Փաստ ինֆո

Հայաստանը և Ադրբեջանը 1991թ-ին ԱՊՀ-ի շրջանակներում փոխադարձ ճանաչել են միմյանց տարածքային ամբողջականություն, նույնը կարող ենք ասել նաև ՄԱԿ-ին անդամակցելու հետ կապված, բայց մենք պետք է միևնույն ժամանակ նշենք, որ դրանից հետո ստեղծվել է Մինսկի խումբը, որը զբաղվում է Արցախի հարցի կարգավորմամբ, և Արցախի հարցը գնացել է այդ հարթակ, իսկ բանակցությունները երեք հայտնի սկզբունքների շուրջ են ընթացել: «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց քաղաքագետ Դավիթ Ստեփանյանը:

Փորձագետն ընդգծեց, որ միջազգային տեսանկյունից՝ Արցախի հարցը ոչ թե տարածքային վեճ է, այլ՝ երկու հիմնարար սկզբունքների դիմակայության, այն է՝ տարածքային ամբողջականություն և ժողովուրդների ինքորոշում.

«Արցախի վեճի կարգավորմամբ շարունակում է զբաղվել Մինսկի խումբը, որքան էլ Ադրբեջանը փորձի ժխտել, բայց կարգավորման գործընթաց գնում է, իսկ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանային վեճը ընթանում է նոյեմբերի 9-ի չարաբաստիկ հայտարարությունով: Դրանք երկու զուգահեռ գործընթացներ են այսօր »,-ասաց քաղաքագետը:

Զրուցակիցը շեշտեց՝ Արցախի հարցը տարածքային ամբողջականության հետ կապ չունի, քանի որ միջազգային իրավունքի տեսանկյունից Արցախը շարունակում է մնալ վիճարկվող տարածք. «Ինչո՞ւ էր այս տարիների ընթացքում միջազգային հանրությունը Հայաստանին ասում՝ 7 շրջանները պետք է հետ տաք, բայց որևէ մեկը չէր ասում՝ Շուշին կամ Հադրութը հետ տաք, քանի որ միջազգային հանրությունը միշտ էլ այդ 7 շրջաններն ընկալել է Ադրբեջանի տարածք, Հայաստանն էլ երբեք դրան բացահայտ դեմ դուրս չի եկել՝ խոսքը բանակցությունների մասին է, իսկ բուն Արցախը, միջազգային իրավունքից ելնելով, վիճելի տարածք է առ այսօր»,-ասաց նա և ընդգծեց, որ Արցախը չի կարող դիտարկվել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության մաս, ինչը նաև միջազգային հանրության և Մինսկի խմբի դիրքորոշումն է.

«Եթե այդպես չլիներ, հարցը կփակվեր և ընդհանրապես բանակցություն չէր գնա, Մինսկի խումբը կցրվեր, մենք տեսնում ենք, որ բանակցություններ շարունակվում են, Մինսկի խումբը վճռական է այս ուղղությամբ շարունակել իր ջանքերը, այսինքն՝ Արցախի հարցը չի փակվում, Արցախը չի կարող սահմանվել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության մաս »,-ասաց Դավիթ Ստեփանյանը:

Ադրբեջանի իշխանությունները հայտարարում են՝ թե Հայաստանը պետք է Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագիր ստորագրի, Նիկոլ Փաշինյանն էլ իր հերթին հայտարարել է, որ բանակցությունների վերջնական արդյունքը խաղաղության պայմանագրի կնքումը պետք է լինի, ինչը նշանակում է, որ Հայաստանը և Ադրբեջանը փոխադարձաբար ճանաչելու են միմյանց տարածքային ամբողջականություն:

Այս դեպքում ինչպե՞ս է լուծվելու Արցախի կարգավիճակի հարցը՝ քաղաքագետը նշեց, որ Արցախի հարցը մնալու է առկախ և լուծվելու է միայն Մինսկի խմբի համանախագահության շրջանակում

«Բանակցային այլ ֆորմատ չկա, Նիկոլ Փաշինյանն էլ երեկ հայտարարեց, որ 3+3-ը չի կարող դիտարկվել այդ հարցը լուծելու հարթակ, սրա համար գոյություն ունի Մինսկի խումբ, կարծես թե այս հարցում Մինսկի խմբի համանախագահողներն էլ են համաձայն, բոլորի շահերից բխում է, որպեսզի այս խումբը շարունակի իր աշխատանքը, այդ թվում՝ Ռուսաստանի, որովհետև Ռուսաստանը դա օգտագործում է Թուրքիայի հետ իր խաղի մեջ որպես մահակ»,-ասաց Դավիթ Ստեփանյանը:

Ըստ նրա՝ Արցախի կարգավիճակի հարցը դեռ երկար տարիներ շարունակվելու է քննարկվել, իսկ միակ տարբերակը, որ հարցը կարճ ժամանակահատվածում լուծվի այն է, որ Ադրբեջանը 4 տարի հետո պահանջի Ռուսաստանից դուրս բերել իր զորքերն Արցախից, իսկ այս դեպքում Ռուսաստանը կճանաչի Արցախի անկախությունը.

«Այս դեպքում կունենանք միջազգային կոնսենսուս, հետագայում Ֆրանսիան և ԱՄՆ-ն ևս կճանաչեն Արցախի անկախությունը, բայց սրա հավանականությունը ցածր է, Ալիևը շատ լավ հասկանում է այդ վտանգները և փորձելու է ամեն ձևով մանևրել և խուսանավել, որևէ դեպքում նա Ռուսաստանի դեմ դուրս չի գա: Մեզ երկար տարիների բանակցություններ են սպասվում»,-ասաց Դավիթ Ստեփանյանը:

Հարցին՝ արդյո՞ք Հայաստանը պատրաստ է պատերազմից հետո եղած դիվանագիտական ռեսուրսներով արդյունավետ բանակցություններ վարել, քաղաքագետը պատասխանեց՝

«Այստեղ կարևորը միջազգային հանրության դիրքն է Արցախի հարցում, Մինսկի խմբի համանախագահող երկրները որևէ շահ չունեն, որ Ադրբեջանի տարածք համարվի Արցախը, եթե անգամ չգիտեմ՝ ինչ կատարվի, Նիկոլ Փաշինյանը որոշի Արցախը հանձնել Ադրբեջանին, նա չի կարող, քանի որ միջազգային կոնսենսուս այս հարցում չկա, դա է գրավականը, որ բանակցությունները շարունակվելու են», իսկ Հայաստանի դիրքը, ցավոք, այսօր բավականին թույլ է»,-ասաց քաղաքագետը:

Թշնամին մայիսի 12-ից հետո անարգել մտել և հաստատվել է մեր ինքնիշխան տարածքում, Գորիս-Կապան և Կապան-Ճակատեն ճանապարհներին էլ մաքսակետեր է դրել, սա այն դեպքում, երբ դեռևս սահմանագծում և սահմանազատում չի եղել;

Թե ի՞նչ հիմքով են մեր սուվերեն տարածքները անցել հակառակորդի վերահսկողության տակ՝ առանց սահմանագծման և սահմանազատման՝ փորձագետը պնդեց՝ Ադրբեջանի կողմից ուժի կիրառման միջոցով, այլ իրավական հիմք չկա, միակ հիմքը բռնի ուժն է:
Ըստ Դավիթ Ստեփանյանի՝ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև արդեն իսկ սկսվել է սահմանազատման և սահմանագծման աշխատանքները, ինչի հետևանքով էլ օրինակ Գորիս-Կապան ավտոճանապարհահատվածն անցել է հակառակորդի վերահսկողության տակ.

«Մեզ լիակատար ինֆորմացիա չի տրվում, բայց որքանով ես հասկանում եմ, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանագծման և սահմանազատման գործընթացը սկսվել է, այդ պրոցեսի շուրջ էլ տարածքները տրվում են Ադրբեջանին, կարելի է ենթադրել, որ անկլավները կմնան Հայաստանին, իսկ վիճելի տարածքները, որոնք Ադրբեջանը պահանջում է, այս կամ այն ճանապարհով տրվում են Ադրբեջանին, որպեսզի հետագայում այդ հարցը ավելի հեշտ լուծվի Հայաստանի ներսում: Որևէ այլ հիմք չկա, կոնկրետ Սյունիքի այդ հատվածներում պատերազմական գործողություններ չեն եղել, Ադրբեջանն իր զորքերով չի մտել այդտեղ, բայց այդ տարածքը հանձնվել է Ադրբեջանին, ուրիշ ի՞նչ պատճառ պետք է լինի, միայն պայմանավորվածություն, իսկ այդ պայմանավորվածության հիմքում կարող է լինել դելիմիտացիան, ուրիշ ի՞նչ հիմք կարող է լինել»,-ասաց նա և հավելեց, որ կարծում է՝այդ պայմանավորվածությունը բանավոր է, ինչը նոյեմբերի 9-ի չարաբաստիկ պայմանավորվածության հետևանք է:

Աղբյուր` Փաստինֆո