Փաստ ինֆո

Հրամանատարության կողմից շատ էինք խաբվել, ՄՈԲ-ին լսելով, իրար պահելով հետ ենք իջել Խուռհատ սարից։ Այս մասին մարտադաշտն ինքնակամ լքելու մեջ մեղադրվող Իշխան Վահանյանի գործով նիստի ընթացքում ասաց վկա Մստո Մստոյանը։

«Փաստինֆո»-ի թղթակցի հաղորդմամբ՝ Երևանի ընդհանուր իրավասության դատարանում՝ դատավոր Ջոն Հայրապետյանի նախագահությամբ, այսօր կայացել է մարտադաշտն ինքնակամ լքելու մեջ մեղադրվող հրամանատար Իշխան Վահանյանի գործով դատական նիստը, որի ընթացքում շարունակվեց վկաների հարցաքննությունը։

Վկա Մստոյանը, որը պատերազմի ընթացքում եղել է ժամկետային զինծառայող, ցուցմունքում պատմեց, որ նահանջի հրահանգը եղել է սպաների կողմից, նահանջի ժամանակ եղել է մեկ զոհ, երկու վիրավոր։ Նահանջից հետո տեղակայվել են Հադրութի զորամասի նկուղում, հենց այդ օրը քնել են զորանոցում, հաջորդ օրը՝ կրկին հետ են գնացել՝ մի մասը դեպի Ջաբրայիլ, մյուս մասը՝ դեպի Արա լեռ, ասել են՝ թուրքերը եկել են Արա լեռ ու պետք է թուրքերին հետ շպրտել։ Անձրև էր, բուք, մոտ 1-1.5 ժամ սպասել են, տեսել՝ ոչինչ չկա, հետո խմբով կրկին քայլել են դեպի Հադրութ։ Գումարտակի հրամանատարին փոխարինել է Իշխան Վահանյանը։

Ներկայացնելով Խուռհատ սարում նահանջի հանգամանքները՝ Մստոյանը հայտնեց, որ վաշտում եղել են 115-120 հոգի, Վահանյանի հրամանով՝ վաշտի առաջին, երկրորդ դասակին տեղափոխել են ուրիշ տեղ՝ նշելով, որ ապահով տեղ է. «Սկզբում ասացին, որ ամբողջ վաշտն է այդտեղ տեղափոխվելու։ Գիշերը ժամը 00.00-01-ի կողմերը տարել են առաջին, երկրորդ դասակին, այդտեղ էլ էինք ունեցել վիրավոր, մնացել էինք Հադրութի դպրոցի դահլիճում, հետո, երբ թուրքերի կողմից ԱԹՍ կամ կամիկաձե ընկավ, վիրավորներ ունեցանք, տեղափոխվեցինք հանդերձարան, որտեղ սենյակը փոքր էր, ավելի ապահով էր։ Ժամը 03-04-ի կողմերն արդեն մեզ ասացին, որ պետք է տեղափոխվենք ուրիշ տեղ։Գնացել ենք Հադրութի սարը, ինչպես այնտեղ էին ասում՝ «Վիշկա»։ Խուռհատ սարում իրենց գումարտակը մոտ 200 հոգի կլիներ։ Այդ ժամանակ սպայական կազմը եղել է առաջին, երկրորդ դասակի հետ, սպաներից մեկ վիրավոր էր հոսպիտալում։

«Հիշում եմ, որ մեքենայով արդեն պետք է գնայինք Վիշկա, սերժանտներն էին հեռախոսակապով, ասեցին՝ տղերք, մեզ բերել են այստեղ, ասել՝ ապահով է լինելու, բայց թուրքերը գիշերը մտել են, ունենք զոհեր։ Հետո գնացել ենք Հադրութի սարի վրա բաժանվել ենք մի քանի մասին, որովհետև չկար խրամատ, որ մտնենք խրամատի մեջ, բաց սարի վրա էր, մի կողմը՝ անտառ էր, մի կողմը՝ բաց, 3-4 հոգով տեղավորվել ենք»,- պատմեց Մստոյանը՝ հավելելով, որ ինքը երկու տղաների հետ եղել է բնագծի մեջտեղում, առաջին օրը մտածում էին, որ կլինի հարձակումը, բայց թուրքերը շեղելու համար տանկերով ու կամազներով կանգնել էին դիմացները, որ ձախ կողմից ճեղքեն ու Հադրութը վերցնեն, ինչը նրանց հաջողվեց. «Առաջին օրը գիշերն արդեն բոլորս հավաքվեցինք մի տեղ, որ, եթե պահը ստեղծվի, կարողանանք իրար պաշտպանել, որովհետև մութ տեղում երեք-չորս հոգով իրար չէինք կարող պաշտպանել»։

Սպայական կազմը մոտեցել է միայն երկրորդ օրը, Վահանյանը վկային և ընկերոջը այլ զենքի մոտ էր նստացրել, որովհետև «ԱԿ»-ով չէին կարող, «ՊԿ» էին տվել, որ կարողանան զբաղեցնել։ Մինչ այդ՝ ուղղակի ինքնաձիգով պաշտպանություն էին իրականացնում։

«Հաջորդ օրը՝ ցերեկը, նկատեցինք շարժը։ Մեզ մոտ նոր սպա էին բերել, փոխգնդապետ էր՝ իմ հիշելով։ Հետո, երբ իրեն բերեցին, ինքը գնաց ամենադիմացը, մի քանի րոպեից արդեն սկսվեց կռիվը։ Հարցնում էինք՝ կրակենք իրենց, տեսնում էինք, Վահանյան Իշխանն ասում էր՝ չէ, կապ եմ տվել, ռազվեդկան է։ Ձախ կողմից և թիկունքից գալիս էին, ասում էր՝ մի կրակեք, ռազվեդկան է, մինչև այն պահը, երբ արդեն շատ քիչ էր մնացել, որ հասնեն մեզ, այդ ժամանակ արդեն կրակոցներ է եղել թե մեր կողմից, թե իրենց։ Այդտեղ էլ ենք շատ զոհեր ունեցել։ Այդ ժամանակ Իշխան Վահանյանն ասաց՝ հետ մի գնացեք, լեյտենանտը, որը ՄՈԲ-ից էր, ասաց՝ չէ, դու ասեցիր, որ այստեղ ապահով է լինելու, երեխեքին բերել ենք՝ աղացի բերան, ես քեզ եմ լսել, երեխեքին խաբած եմ դուրս եկել, հիմա քեզ չենք լսի, երեխեքին հետ կտանենք։ Հրամանատարության կողմից շատ էինք խաբվել, ՄՈԲ-ին լսելով, իրար պահելով հետ ենք իջել»,- պատմեց վկան՝ հավելելով, որ այդ ժամանակ տեսել են Բալուջայի ռազվեդկային, ասել են գոնե վիրավորներին իրենց հետ տանել, նրանց հրամանատարությունն ասացին, որ տեղ չկա, բայց դե կարող էին չնստեցնել վիրավորներին, գոնե գետնին դնեին ու իրենց հետ տանեին, այդ ժամանակ, ինքը, թեև չի տեսել, բայց իրեն ասել են, որ Վահանյանը թողել ու հեռացել է։ Վկայի խոսքով՝ այդ ժամանակ հրաձգություն է եղել, ծանր զենք և պայթուցիկ չի եղել, հետևաբար, հնարավոր չէր բեկորային վնասվածք ստանալ։

Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ, փաստաբան Գուրգեն Գրիգորյանը հետաքրքրվեց՝ Վահանյանի փախուստից հետո չորս սպաներից որևէ մեկը փորձե՞ց կանոնակարգել նահանջը կամ այլ դիրք ընդունել՝ պաշտպանություն իրականացնելու կամ զինվորներին հավաքելու համար. «Կարո՞ղ էին իջեցնել զորքին՝ մարտերով, խաբս տալով, 10 հոգու առաջ թողնելով, չորս հոգով մնային կռվեին, ուժեղ սերժանտը, որ մնացել էր, ասեին՝ հետ տար։ Շրջափակումից առաջ, երբ նահանջ էր իրականացվում, սպաները կարո՞ղ էին մնալ՝ պահելու առաջխաղացող թշնամուն՝ հնարավորություն տալով երկու ամսվա ծառայած զինվորներին կանոնավոր նահանջ կազմակերպելու համար»։ Հարցադրմանը պատասխանելով վկան նշեց, որ երկար չէին կարող, եթե «Վիշկայի» մոտ սպաները պահեին՝ զորքն ընդհանրապես չէր կարող դուրս գալ, որովհետև ոչ ոք ճանապարհ չգիտեր։

Գուրգեն Գրիգորյանը հայտարարեց՝ պատկեր չկա, թե ինչպես ստացվեց, որ չորս սպան գնացին, դավաճանը՝ դավաճանեց գնաց, բա մնացածը։

«Այլ բան է, երբ սպան որոշում է կայացնում մոտենալ այնքան՝ առանց կապ հաստատելու և կրակում են իր վրա, այլ բան է, երբ դու գիտես, որ քո գումարտակը կռիվ է տալիս, թուրքը քեզ չի հետապնդում դեռ, բայց դու սպա ես՝ երդման տակ, գիտես, որ թուրքն այնտեղից կարող է գալ։ Ինչի չեն նստել, մեկ-երկու հոգով փորձեին կապ հաստատել»,- ասաց փաստաբանը, ինչին արձագանքելով դատախազ Գևորգ Ավետիսյանը նշեց, որ այս դատավարության ընթացքում մյուս սպաների գործողությունների իրավաչափության հարցը չի կարող քննարկվել։ Փաստաբան Գրիգորյանն էլ հակադարձեց՝ պնդելով, որ պատշաճ նախաքննություն չի կատարվել։

«Լավ, Իշխան Վահանյանն ինչ վատություն արեց՝ արեց, գնաց, բա մյուսների գործողությունները՝ ամբողջության մեջ։ Ես դատախազի կամ քննչականի տեղը լինեի, Վահանյանի վրա մեկ հոդված չէր լինի, 2-3 հոդված կլիներ։ Խնդիրն այն է, որ Իշխան Վահանյանի կողքը մյուս չորևս սպաները նստած չեն, գնդապետը նստած չէ։ Ինչու՞ գեներալախառն Իշխան Վահանյանի կողքը նստած չեն, պետք է տեղ չլիներ այստեղ, ինչու պետք է Վահանյանը մենակ դատվի»,-ասաց տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչը։

Հիշեցնենք, որ Իշխան Վահանյանին մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 356-րդ հոդվածի (հրամանը չկատարելը) 3-րդ մասով և 380-րդ հոդվածի (մարտադաշտն ինքնակամ լքելը կամ զենքով գործելուց հրաժարվելը) 1-ին մասով: Նրա նկատմամբ որպես խափանման միջոց էր ընտրվել կալանավորումը։ Ըստ ՔԿ-ի՝ Վահանյանը, Ադրբեջանի Հանրապետության կողմից Արցախի Հանրապետության դեմ սանձազերծված ագրեսիվ պատերազմի և 2020թ. սեպտեմբերի 27-ին հայտարարված ռազմական դրության ժամանակ զբաղեցնելով ԱՀ պաշտպանության բանակի զորամասերից մեկի ուսումնական գումարտակի հրամանատարի պաշտոնը, հանդիսանալով իր ենթակա անձնակազմի պետը, մարտական գործողությունների ընթացքում չի կատարել իր անմիջական պետի հրամանը, ինչպես նաև ինքնակամ լքել է մարտադաշտը, որի արդյունքում զորամասի ուսումնական գումարտակի անձնակազմից զոհվել, տարբեր աստիճանի մարմնական վնասվածքներ են ստացել և գերեվարվել պարտադիր ժամկետային զինծառայողներ՝ այդ կերպ առաջացնելով ծանր հետևանքներ: Նշենք, որ այս գործով անցնող միակ մեղադրյալը Իշխան Վահանյանն է։

Քրեական գործն ի սկզբանե մակագրվել էր Սյունիքի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Լ․ Սեփխանյանին, սակայն հետագայում գործի ընդդատությունը փոխվել է՝ պայմանավորված միջադեպով։ Գործն այժմ Երևանի ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավոր Ջոն Հայրապետյանի վարույթում է։

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո