Փաստ ինֆո

Հայաստանի տնտեսությունը տասնամյակներ շարունակ գերդոլարիզացված է եղել, դոլարի պաշտամունքը մշտապես եղել է օրակարգում: Խնդիրը նրանում է, որ ոչ միայն բնակչությունը, այլև ներկրումներ իրականացնող տնտեսվարողները մշտապես կարիք ունեն արտարժութային միջոցների և այս իմաստով շատ փոխառություններ կարող են բացվել արտարժույթով: Այս մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց տնտեսագետ Ատոմ Մարգարյանը՝ անդրադառնալով Հայաստանում արտարժույթով վարկեր տրամադրելու արգելքի վերաբերյալ նախագծին:

«Արտաքին արտահանման գործարքները, արտաքին առևտրային գործարքները ռիսկի տակ են հայտնվում, հարկավոր է բալանսավորված նայել այդ ռիսկերին: Հայաստանը ներմուծումից մշտապես կախված երկիր է, միայն բնակչության մասին «հոգ տանելով» չէ, հարկավոր է խոսել մասնագետների հետ և չառաջնորդվել «я начальник, ты дурак, ты начальник, я дурак սկզբունքով»,- նշեց նա:

Դոլարով, եվրոյով կամ այլ արտարժույթով վարկերի տրամադրումն արգելելով՝ պետությունը արտարժութային ռիսկը վերցնում է իր վրա: Մասնավոր բանկերը չեն կարող արտարժույթով գործարքներ, տեղաբաշխումներ անել և պարտավոր են այդ ամենը փոխանակել ԿԲ սահմանած ՀՀ դրամի փոխարժեքով:

«Այս դեպքում դրամի փոխարկելիության անհրաժեշտությունն ավելանում է և դա ճիշտ է: ՀՀ միակ վճարամիջոցը, գործարքներ իրականացնելու միակ վճարամիջոցը ՀՀ դրամն է, այլ հարց է, թե այդ դրամը որքանով է ազատ փոխարկելի արժույթ: Ցավոք, ՀՀ տարածքում է միայն մեր դրամը հանդիսանում փոխանակության մասսայական գործիք»,- նկատեց տնտեսագետը:

Մարգարյանի խոսքով՝ գաղափարը լավն է, սակայն նախագիծը մինչև խորհրդարան տանելը, ապրիորի պարտադրելը, պետք է նախ տեղադրվեր «e-draft» հավելվածում, դրվեր հանրային քննարկման՝ այդ գործընթացում ներգրավվելով հիմնական շահառուներին՝ ԿԲ-ին, Հայաստանի բանկերի միության ղեկավար կազմին, նաև հայաստանյան բոլոր բանկերի ղեկավարներին, հետո միայն քննարկվեր ԱԺ հանձնաժողովում:

Տնտեսագետն ասում է՝ Հայաստանը ազատական երկիր է և դրամական հոսքերի առաջարկն ու պահանջարկն իրականացվում է շուկայական սկզբունքներով և միայն արտարժույթով տրամադրվող վարկերն արգելելով խնդիրը չի լուծվի, միևնույն է՝ մարդիկ ինչ-որ աղբյուրներից ձեռք կբերեն իրենց անհրաժեշտ միջոցները՝ ստվերային շուկան կզարգանա, «վալյուտային» վաշխառությունը կտարածվի, իսկ այդ ամենը ինչպես են վերահսկելու, կամ այլընտրանքային լուծումներ գտնողներին ինչպես են պատժելու:

Բացի այդ՝ մեր երկրի ընդհանուր հոսքերի մակրոտնտեսական իրավիճակը շատ տխուր վիճակում է այսօր. պետական պարտքը հասել է ահռելի չափերի, Հայաստանին այլևս էժան վարկեր չեն տրամադրում, իսկ օրվա կառավարությունը, հատկապես վերջին 4-5 տարիներին, խնդիրը փորձում է լուծել սեփական բնակչության գրպանը մտնելով: Խոսքը ահռելի, աստղաբաշխական չափերի հասնող ներքին պարտքի մասին է, իսկ ներքին պարտքը, ըստ տնտեսագետի, սուվերեն դեֆոլտի, սնանկության նախադուռն է: Մարգարյանը «ավանտյուրա» է որակում պատկան մարմինների հավաստիացումները, թե արտաքին պարտքը չի հատել 60 տոկոսի շեմը, հետևաբար՝ պետք չէ անհանգստանալ:

«Արտաքին պարտքը հասել է մի այսպես ասած կրիտիկական զանգվածի, երբ ուղղությունը վեկտորական փոխվում է՝ փող չեն տալիս, բայց քանի որ դու անընդհատ կուտակել ես այդ պարտքը՝ պետք է սպասարկես, ինչպե՞ս պետք է սպասարկես, իհարկե, վալյուտային միջոցներով: Մարդիկ, երբ որևէ պաշտոն են զբաղեցնում, կարծում են՝ իրենք ամենախելացին են և իրենցից խելացի մարդ չկա: Շատ հարցեր կան, որ այդ օրակարգը խիստ կասկածահարույց և կոնյուկտորային են դարձնում»,- ընդգծեց տնտեսագետը:

Տնտեսագետի դիտարկմամբ՝ արտարժույթի հետ կապված կարգավորումները երկսայր սուր են, դրանք կարող են երկկողմանի վատթար իրավիճակ ստեղծել, եթե արտաքին ազդակները կամ շոկերը բարենպաստ չեն, իսկ որ մեր երկիրը այսօր կանգնած է ռազմաքաղաքական, տնտեսական, սոցիալական անվտանգային լրջագույն մարտահրավերների առաջ՝ փաստ է:

Նրա կարծիքով՝ նախատեսվող փոփոխությունը կարող է ազդել նաև գնաճային իրավիճակի վրա:

«Այդ նախագիծը մշակողները հիմնավորումներ բերելիս նմանօրինակ փաստարկները հաշվի առե՞լ են, թե՞ ոչ, կամ հաշվարկե՞լ են՝ ինչպես դա կանդրադառնա այսօր բում ապրող ոլորտների, օրինակ, շինարարության կամ, ոչ բարով, խաղաբիսզնեսի վրա: Հայաստանն այսօր վերածվել է մի մեծ կազինոյի, որտեղ անկասկած ոչ վերջին դերն է խաղում արտարժութային գործոնը», -հավելեց տնտեսագետը:

Նշենք, որ նախագծի շուրջ քննարկումների, նաև բուն նախագծի վերաբերյալ փորձեցինք պարզաբանում ստանալ նաև Հայաստանի բանկերի միությունից, սակայն կառույցից հրաժարվեցին մեր հարցերին բանավոր պատասխանել. գրավոր հարցման պատասխանը կտրամադրեն օրենքով սահմանված ժամկետում:

Հիշեցնենք, որ հունվարի 30-ին ԱԺ ֆինանսավարկային և բյուջետային հանձնաժողովը դրական եզրակացություն տվեց ԱԺ իշխող խմբակցության պատագամավորներ Գևորգ Պապոյանի, Արուսյակ Մանավազյանի ու Նարեկ Գրիգորյանի հեղինակած ««Արժութային կարգավորման և արժութային վերահսկողության մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին օրենքի նախագիծը, որով առաջրկվում է ՀՀ քաղաքացիներին արգելել դոլարով, եվրոյով կամ այլ արտարժույթով վարկեր վերցնել ՀՀ բանկերից ու վարկային կազմակերպություններից:

Նախագիծն առաջիկայում կքննարկվի խորհրդարանում։

Ֆինանսավարկային և բյուջետային հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Գևորգ Պապոյանի խոսքով՝ նախագծի վերաբերյալ հայաստանյան բանկերը որևէ առաջարկ կամ դժգոհություն չեն ներկայացրել։

Աղբյուր` Փաստինֆո