Փաստ ինֆո

Գաղտնիք չէ, որ Ադրբեջանում հայ ռազմագերիների դատավարություններում կա քողարկված՝ քաղաքական օրակարգ, ճնշում գործադրել ՀՀ-ի նկատմամբ՝ բանակցություններում ինչ-ինչ դիվիդենտներ շահելու նպատակով։ Միջազգային հանրությունը եւս դա հասկացել է, որովհետև այն թեզերը, որոնք ներկայացնում է Ադրբեջանը, որևէ կերպ չի համապատասխանում միջազգային իրավունքին։ Մասնավորապես, զինված հակամարտությանը մասնակցելը չի կարող համարվել ինքնին որպես՝ տարածքում անօրինական գտնվել կամ ահաբեկչություն, քանի դեռ չկան փաստեր, իսկ այդպիսի փաստեր չեն ներկայացվել դատարանում։ Այս մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում հայտնեց փաստաբան, միջազգային իրավունքի փորձագետ Արա Ղազարյանը։

Ինչպես արդեն տեղեկացրել ենք՝ Բաքվի ծանր հանցագործությունների դատարանը երեկ հրապարակել է Ադրբեջանի կողմից գերեվարված հայորդիներից 14-ի շինծու գործով դատավճիռը, համաձայն որի՝ Հրաչ Արզումանի Ավագյանը, Գեղամ Սամվելի Սերոբյանը դատապարտվել են 4 տարվա, մնացածը՝ 6 ամսվա ազատազրկման։

Ղազարյանի դիտարկմամբ՝ որքան երկարում է դատավարությունները, այդքան՝ ավելի է մեծանում դժգոհությունը, աղմուկը՝ և Հայաստանից, և՛ տարբեր պետություններից, մեծանում են քաղաքական ճնշումները, հետևաբար, Ադրբեջանը պետք է մտածի՝ հնարավորինս արագ այդ դատավարություններն ավարտելու մասին։

«Ավտորիտար պետության գործն է, միշտ էլ կարող է ելք գտնել, որովհետև այնտեղ ոչ թե օրենքն է գերակայում, այլ՝ քաղաքական լուծումները, որոնք դատախազի միջոցով են իրականացվում։ Մեկ լուծում այստեղ գտան։ Ենթադրենք՝ կար բազմաթիվ մեղադրանքներ, մեծ մասից հրաժարվեցին և ընտրեցին այն մեղադրանքը, որը համապատասխանում է նրանց՝ անազատության մեջ գտնվելու ժամկետի հետ, որ նրանց դատարանի դահլիճից ազատ արձակեն, այս սցենարն են խաղարկել»,- նշեց Արա Ղազարյանը՝ հավելելով, որ ակնհայտ է, որ ամենայն հավանականությամբ կա քողարկված օրակարգ, որը մենք երբեք չենք իմանա՝ գուցե բանակցություններ են եղել ՀՀ-ի հետ, գուցե ինչ-որ պայմանավորվածություններ են ձեռք բերվել։

Ղազարյանի խոսքով՝ լավն այն է, որ երիտասարդները կվերադառնան՝ մեղադրական դատավճռի օրինական ուժի մեջ մտնելուց հետո։

«Եթե Ադրբեջանը դատապարտում է 14-20 տարի ազատազրկման, դա նշանակում է, որ այդքան տարի այդ մարդկանց պահի բանտում, իսկ նման հարցական դատավարություններով երկար տարիներ անձանց դատարանում պահելը, նշանակում է անընդհատ երկիրը տանել քննադատությունների, մոնիթորինգի, քաղաքական ճնշումների համար բաց դաշտ, քանի որ դատավարությունն առաջին քայլն է, հետո ավելի դժվար է »,- նշեց Ղազարյանը՝ հավելելով, որ Կարեն Ղազարյանը դատապարտվել էր 20 տարվա ազատազրկման, բայց Ադրբեջանն ի վերջո վերադարձրել է, քանի որ խնդիրներ կային, Ադրբեջանի իշխանություններն անգամ քրեական գործի նյութերը չեն ուղարկել ՄԻԵԴ, քանի որ այդ ամբողջը դեռևս պետք է ապացուցվեր։

Ղազարյանը նկատեց՝ խնդիրներն այնքան շատ են, որ միշտ քաղաքական իշխանությունները որոշում են կայացնում ընթացքում փոփոխություններ մտցնել դատավարության օրակարգում, այդ փոփոխությունները մենք տեսանք մեր աչքի առջև՝ 12 հայ գերիների մասով դատավարությամբ, պետք է մտածել իրական պատճառը որն է և, թեև երբեք դա չենք իմանա, քանի որ որևէ մեկը երբեք դա չի հրապարակի, բայց վերլուծելով իրավիճակը կարելի է պատկերացնել։
Դիտարկմանը, որ ստացվում է՝ Ադրբեջանին էլ ձեռնտու չէ հայ գերիներին այնտեղ պահելը, Ղազարյանը նշեց, որ դա շատ բարդ է, նախ և առաջ՝ ազատությունից զրկված կարգավիճակում են պահում, բանտում, թշնամական միջավայրում, պետք է կարողանան դեռևս սպասարկել այդ ամբողջ լեգենդները, սուտը, ինչի համար պետք է պարբերաբար օգտագործեն քաղաքական ռեսուրսներ։
«Քաղաքական ճնշումները գնալով մեծանալու են։ ԵԽԽՎ-ն այդ հարցով արդեն հատուկ զեկուցողներ, այսինքն՝ բանագնացներ է ուղարկում Ադրբեջան։ Այդ ամբողջը քաղաքական հետևանքներ է առաջացնում, ժամանակի ընթացքում գնալով դրանց ծավալները մեծանում են»,- նշեց փորձագետը՝ զուգահեռներ անցկացնելով 2008թ մարտի 1-ի իրադարձություններից հետո ստեղծված իրավիճակի հետ, երբ ՀՀ իշխանությունները մտածում էին, թե ինչպես անեն, որ այդքան ազատազրկվածներին ազատ արձակեն, քանի որ ԵԽ-ից խիստ մեծ դժգոհություն կար և սկսեցին ամենատարբեր իրավական, արհեստածին, այդ թվում նաև՝ չարաբաստիկ 300.1-րդ հոդվածի ընդունումամբ մարդկանց ազատ արձակել, որոնց թվում էր նաև Նիկոլ Փաշինյանը։

Նրա խոսքով՝ երբ քաղաքական իշխանություններն ինչ-որ սցենարներ են մշակում տվյալ պահին որևէ խնդրին լուծում տալու, հետո արդեն դրա հետևանքները շատ ավելի երկար ու ծանր են նստում և դեռ պետք է սպասարկել այդ հետևանքները, նույնը նաև Ադրբեջանին է վերաբերում, հետևաբար, բանտարկյալ պահելն այնտեղ, այն էլ՝ հայազգի և երկար տարիներ, դա չափազանց բարդ գործ է և հղի է վտանգներով։

Դատական ակտի՝ օրինական ուժ ստանալուց հետո կապահովվի, որ շիրակցի 12 հայ ռազմագերիների՝ անվտանգ Հայրենիք վերադառնալու ուղղությամբ։ Գործընթացը սկզբունքորեն չի կարող համարվել արտահանձնում, քանի որ նրանք արդեն իրենց պատիժը կրել են, հայրենադարձություն ևս չի կարող համարվել, քանի որ Ադրբեջանը նրանց որպես ռազմագերի չի ընդունում, ուստի, Ղազարյանի դիտարկմամբ, որոշում կկայացվի վտարման մասին։

Ինչ վերաբերում է ՀՀ փաստաբանների նախաձեռնությանը՝ Ադրբեջանում պահվող հայ ռազմագերիների դատավարության գործընթացում որպես պաշտպան ներգրավվելու և նրանց Ադրբեջանում իրավաբանական օգնություն ցուցաբերելու մասին, ապա Արա Ղազարյանի գնահատմամբ՝ նախաձեռնությունը դրական է։ Նրա խոսքով՝ քանի որ Ադրբեջանը կեղծ հիմքերով դատավարություններ է նախաձեռնել, պետք է ամեն ինչ անի, որ արտաքին միջամտություն չլինի, որովհետև, եթե արտաքին միջամտություն եղավ ՀՀ փաստաբանների, եվրոպացի փաստաբանների կամ մեղադրյալների ծնողների, հարազատների կողմից, անմիջապես կհասկանան, որ այդ ամբողջը բեմականացում է, իրական փաստեր, ապացույցներ չկան։

Նույնիսկ կարող է ինչ֊որ մեկը գնա և դատավարությանը մասնակցի, իր աչքերով՝ փաստաբանի աչքերով տեսնի, թե ինչպես է դատավարությունն ընթանում, պարզապես կհասկանա, որ ֆունդամենտալ իրավունքները խախտվում են և որպեսզի դա տեղի չունենա, «Ադրբեջանը պետք է պատնեշով այդ դատավարությունների թափանցիկությունը չապահովվի։ Երբ ՓՊ֊ն հայտարարություն տարածեց, տպավորություն է, որ իրենք շոկի մեջ ընկան և անմիջապես հակազդեցին՝ ասելով, որ իրենց օրենքները թույլ չեն տալիս այլ երկրից փաստաբանների միջամտություն, հատկապես Հայաստանից, քանի որ դիվանագիտական հարաբերություններ չունի»,֊նշեց Ղազարյանը՝ հավելելով, որ Ադրբեջանը պետք է իմանար, որ ԵԴ֊ն Բալյանն ու Սարիբեկյանն ընդդեմ Ադրբեջանի գործով սահմանել է, որ անկախ նրանից, որ դիվանագիտանան հարաբերությունները բացակայել են, քրեական հետապնդում իրականացնող մարմինները պարտավոր են կապ հաստատել ՀՀ քրեական հետապնդման մարմինների հետ, համագործակցել, այդ թվում՝ հնարավորություն տալ մեղադրյալյերին կապի մեջ մտնել ծնողների հետ՝ ՄԻԵԿ֊ի շրջանակներում։

Արա Ղազարյանն ընդգծեց, որ ունենք իրավիճակ, երբ Ադրբեջանի օրենքները հակասում են ՄԻԵԿ սահմանմանը։ Ղազարյանի գնահատմամբ՝ ՓՊ նախաձեռնությունը ողջունելի է, այն լրջորեն անհանգստացրեց Ադրբեջանին, քանի որ այդ դատավարությունների ոչ հրապարակային եղանակը կասկածի տակ դրվեց, իսկ այն, որ դատավարությունը հրապարակային չէ, անձինք արտաքին աշխարհի հետ կապ չունեն ՝փաստ է։

Հիշեցնենք, որ շիրակցի զինծառայողները Հադրութի շրջանի Հին Թաղեր-Խծաբերդ շրջաններում գերեվարվել են՝ պատերազմի ավարտից հետո՝ դեկտեմբերի 13-ին։ Բաքվում նրանց դեմ շինծու քրեական գործ է հարուցվել, որից 14-ի վերաբերյալ երեկ հրապարակվել է դատավճիռը։

Հ.Գ. հրապարակումն արդեն պատրաստ էր թողարկման, երբ պարզվեց, որ Հայաստան են վերադարձել Ադրբեջանում գերության մեջ պահվող 15 հայ զինծառայող, այդ թվում՝ երեկ Բաքվի ծանր հանցագործությունների դատարանի կողմից 6 ամիս ազատազրկման դատապաևված 12 հայ զինծառայողները: Ընդ որում՝ հայ ռազմագերիներին Հայաստան վերադարձնելու դիմաց հայկական կողմը Ադրբեջանին է փոխանցել Զանգելանի և Ֆիզուլիի շրջանների շուրջ 92,000 ականների տեղակայման վերաբերյալ քարտեզները: Ըստ ամենայնի՝ քողարկված քաղաքական օրակարգի մեջ էր մտնում նաև այս գործարքը, ասել է թե` քաղաքական առևտուր՝ քարտեզների դիմաց հայ գերիների վերադարձ;

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո