Փաստ ինֆո

Բավական երկար ժամանակ հետաքրքրված եմ Հայոց ցեղասպանության խնդրով, այս հարցը շատ է քննարկվում ԱՄՆ-ում:  Այս մասին «Արմենիա» հեռուստատեսության «Բանաձև» հաղորդաշարին՝ լրագրող Արտակ Ալեքսանյանին,  տված բացառիկ հարցազրույցում նշել է ամերիկացի ականավոր դերասան և հասարակական գործիչ Ջորջ Քլունին, ով Երևանում մասնակցում է «Ավրորա» մրցանակաբաշխությանը:

« Ես միացա այս նախաձեռնությանը, քանի որ այն յուրահատուկ է իր փիլիսոփայությամբ, երբ խոսելով Հայոց ցեղասպանության մասին, մեր հայացքը ուղղում ենք դեպի ապագա: Ու երբ հանդիպեցի Ռուբենին («Փաստինֆո». խոսքը «Հայաստանի զարգացման նախաձեռնություններ» (IDeA) հիմնադրամի, «100 կյանք» նախագծի և «Ավրորա» մրցանակի նախաձեռնության համահիմնադիր Ռուբեն Վարդանյանի մասին է), որոշեցինք հանդես գալ մի նախաձեռնությամբ, որ Հայոց ցեղասպանության գաղափարի տակ բացահայտենք նաև ժամանակակից մարդկանց, ովքեր վտանգելով իրենց կյանքը` փրկում են ուրիշներին:  «Ավրորա» մրցանակը մեր երախտագիտությունն է խիզախներին և մասնակցությունը՝ աշխարհը բարեփոխելու ջանքերին: Հենց այս գաղափարն ինձ գրավեց, և ես ուրախ եմ, որ «Ավրորա»-ի մի մասն եմ»,- ասել է Ջ.Քլունին:

Իր հերթին Ռուբեն Վարդանյանը նշել է, որ  մինչև Ջորջի հետ խոսելը, տեղյակ էր, որ նա մի քանի կարևոր մարդասիրական նախաձեռնություններում է ընդգրկված` Դարֆուրում, Սուդանում: Բնականաբար դժվար էր հանդես գալ այնպիսի նախաձեռնությամբ, որը կապված է Հայոց ցեղասպանության հետ: «Հենց այդ ժամանակ էր, որ պարոն Քլունիի հետ քննարկեցինք, թե ինչպես պետք է ցեղասպանությունները, նաև Հայոց ցեղասպանությունը ներկայացնել Հայաստանում և ամբողջ աշխարհում: Այդ ժամանակ ես Ջորջին պատմեցի «100 կյանք» մարդասիրական նախաձեռնության և «Ավրորա» մրցանակի մասին: Պարզվեց, որ այդ հարցերի շուրջ մենք ունենք նույն պատկերացումները»,- ասել է Ռ.Վարդանյանը:

Ջորջ Քլունին հավելել է, որ մի բան կա, որ միավորում է իրենց երկուսին՝ երկուսն էլ հաջողակ են, և շատերն այսօր չեն հասել այն ամենին, ինչին հասել ենք իրենք: «Ես մեծացել եմ Քենթուկի նահանգում, ու երբեք մտքով չէր անցի, որ այսպիսի հաջողության կհասնեմ: Գաղափարը հենց դա է, որ հաջողությունը, որին հասել ենք, պետք է կիսենք մեզ շրջապատողների հետ: Դա նաև առաքելություն է, չէ՞ որ հասարակության մի մասնիկն ես: Այսինքն` եթե դու հաջողակ ես ու նաև հարուստ, պարտավոր ես կիսել այն` հնարավորին չափ խելացի ու հասցեագրված»,- նշել է Ջորջ Քլունին:

««Ավրորան» ինչպե՞ս կարող է օգնել փախստականների այդ նոր ալիքին» հարցին ի պատասխան Ջորջ Քլունին նշել է, որ դա հեշտ գործ չէ, պատմության ընթացքում չի եղել մի փուլ, որ փախստականներ չլինեն կամ նրանք խնդիրներ չունենան: Իրականում չպետք է թույլ տալ, որ նրանց խնդիրների մասին հոդվածները, ռեպորտաժները մեռնեն: Շարունակ պետք է խոսել ու տարածել այն գաղափարը, որ այս մարդիկ պարզապես չեն որոշել լքել իրենց տները, օրինակ՝ Սիրիայից: Նրանք իրենց տներից հեռացել են ստիպվա՛ծ, քանի որ վտանգված է իրենց կյանքը: Նրանց սպանում են, սպանում են նրանց երեխաներին: «Բառացիորեն օրեր առաջ տեսանք, թե ինչպես խորտակվեց 500 փախստական տեղափոխող նավը: Ինչո՞ւ, որովհետև փորձում էին փրկվել: Այդ իմաստով մենք, որպես հանրային դեմքեր ու հայտնիների զավակներ` իմ հայրն էլ, Արտակ, Ձեզ պես մեկնաբան է եղել ուղիղ 45 տարի, պարտավոր ենք անընդհատ խոսել այդ մարդկանց մասին: Սովորաբար այս պատմությունները անտեսվում են մեկ այլ կարևոր իրադարձության պատճառով: Օրինակ՝ Նահանգներում հիմա միայն նախագահական ընտրությունների մասին են խոսում: Այսօր ոչ մի հեռուստատեսությամբ փախստականների մասին նորմալ ռեպորտաժ չենք տեսնում: Կամ չկան, կամ հպանցիկ են»,- նկատել է ամերիկացի դերասանը:

Ռուբեն Վարդանյանն էլ նշել է. «Դժբախտաբար Սիրիային նայելով՝ տեսնում ենք այն նույն վայրը, որտեղ 100 տարի առաջ տեղի էր ունեցել Հայոց ցեղասպանությունը: Կարծես դեժավյու լինի` 100 տարի առաջ քրիստոնեաներն էին, հիմա` եզդիները: Ի՞նչ տեղի ունեցավ, ինչո՞ւ մենք դաս չքաղեցինք, ինչպե՞ս է պատահում, որ աշխարհը թույլ է տալիս մի բան, որն արդեն եղել էր 100 տարի առաջ` նույն վայրում: Ինչպե՞ս պատահեց, որ 100 տարի անց` հիմա էլ եզդի կանանց են բռնաբարում ու երեխաներին սպանում: Այսօր կան բազմաթիվ գիտական կենտրոններ, որոնք բարձրացնում են այս հարցերը, սակայն, ցավոք, դրանք արհամարհվում են»,- նշել է Ռ.Վարդանյանը:  «Ավրորա» մրցանակը ստեղծելիս, հավելել է նա, իրենք փորձել են հասկանալ մարդասիրության ինդեքսն ամբողջ աշխարհում, փորձել են հասկանալ մարդկանց պատասխանատվության չափը, տեսնել իրենք՝ անձամբ, կարո՞ղ են և ցանկանո՞ւմ են օգնել փախստականներին ու մասնակցել մարդասիրական ծրագրերին: Մեծ մասը պատասխանում էր` դա մեծ խնդիր է, ես չեմ պատկերացնում ինչպես կարող եմ օգնել: Մինչդեռ իրականում յուրաքանչյուրն էլ կարող է ներգրավվել: «100 կյանք» նախաձեռնության հիմնական իմաստը հենց այն է, որ յուրաքանչյուր ոք մասնակցի փախստականների ու առհասարակ գլոբալ խնդիրներին:

Ջորջ Քլունին իր հերթին նկատել է. «Հավանաբար նկատած կլինեք, որ Ցեղասպանությունից տարիներ անց շատերն ասում էին` իմանայինք, թույլ չէինք տա: Բայց հետո՞: Չէ՞ որ իմացան, բայց դրանից հետո եղավ Կամբոջայի ցեղասպանությունը, Ռուանդան, Բոսնիան, Դարֆուրը: Բայց մենք գիտեինք: Ու սա ամենամեծ հակասությունն է: Ամեն անգամ ասում ենք` եթե իմանայինք` մի բան կանեինք: Մենք գիտե՛նք ու տեսնում ենք ներկայում, ամեն օր, ուղիղ եթերով: Ու ի՞նչ ենք անում դրա համար… Հարց , որը պետք է տանք ինքներս մեզ»:

Ի պատասխան լրագրողի հարցի՝ Ջորջ Քլունին նշել է, որ  Դիլիջանի դպրոցը յուրահատուկ, ինքնատիպ կրթարան է, իսկապես հիանալի դպրոց է ու ցանկություն է հայտնել, որ ամեն երկրում լիներ: Հենց դպրոցը պետք է սովորեցնի` նախապաշարումներ ու թշնամություն չունենալ ուրիշ ազգերի ու կրոնների նկատմամբ: Հենց այս դպրոցոմ են երեխաներին սովորեցնում կրոնական, ազգային խտրականություն չդրսևորել, անհանդուրժող չլինել, կարծրատիպեր չունենալ: «Պատկերացրե՛ք միայն` հրավիրել ու աշխարհի տարբեր երկրներից ընդունել երեխաների, նրանց տեղավորել մի վայրում, որտեղ նրանք միասին կսովորեն օր ու գիշեր, կսնվեն ու միմյանցից օրինակ կվերցնեն: Հանդուրժողականությունը սկսվում է այստեղից: Երանի բոլոր քաղաքներում լինեին այսպիսի դպրոցներ: Սա մարդկանց հնարավորություն կտար բացել նոր սերնդի աչքերը` այլ մշակույթի, կրոնի, ռասայի նկատմամբ»:

«Հոլիվուդում ձեր ընկերները կիսո՞ւմ են մարդասիրական նախաձեռնությունների հանդեպ ձեր կիրքը, նրանք նույնպես ներգրավվա՞ծ են» հարցին Ջորջ Քլունին պատասխանել է. «Բնականաբար ոչ բոլորը, բայց իմ մոտ ընկերները` Բրեդ Փիթը, Մեթ Դեյմոնը, Դեն Չադլը, Անջելինա Ջոլին»:

«Որքանո՞վ է կարևոր Հոլիվուդյան աստղերի ներգրավվածությունը այսպիսի նախագծերում» հարցի վերաբերյալ Ջորջ Քլունին նշել է, որ նախ` պատասխանատվության զգացում է: Ոչ միայն դերասանները, այլև յուրաքանչյուր քաղաքացի պետք է պատասխանատու լինի: Դերասանը նշել է, որ ինքը մեծացել է 70-ականների Միացյալ Նահանգներում, որտեղ մարդկանց համար շատ կարևոր էին հանրահավաքները, քաղաքացիական իրավունքների համար պայքարը, Վիետնամի պատերազմի դեմ բողոքը, կանանց իրավունքները: Ինքը  մեծացել է համոզմամբ, որ իր ձայնը կարևոր է: Եթե ինքը  հանրաճանաչ է, չի նշանակում, որ պետք է դադարի` որպես քաղաքացի խոսել իրեն հետաքրքրող թեմաների մասին: «Դուք հեռուստամեկնաբան եք, Արտակ, ինքներդ էլ գիտեք, որ երբեմն կան պատմություններ, որոնք դժվար է եթեր հեռարձակել: Իմ հայրը նույնպես հեռուստալրագրող էր, և նույն դժվարությունն էլ նա ուներ: 80-ականներին հայրս Անդորայի մասին մի տեսանյութ էր պատրաստել, որը եթերի գլխավոր ռեպորտաժը չեղավ, փոխարենը էլիզաբեթ Թեյլորի անձնական կյանքի մասին ռեպորտաժը դարձավ առաջին լուրը: Հայրս բարկացել էր: Երբ առաջին անգամ գնում էի Դարֆուր, զանգեցի հայրիկիս, ասացի` հիշո՞ւմ ես, որ քո ռեպորտաժն առաջինը չգնաց եթեր: Ասացի, արի միասին գնանք Դարֆուր` դու որպես լրագրող, ես` որպես էլիզաբեթ Թեյլոր: Ուզում էի ասել այնպես անենք, ռեպորտաժը հեռարձակվի: Ես խորապես հավատացած եմ, որ երբ ինչ-որ ծրագրում ներգրավված ես` կարևոր գործ ես անում»,- հավելել է Ջորջ Քլունին:

Մարդասիրական նախաձեռնություններում հանրահայտ մարդկանց  ներգրավվածության մասին հարցի վերաբերյալ Ռ. Վարդանյանը նշել է. «Մենք ապրում ենք իրատեսական աշխարհում, հետևում ենք, թե ինչ են անում համաշխարհային առաջնորդները, թե ինչպիսի պատասխանատվություն են կրում բիզնես էլիտաները, հանրաճանաչ մարդիկ, մշակույթի գործիչները: Մի կարևոր ուղերձ կա. եթե դու վերնախավի ներկայացուցիչ ես, պետք է պատասխանատվության զգացում ունենաս: Դու ուղղակի չես կարող ասել, գիտեք` ես իմ գործն եմ անում ու չեմ ուզում ներգրավված լինել այլ գործերում, հենց միայն այն պատճառով, որ աշխարհը շղթայված է, խնդիրները փոխկապակցված»,  հաստատ չի  կարելի ասել` այն, ինչ կատարվում է Դարֆուրում, մեկ է ինձ համար: Իսկապես այդպես չէ: «Մի խոսքով, լինելով հանրաճանաչ կամ վերնախավի ներկայացուցիչ` դու չես կարող ուղղակի չմասնակցել համաշխարհային նշանակության ամենակարևոր միջոցառումներին: Այլ հարց է, որ յուրաքանչյուրն ինքն է որոշում իր մասնակցության և պատասխանատվության չափն ու ոլորտը, քանի որ մարդիկ տարբեր են, և տարբեր են նաև նրանց հետաքրքրությունները: Մեկ բան ակնհայտ է` չես կարող այդ գործընթացներից հեռու մնալ, թաքնվել ու ասել` ես իմ գործն եմ անում, ես իմ կյանքն եմ ապրում և ես կապ չունեմ մնացած աշխարհի հետ»:

Առաջիկա ծննդյան տարեդարձին ո՞ր նվերը իրեն  իսկապես մեծ բավականություն ու երջանկություն կպարգևեր հարցին ի պատասխան Ջորջ Քլունին, մասնավորապես,  նշել է, որ «Ավորորա»-ի հաջողությունն իր համար իսկապես լավ նվեր կլիներ: «Ես շատ ոգևորված եմ Ռուբենի նախաձեռնությամբ, որովհետև անկեղծորեն ասեմ` անհնար է քիչ խոսել այս նախաձեռնության մասին, որովհետև բազմաթիվ մարդիկ կան, որ գումար են վաստակում, բայց քչերն են մտածում այդ փողերը վերադարձնելու և իրենց հարստությամբ կիսվելու մասին: Շատ ոգևորված եմ այս նախաձեռնությամբ և հենց «Ավրորա»-ի հաջողությունը ես կհամարեի ծննդյանս լավագույն նվերը»,- հայտարարել է Ջ.Քլունին:

Ռուբեն Վարդանյանն էլ հույս է հայտնել, որ  նախաձեռնությունը մեծ հաջողությամբ կպսակվի, որովհետև իրոք հաջողված պատմություններ կան, հրաշալի ֆինալիստներ, ովքեր անհավանական խիզախ մարդիկ են: Ջորջ Քլունին միացել է նրա խոսքին. «Իսկապես անհավանական մարդիկ են, ովքեր հրաժարվել են իրենց անձնական կյանքից` մարդկանց հնարավորություն տալով գոյատևել և հասնել բարեկեցության: «Ավրորա»-ում կպատմենք մի բժշկի մասին, որը նախ մենակ, հետո իր թիմով Աֆրիկայի լեռներում խնամում է 5 հարյուր հազար մարդու: Եվ ընդամենը մեկ հիվանդանոցով: Այդպիսի մարդկանց մասին ենք «Ավրորա»-ում խոսելու: Մարդկանց, որոնց արարքներն ուղղակի զարմանալի են»: