Փաստ ինֆո

«Հրապարակ» օրաթերթը գրում է. «Հայ-ռուսական համալսարանը կիրակի օրն իրավական թեմայով գլոբալ ֆորում էր կազմակերպել, որին մասնակցում էին համալսարանի շրջանավարտները, դասախոսները, նաեւ դրսից հրավիրյալներ կային։ Ֆորումի գլխավոր հյուրը Սահմանադրական դատարանի նախկին նախագահ, իրավաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Գագիկ Հարությունյանն էր, որի ելույթի թեման գիտական էր․ «Իմունային անբավարարությունը՝ որպես ժամանակակից պետությունների ձախորդությունների գլխավոր համախտանիշ»։ Նա 2019-ի մայիսի 24-ին ԲԴԽ նախագահի պաշտոնից հրաժարական տալուց ի վեր հրապարակային ելույթներ չէր ունեցել, հարցազրույցներ չէր տվել եւ հիմա իրավական թեմայով ինչ-որ տեսական ելույթ է ունենում։

Համաժողովում ելույթ է ունեցել նաեւ Քննչական կոմիտեի նախագահի նախկին տեղակալ, իրավաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Արթուր Ղամբարյանը, թեման՝ «Հանրային եւ մասնավոր իրավահարաբերությունների տարանջատումը գործերի ընդդատության համատեքստում»։

Համաժողովի մասին մենք զրուցեցինք Արթուր Ղամբարյանի հետ։ Խոսելով Գագիկ Հարությունյանի ելույթի մասին՝ նա ասաց, որ «Իմունային անբավարարությունը»՝ իրավունքի գերակայության կոնտեքստում, Հարությունյանի մշտական ձեւակերպումն է, որը կարմիր թելի պես անցնում է իր մենագրություններում եւս։

«Շատ ակադեմիական ելույթ էր, ինքը, ինչպես միշտ, էդպես ակադեմիական ոճով է խոսում։ Իր մշտական այդ թեզի գաղափարը հետեւյալն է, որ պետությունների կայացման միակ ճանապարհն իրավունքի գերակայության ապահովումն է, իսկ այդ իրավունքի գերակայության ապահովման համար պետք է մշտադիտարկումներ իրականացվեն, ու ինքն օգտագործում է «սահմանադրական ախտորոշումներ» ձեւակերպումը։ Այսինքն՝ բացահայտվեն պետական-իրավական համակարգում այն բոլոր խնդիրները, որոնք որեւէ կերպ վնասում են իրավունքի գերակայության սկզբունքին, ու, որպես ավելի առարկայական մեթոդ, օրինակ, մեջբերում էր Վենետիկի հանձնաժողովի փաստաթուղթը՝ իրավունքի գերակայության այդ check list-ը, որոնք ոնց որ հարցեր լինեն, բայց էդ հարցերը որ կարդում ես, ամբողջությամբ ախտորոշում է, թե որտեղ են իրավունքի գերակայության սկզբունքային կետերը։ Այսինքն՝ մոտավորապես դրա մասին էր խոսքը»,- ասաց Արթուր Ղամբարյանը։

- Ձեր կարծիքով՝ նման գիտական թեզերն այսօր գործնականում գործածելի՞ են, ակտուա՞լ են, հնարավո՞ր է համադրել այդ գիտական մոտեցումներն այսօրվա իրականության հետ։

- Դա կախված է քաղաքական իշխանության ներքին սահմանադրությունից։ Եթե քաղաքական իշխանությունը չունի էդ ներքին սահմանափակումները, մենք՝ գիտնականներս, կարող ենք խոսել, գրել, լեկցիաներ կարդալ եւ այլն, բայց պրակտիկ կյանքում, հանրային-քաղաքական դաշտում դա երբեք չերեւա։ Բայց գիտության խնդիրը դա չէ, որ եթե մի քաղաքական իշխանություն չունի իր ներքին սահմանադրությունը, ուրեմն գիտությունը պիտի դրա մասին չբարձրաձայնի։ Էսօր չունի՝ վաղը կունենա։ Ժամանակին, երբ Մոնտեսքյոն իշխանությունների բաժանման սկզբունքի մասին գրում էր, ո՞վ կմտածեր, որ դա կդրվի կոնկրետ սահմանադրությունների հիմքում։ Էնպես որ, գիտությունն իր առաքելությունը պիտի կատարի՝ անկախ նրանից, թե էդ պահին քաղաքական իշխանությունն ինչ գիտակցում ունի եւ ոնց է մոտենում էդ տեսական-դոկտրինալ հարցերին։

- Իսկ քաղաքական կոնտեքստ կա՞ր այդ ֆորումում։

- Չէ, առհասարակ չի եղել քաղաքական կոմպոնենտ, բացառապես գիտական է եղել։

- Խոսվեց նաեւ այն մասին, որ միայն այս ֆորումով չի սահմանափակվելու, Հայ-ռուսական համալսարանը ֆորումների շարք է իրականացնելու։

- Ռեկտորի խոսքից էդպես հասկացա, որ տնտեսագետներն էլ իմացել են, ու իրենք էլ են ուզում նույն ձեւի միջոցառում կազմակերպել։

- Իշխանություններից կամ պետական-կառավարման համակարգից կայի՞ն հրավիրյալներ։

- Չէ, չեմ տեսել ոչ մեկին։

- Մի հարց էլ՝ քաղաքական առումով։ Օրերս սահմանադրական փոփոխությունների հանձնաժողովը որոշեց, որ մենք անցում չենք կատարելու կառավարման այլ մոդելի՝ կպահպանենք խորհրդարանական կառավարման համակարգը։ Դուք ի՞նչ մոտեցում ունեք այս հարցում, եթե հետեւում եք այդ քննարկումներին։

- Չեմ հետեւում այդ հանձնաժողովի նիստերին, դրա համար կարծիք չունեմ։

- Իսկ Դուք սահմանադրական փոփոխությունների անհրաժեշտություն տեսնո՞ւմ եք։

- Ես նախկինում, գիտեք, եղել եմ սահմանադրական փոփոխությունների հանձնաժողովի անդամ, եւ, իհարկե, Սահմանադրության տեքստը միշտ էլ կարելի է փոփոխել, կատարելագործել, բայց դրանից առաջ մարդիկ պետք է նախ իրենց ուղեղները փոփոխեն, կատարելագործեն, ներքին սահմանադրություն դնեն, թե չէ թղթով հասարակության կյանքում ոչինչ չի փոխվի։

- Ունե՞ք այդպիսի հույս, որ նրանք, ում նկատի ունեք, իրենց ուղեղներում փոփոխություններ կկատարեն։

- Ես առհասարակ եմ ասում, ոչ մեկին էլ նկատի չունեմ, ընդհանուր դատողություն եմ անում։

- Իսկ այն, որ կառավարման ձեւի փոփոխություն, կարծես թե, մեզ չի սպառնում՝ մնալու ենք խորհրդարանական կառավարման համակարգում, համենայնդեպս, սահմանադրական փոփոխությունների հանձնաժողովի «ուղեղներն» այդպես են որոշել, ըստ Ձեզ՝ սա ճի՞շտ որոշում է, թե՞ արժե, այնուամենայնիվ, անցում կատարել կառավարման այլ մոդելի։

- Ես ժամանակին, երբ 2018-ից հետո՝ մինչեւ 2020 թվականը, սահմանադրական հանձնաժողովի անդամ էի, այդ ժամանակ ես կառավարման մոդելի փոփոխմանը դեմ եմ քվեարկել, այսինքն՝ դեմ եմ եղել նախագահական մոդելին վերադարձին։

- Շատերի կարծիքով՝ այսօրվա մեր դժբախտությունների, այս ողբերգական իրադարձությունների «մեղավորն» ու պատճառը նաեւ Սահմանադրությունն է՝ այսպիսի կառավարման մոդելով։ Դուք ուղիղ կապ տեսնո՞ւմ եք Սահմանադրության ու քաղաքական այսպիսի փոփոխությունների միջեւ։

- Նման հարցին պատասխանելու համար պետք է շատ խորը վերլուծություն արվի, էսպես ոտքի վրա չի կարելի էդպիսի հարցերին գնահատական տալ։ Ես չգիտեմ՝ ասողներն ինչ վերլուծություն են կատարել, ինչ փաստարկներ են դրել դրա տակ, բայց ես՝ ինքս, նման վերլուծություն չեմ արել»։

Աղբյուր` Փաստինֆո