Փաստ ինֆո

 

Ազգային ժողովն այսօր կեսօրին մեկնարկելիք նիստում կքվեարկի կառավարության կողմից առաջին ընթերցմամբ ներկայացված ՀՀ վարչական դատավարության նոր օրենսգրքին հարակից օրինագծերի փաթեթը:

 

Ըստ հիմնական զեկուցող ՀՀ արդարադատության նախարարի առաջին տեղակալ Գրիգոր Մուրադյանի՝ փաթեթը շատ ծավալուն է, և վերջինիս ամբողջ փիլիսոփայությունն այն է, որ էապես բարձրացվի վարչական արդարադատության արդյունավետությունը:

 

2008 թվականից Հայաստանում գործող Վարչական դատարաններն այն մարմիններն են, որոնք կոչված են արդյունավետ վերահսկելու գործադիր իշխանության համակարգին պատկանող բոլոր մարմինների գործառույթները: Նրանց գերխնդիրը գործադիր իշխանության ոչ իրավաչափ ակտերից, գործողություններից, անգործությունից արդյունավետ դատական պաշտպանություն ապահովելն է: 

 

Փոխնախարարի մատուցմամբ՝ կառավարությունը փորձում է ապահովել այդ արդյունավետությունը մի շարք ուղղություններով:  

 

Առաջին՝ վերահսկում է վարչական դատարաններին ոչ հարիր այնպիսի գործառույթների իրականացումը, ինչպիսին վճարման կարգադրությունների արձակումն է: 

 

Առ 2013թ. հոկտեմբերի 1-ը դատարանները ստացել են 124 հազար 669 վճարման կարգադրություններ: Սա, ըստ Գ.Մուրադյանի, այնպիսի ինստիտուտ է, որը ծանրաբեռնում է վարչական դատավորներին տեխնիկական գործառույթներով, քանի որ, ըստ գործող օրենսգրքի տրամաբանության, չի ենթադրվում գործի՝ ըստ էության քննություն, այսինքն՝ արդարադատության իրականացում, եթե չի ներկայացվում հակընդդեմ հայց: 

 

Վիճակագրության ուսումնասիրությունը փաստում է, որ 2013թ. հակընդդեմ հայց ներկայացվել է վճարման կարգադրությունների ընդհանուր քանակի ընդամենը 0,45 տոկոսի պարագայում: Հետևաբար՝ դատավորները ստիպված են լինում մնացած 99,5 տոկոսով ծանրաբեռնվել տեխնիկական գործառույթներով: 

 

Կառավարությունն առաջարկում է վերացնել վճարման կարգադրությունների վարույթը` նախատեսելով հնարավորություն, որպեսզի անվիճարկելի ակտի հիմքով բռնագանձումը կատարվի առանց դատարան դիմելու՝ դատական ակտերի հարկադիր կատարումն իրականացնող մարմնի միջոցով: 

 

«Այս հարցը լուրջ քննարկումների տեղիք է տվել: Մասնավորապես, առաջ են քաշվել մտահոգություններ այս ինստիտուտի վերացման առումով հակասահմանադրական իրավիճակների առաջացման մասով: Մեր հակափաստարկներն այդ առումով հետևյալն են, որ սահմանադրական իրավունքը, ըստ էության, չի պաշտպանում անձի ձեռքբերումները, եթե նա խախտել է Սահմանդրության 45-րդ հոդվածում ամրագրած իր պարտականությունը՝ հարկեր, տուրքեր և այլ պարտադիր վճարներ կատարելու վերաբերյալ: Այսինքն՝ մենք գտնում ենք, որ սեփականության իրավունքը չի կարող ծագել ի սկզբանե այն ժամանակ, երբ անձն ունի չկատարված սահմանադրական պարտականություն պետության առջև, մասնավորապես՝ հարկային պարտականություն: Եվ Սահմանադրությամբ ամրագրված սեփականության իրավունքի պաշտպանությունը չի ներառում բնավ այն գույքը, որը անձը ձեռք է բերել իր սահմանադրական պարտականությունը չկատարելու, ոչ պատշաճ կատարելու արդյունքում»,-ընդգծեց նա:

 

Երկրորդ խնդիրն այն է, որ «ինքնին այս ինստիտուտն է հանգեցնում հակասահմանադրական իրավիճակների», քանի որ գործադիր իշխանությունների մարմինների՝ այլևս անբողոքարկելի դարձած ակտերը հնարավոր է լինում վիճարկել վարչական դատարանում: «Ակնհայտ է, որ այս վիճակն անթույլատրելի է Սահմանադրության առաջին հոդվածում ամրագրված՝ իրավական պետության սկզբունքից բխող իրավական անվտանգության սկզբունքի տեսանկյունից»,-նշեց նա:

 

Մի շարք փոփոխություններ են կատարվել վարչական դատավարության ապացուցմանը վերաբերող դրույթներում: Հստակեցվել է ապացուցման բաշխման պարտականությունը: «Ներկայումս այդ պարտականությունը շատ ավելի հարիր էր քաղաքացիական դատավարության կանոնակարգումներին, քան՝ վարչական դատավարության, այնինչ վարչական դատավարությունը խարսխվում է գործի հանգամանքներն ի պաշտոնե պարզելու հիմնարար սկզբունքի վրա»,-ասաց Գ.Մուրադյանը: 

 

Ըստ նրա՝ դա ենթադրում էր, որ դատավորն ինքնուրույն, կողմերից անկախ պետք է ձեռնարկի բոլոր համարժեք միջոցները, որպեսզի բացահայտի իրական փաստերը, քանի որ, անկախ քաղաքացու դիմումներից, միջնորդություններից, պետությունն ինքն է շահագրգռված հաստատելու օրինականություն այն եղանակով, որ պետք է ի պաշտոնե պարզի՝ վիճարկվող վարչական ակտը կամ նորմատիվ ակտը, վիճարկվող գործողությունը, անգործությունը իրականում համապատասխանում է օրենքներին, թե՝ ոչ:

 

Հստակեցվել են նաև վարչական հայցերի տեսակների առանձնահատկությունները: Ներառվել է վարչական կարգով վիճարկման արդյունքը վարչական հայցի բովանդակության մեջ: Այսինքն՝ դատավորը պարտավոր է անդրադառնալ այս հարցին: Ամրագրվել է դատավորի՝ քաղաքացուն, իրավաբանական անձին օգնելու պարտականությունը, որն անվանվում է դատավորի պարզաբանման և մատնանշման պարտականություն: Դատավորը պարտավոր է քաղաքացուն ուղղորդել, բայց քաղաքացին ինքնուրույն պետք է որոշի՝ ընդունում է դատավորի աջակցությունը, թե՝ ոչ: