Փաստ ինֆո

Բրյուսելյան հանդիպումներում Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը, նենգափոխելով Սյունիքով տրանսպորտային կապի վերականգնման հարցը, հայտարարեց, թե տրամաբանական է, որպեսզի նախապատվությունը տրվի բացառապես «միջանցքի» իրավական ռեժիմին, հակառակ պարագայում, փոխադարձության սկզբունքով իրենք ևս հարկադրված կլինեն մաքսակետեր տեղակայել Լաչինի միջանցքում: Այս առնչությամբ պարզաբանումներ ներկայացնելու խնդրանքով դիմել ենք իրավագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Գևորգ Դանիելյանին:

-  Իրո՞ք տրամաբանական է Սյունիքով տրանսպորտային կապի վերականգնումը նույն իրավական ռեժիմով, ինչպիսին Լաչինի միջանցքն է: Բոլոր դեպքերում Ադրբեջանի բռնապետը Բրյուսելում ինքնավստահ այսպիսի անպատասխան հայտարարություն արեց:

-Որևէ տրամաբանություն չկա այդպիսի ծավալապաշտական հայտարարության հիմքում: Չեմ կարծում, թե այդ պետական գործիչ կոչվածը տարրական պատկերացում չունի փոխադարձության սկզբունքի մասին, սակայն փորձում է օգտվել իրավիճակից և նենգափոխելով, այդ թվում՝ լռության մատնելով առանցքային փաստերը, միջազգային հանրությանը հրամցնել իբր տրամաբանական առաջարկություններ: Հընթացս խորամանկորեն այն տպավորությունն է փորձում թողնել, թե իբր իրենք նախապես բարի կամք են դրսևորել՝ իբր միջանցք ապահովելով ճշգրիտ նույնական իրավիճակում, ուստի հայերը ևս պետք է սովորեն խաղաղ ապրել և նույնպես գնալ նույնական զիջումների:

Բռնապետին գուցե հաջողվի որոշ անտեղյակ կամ շահագրգիռ միջավայրում համոզիչ ներկայացնել ու առաջ մղել հիշյալ «տրամաբանությունը», ուստի առայժմ, հաշվի առնելով այս ձևաչափով լրատվության սահմանափակությունը, բավարարվեմ մի քանի փաստարկներով՝

- Լաչինի միջանցքը չի միացնում Հայաստանի տարածքները, այն չունի տրանզիտ նշանակություն, այլ սոսկ անվտանգության գոտի է՝ առաջին հերթին դեռևս չճանաչված պետական կազմավորման բնակիչների կենսական կարիքներով թելադրված անվտանգ տեղաշարժի համար: Ընդ որում, ադրբեջանական կողմը բացահայտ դեմ է արտահայտվում առայժմ հայ պաշտոնյաների այցելությունների առնչությամբ, ինչը որևէ աղերս չունի նոյեմբերի 10-ի հայտարարության 3-րդ կետի հետ,

-  Սյունիքով տրանսպորտային կապի վերականգնումը, ինչը բացարձակապես չի կարող կյանքի կոչվել, քանի սպառիչ չեն գործադրվել գոնե հիշյալ հայտարարությամբ ամրագրված թերի երաշխիքները, ըստ էության, ոչ միայն կապում է ադրբեջանական տարածքները, այլև անխուսափելիորեն հանդես է գալու, որպես գերծանրաբեռնված տրանզիտ տարածք, որով անարգել կարող են փոխադրել զենք, զինամթերք, թմրանյութեր և այլ արգելված ապրանքներ (քաղաքական հեռահար ծրագրերին չեմ էլ անդրադառնում): Ընդ որում, նշված հայտարարությամբ, որը դեռ վավերացման գործընթաց պետք է անցնի և նոր միայն իրավական ուժ ստանա, «միջանցք» եզրույթը կիրառված է բացառապես Լաչինի պարագայում, իսկ Սյունիքի առնչությամբ բավարար է համարվել տրանսպորտային կապերի ապաշրջափակումը, այն էլ՝ անհրաժեշտ անվտանգության պայմանները բավարարելու դեպքում: Կարծում եմ, նոյեմբերի 10-ի, ինչպես նաև հունվարի 11-ի հայտարարություններում այս խնդիրը համարժեք, սպառիչ ու ճշգրիտ է լուծված, շեղումները բացառված են,

- անկախության ողջ ժամանակաշրջանում՝  ապօրինի քաղաքական և ոչ թե իրավական փաստաթղթերով Ադրբեջանին բռնակցված Նախիջևանը, ի տարբերություն դարձյալ ապօրինի բռնակցված Արցախի, գտնվել է կատարյալ անվտանգ գոտում,  ուստի այս դեպքում անվտանգության լրացուցիչ գործիքների կիրառման անհրաժեշտության մասին խոսելն իրոք անտրամաբանական է և այլն, և այլն:

- Եթե Ալիևը, այնուամենայնիվ, միատեսակ է ընկալում նշված երկու հարցադրումները, կարո՞ղ ենք, արդյոք, ենթադրել, որ նույն տրամաբանությամբ հարկ է, որ Արցախը ևս ընկալվի որպես Հայաստանի անբաժան տարածք:

-Տեղին է ձեր հարցադրումը: Թեպետ՝ չմոռանանք, որ ճանապարհների վերականգնման ռեժիմների ընտրությունը մեծապես թելադրված է հենց անվտանգության գործոնով, իսկ Արցախի պարագայում լիարժեք անվտանգություն հնարավոր չի լինում ապահովել անգամ խաղաղապահ ուժերի ջանքերով, էլ չեմ խոսում Հայաստանի պետական սահմանի մասին: Ինչևէ, եթե իրոք ակնկալում եք նույնական իրավական ռեժիմ, առնվազն պարտավոր եք շուտափույթ լուծել Արցախի միջազգային իրավական կարգավիճակը՝ ճանաչելով այն Հայաստանի անբաժան տարածք, ինչն էլ կընկալվի որպես Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը գոնե մասամբ վերականգնելու քայլ: Իհարկե, այս դեպքում անխուսափելիորեն հարկ է վերականգնել Արցախի ամբողջականությունը՝ ներառելով նաև Շուշին, Հադրութը և այլն: Ընդ որում, քննարկվող դեպքում սոսկ ադրբեջանցիներով բնակեցնելը չի կարող սկզբունքային խոչընդոտ հանդիսանալ:

Որևէ մեկի մտքով անգամ չպետք է անցնի, որ իր ազգային-պետական շահերի օրինաչափ պաշտպանությունը կարող է որակվել իբրև ռևանշիզմ: Շատ տարօրինակ, անտրամաբանական սոցիալ-հոգեբանական միջավայր է ստեղծվել՝ թուրք-ադրբեջանական տանդեմը ուժի դիրքերից հետևողականորեն նվազեցնում է մեր պետության տարածքային ամբողջականությունն ու ինքնիշխանությունը, իսկ իրավաչափ արձագանքը նախապես որակում է իբրև ռևանշիզմ:

-Պե՞տք է արձագանքել Ալիևի հայտարարություններին:

Կարծում եմ, խիստ անհրաժեշտ է: Եթե հիշյալ անչափ վտանգավոր «տրամաբանությունը» մենք անհիմն ենք համարում, ապա հարկ է փաստարկված, այդ թվում՝ իրավական տեսանկյունից արձագանքել, իսկ «մեզ համար ընդունելի չէ» և այլ նույնաբնույթ արտահայտությունները սոսկ զգացմունքային ժանրից են, դրանք չեն կարող անհրաժեշտ ներգործություն ունենալ:  

Ընդհանրապես, ցավալի է, երբ բացահայտ ագրեսոր երկրի ղեկավարը, որի արարքները դեռ դատական քննության առարկա են (ցավոք, անտեսվել է Թուրքիան), դաստիարակչական տոնայնությամբ կոչ է անում մեզ. «Սովորել խաղաղ ապրել»:

Աղբյուր` Փաստինֆո