Փաստ ինֆո

Կարծում եմ՝ Հայաստանի իշխանությունները ոչ թե հնարավորություն են ստեղծում «խաղաղության պայմանագրի» չստորագրման համար, այլ հասկացել են՝ թե Ադրբեջանի քաղաքականությունն ուր է տանում, ինչպիսի մարտավարություն է որդեգրել Ադրբեջանը։ Այս մասին «Փաստինֆոյի» հետ զրույցում ասաց քաղաքագետ Արա Պողոսյանն՝ անդրադառնալով ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանի հայտարարությանն առ այն, որ պայմանագրի ադրբեջանական առաջարկների մեջ բովանդակային առումով որոշակի հետընթաց կա։

Ավելին, ԱԺ արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովի նախագահն էլ հայտարարել է, որ Ադրբեջանից ակնկալում են հրապարակային ընդունել ձեռք բերված պայմանավորվածություններն ու համաձայնեցված սկզբունքները, եթե դա չի արվում, ապա պայմանագիրը տվյալ պահին չի կարող ստորագրվել։

Քաղաքագետի գնահատմամբ՝ Ադրբեջանի՝ վերջին շրջանի քաղաքական խոսույթը և քաղաքական վարքագիծը վկայում է այն մասին, որ փորձում են բանակցությունները բերել երկկողմ դաշտ, որպեսզի չլինի երրորդ կողմ, որը կդառնա միջնորդ կամ այդ պայմանագիր կոչվածի երաշխավոր։ «Եթե լինի երաշխավոր՝ Ադրբեջանը ստիպված է լինելու իր գործողությունների համար պատասխան տալ նաև այդ երկրին, իսկ երկկողմ բանակցությունների պարագայում՝ Ադրբեջանից պատասխան պետք է պահանջի միայն Հայաստանը, իսկ Հայաստանը չունի քաղաքական, ռազմական, տնտեսական այն ներուժը, որպեսզի կարողանա Ադրբեջանին հարկադրելու իր պարտավորությունները»,- նշեց Պողոսյանը՝ ավելացնելով, որ Ադրբեջանը «խաղաղության պայմանագիր» կոչված նախագծով հետևողականորեն տեղ է թողնում «կազուս բելիների»՝ պատերազմի առիթներ ստանալու համար։

«Մասնավորապես, նախօրեին Ադրբեջանի տարբեր պաշտոնյաներ, այդ թվում՝ Միհմեդ Հաջիևը խոսում էր այն մասին, որ Հայաստանը պետք է ամուր երաշխիքներ տա, որ Հայաստանում չեն լինելու ռևանշիստական ուժեր կամ գաղափարներ, որ Հայաստանը որպես պետություն՝ դա պետք է երաշխավորի։ «Հայաստանում պաշտոնյաներից մեկը սրան արձագանքել էր, որ եթե ստորագրում ենք խաղաղության պայմանագիր, ապա դա լավագույն երաշխիքն է։ Կարծում եմ, Ադրբեջանը նոր նախագծում էլ է սա պնդում, և փորձում է բերել քաղաքական օրակարգ, իսկ սա նշանակում է, որ կողերից մեկը, այս դեպքում՝ Ադրբեջանը իրեն իրավունք կվերապահի հղում կատարելով այդ փաստաթղթին՝ միջամտելու Հայաստանի ներքին գործերին։ Ըստ էության՝ Ադրբեջանը փորձելու է իր համար ապահովել ՀՀ-ի ներքին գործերին միջամտելու հնարավորություն»,- նշեց գործիչը։

Պողոսյանն հիշեցրեց նաև ՀՀ իշխանությունների հայտարարությունն առ այն, որ Հայաստանի իրավազորությունից դուրս ճանապարհ գոյություն ունենալ չի կարող։ «Սեպտեմբերի 19-ից հետո Հայաստանի տարբեր պատոնյաներ հայտարարում էին, որ Ադրբեջանն այլևս հետաքրքրված չէ Հայաստանի տարածքով անցնող միջանցքով և այդ միջանքն անցնելու է Իրանի տարածքով, սակայն այն ժամանակ էլ ակնհայտ էր, որ սա ժամանակավոր մարտավարական քայլ է Ադրբեջանի կողմից։ Իրենք ցանկացած բարենպաստ պայման օգտագործելու են, որպեսզի Հայաստանին պարտադրեն նման միջանցքի բացումը։ Մի քանի օր առաջ Թուրքիայի տրանսպորտի և հաղորդակցության նախարարն հայտարարել է, որ մինչև 2029 թ-ը «Զանգեզուրյան միջանցքը» պետք է պատրաստ լինի և Հայաստանը պետք է իր հատվածում սկսի շինարարությունը»։

Նա նաև նկատեց, որ հիմա Հայաստանի տարբեր պաշտոնյաներ նշում են Ադրբեջանի հետ 4 սկզբունքների մասին բանավոր պայմանավորվածության մասին, սակայն Ադրբեջանը իր բանավոր պայմանավորվածությունը չի կատարում, ուստի կարելի է ենթադրել, որ իրականում Ադրբեջանի օրակարգից միջանցքային գաղափարը դուրս չի եկել և այս կամ այն կերպ փորձելու է դրան հասնել։ Դրան նպաստում է նաև այն, որ ադրբեջանական կողմից առաջարկվեց տարածքային հարցերը չներառել պայմանագրում, իսկ հայկական կողմից պաշտպանվեց այդ գաղափարը, եւ որ տարածքային վեճերը պետք է լուծվեն հետագա բանակցությունների և փաստաթղթերի միջոցով։ Սա նշանակում էր, որ սա ընդամները փաստաթուղթ է լինելու, որով Ադրբեջանը լեգիտիմացնելու է իր ձեռքբերումները»,- նկատեց Պողոսյանը։

Հարցին, թե հնարավոր համարո՞ւմ է, որ 2024 թ-ին կստորագրվի «խաղաղության պայմանագիրը»՝ Պողոսյանը պատասխանեց, որ եթե խոսքը միայն սկզբունքների մասին է, այսինքն, եթե պայմանագիրը ներառելու է սկզբունքներ, ինչպիսիք այս պահին փորձում են ներկայացնել Հայաստանի ու Ադրբեջանի պաշտոնյաները, ապա գուցե սա իրատեսական լինի։ «Բայց եթե հաշվի առնենք, որ ՀՀ ԱԳ նախարարն այսօր իր հույն պաշտոնակցի հետ ասուլիսում հայտնել է, որ այն պետք է ներառի կոնկրետություններ՝ տարբեր հարցերի շուրջ, օրինակ, տարածքային ամբողջականության հարցերի շուրջ, ապա, կարծում եմ, որ Ադրբեջանը դրան պատրաստ չէ։ Հետևաբար ես իրատեսական չեմ համար, որ 2024 թ-ի ավարտին կունենանք նման պայմանագիր, գուցե լինի փաստաթուղթ, որը հռչակագրային բնույթ ունենա, բայց փաստաթուղթ, որը կլինի անկյունաքարային՝ ես վատատես եմ»,- եզրափակեց քաղաքագետը։

Աղբյուր` Փաստինֆո