աշխարհաքաղաքական զարգացումների պարագայում, աթոռին մնալու հեռանկարներ, համարյա չունեն։ Ակնհայտ է, որ Նիկոլ Փաշինյանն, անձամբ, բարդագույն իրավիճակի առաջ է հայտնվել։ Ըստ ամենայնի, այս իշխանություններն, ի դեմս՝ Փաշինյանի, ամեն կերպ փորձելու են մանևրել իրավիճակը, որում հայտնվել են, սակայն, նրանք այն վիճակում չեն, որպեսզի այդ մանևրելը նրանց որևէ օգտակար բան տա։ Անհերքելի փաստ է, որ այլևս աշխարհաքաղաքական լուրջ փոփոխությունների սկիզբ է դրվել, որի պարագայում, Նիկոլ Փաշինյանի իշխանությունն, ուղղակի, ոչ մի հեռանկար կամ անելիք չունի։ Հետևաբար, Նիկոլ Փաշինյանի հեռացումը դարձել է շատ մոտ ապագայի խնդիր։ Ի դեպ, եթե նա կարողանա իր մեջ այնքան ուժ գտնել, որ հենց այս պահին հրաժարական տա, ապա դա կդառնա՝ ստեղծված իրավիճակում, իր ամենախելացի որոշումը, չնայած, կարծում եմ, նրան իշխանության բերածներն այդպիսի թույլտվություն իրեն դեռևս չեն տա։ Առջևում, այսպես կոչված, հաշտության պայմանագրի կնքումն է, որից հետո միայն, Նիկոլ Փաշինյանի ճակատագիրն այլևս ոչ մեկին, մեծ իմաստով, չի հետաքրքրի։ Կհասցնի՞ ստորագրել նա այդ պայմանագիրը, թե՞ ոչ, ցույց կտա ժամանակը։ Ամեն դեպքում՝ Փաշինյանի հեռացումը շատ մոտ ապագայի հարց է»։

Ամփոփելով զրույցը Դավիթ Ջամալյանը նկատում է՝ առաջիկայում Արցախի անկախության ճանաչման հեռանկարը միանգամայն իրատեսական է, այն լի ու լի համապատասխանում է Հայաստանի Հանրապետության և Ռուսաստանի Դաշնության կենսական շահերին։ Ռազմական փորձագետն ընդգծում է՝ սահմանների առումով, Արցախի Ազգային ժողովի կողմից ընդունված վերջին օրենքը հստակեցնում է նաև ապագա ճանաչված Արցախի սահմանները, ինչպես արդեն ասվեց՝ 44 օրյա պատերազմի արդյունքում Ադրբեջանի կողմից բռնազավթված տարածքների՝ Հադրութի, Շուշիի, Ակնայի, Վարանդայի, Ջրականի, Կովսականի, Քարվաճառի վերադարձով։

Աղբյուր` Փաստինֆո