Փաստ ինֆո

44-օրյա պատերազմի ժամանակ ժամկետային զինծառայողները հիմնականում ապահովված են եղել սաղավարտներով և զրահաբաճկոններով, ինչի շնորհիվ վիրավորվում էին միայն վերջույթներից, իսկ ՄՈԲ-ը զրահաբաճկոններով ու սաղավարտներով ապահովված չի եղել, որի հետեւանքով ունեցանք մեծ կորուստներ։ Անկազմակերպվածությունը տեսնելով կային տղաներ, որոնք նահանջեցին,-«Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում պատմել է բժիշկ, ազատամարտիկ Տարոն Տոնոյանը։ 

Վերջինս մասնակցել է արցախյան երեք պատերազմներին էլ՝ թե առաջին հերոսամարտին, թե ապրիլյան քառօրյային, եւ թե 44-օրյա պատերազմին։

Հոկտեմբերի 17-ին՝ առաջնագծում, Տոնոյանը ծննդյան 55-ամյակն է նշել։ Կանխազգացել էր, որ պատերազմը ոչ միայն մարդկային, այլև հայրենիքի կորստի պատճառ է դառնալու։

«Հոկտեմբերի մեկին զանգեցի Իշխան Սաղաթելյանին ու ասացի, որ Դաշնակցության բոլոր լծակներն օգտագործեք՝ պատերազմը կանգնեցնելու համար։ Վաղը ավելի շատ են պարտադրելու և ուզելու։ Ասացի՝ դաժան պարտություն կունենանք։ Առաջին օրերին դեռ ՄՈԲ-ը չկար, միայն ժամկետային զինվորներն էին վիրավոր։ Նրանք էին իսկական հերոսները, ոգևորված էին։ Ջոկի հրամանատարներից մեկը լաց էր լինում ասում էր՝ ես վիրավոր եմ, իսկ տղաները վերևում են՝ 6-ից 4-ը մինուճար տղերք են։ Ասում էին մեր դիերի դիմաց մետաղաջարդոն է՝ էդքան տանկ, ԲՏՌ, ԲՄՊ էին խփել, դիակները լցված էին»,- «Փաստինֆո»-ին պատմել է Տոնոյանը։

Որքան էլ զինծառայողները ոգևորված էին, բժիշկը նկատել է անկազմակերպվածություն։ Տոնոյանն ասում է՝ չնայած իր արմատները Սասունից են, բայց Հադրութը համարել է իր ծննդավայրը, հայրենի հողը։ Այնտեղ իր կլինիկայի բժիշկների հետ ամեն տարի մեկնում էին վերապատրաստումների ու գիտեր, որ մի օր Հադրութի հոսպիտալը մեծ դեր է ունենալու։ Ցավոք, այդպես եղավ, բայց մինչև օրս չի ստացել այն հարցի պատասխանը՝ թե ո՞վ է բացել Հադրութի թիկունքը։

«Զգացի, որ ճակատի թևերի մեջ կապ չկար։ Հարց եմ ուղղել՝ ով բացեց Հադրութի թիկունքը, ինչո՞ւ անպաշտպան մնաց։ Ռազմաճակատի գիծը բաց էր՝ դիմացը թուրքերն են, հետևից էլ էին գալիս։ Ֆիզուլին գրավել էին, իսկ մեր երեխեքը երեք կողմից շրջափակված էին, չնայած կարելի էր գիծը թեքել դեպի սարերի կողմ ու դրանք կդառնային բնական պաշտպանություն։ Հարյուրավոր կորուստներ ունեցանք զրահաբաճկոնների ու սաղավարտների բացակայության պատճառով։ ՄՈԲ-ի տղաները չունեին պաշտպանիչ միջոցներ, որը անթույլատրելի է այս դարում՝ կենսական օրգանները պետք է պաշտպանված լինեն։ Իսկ եթե պատկերացումն այն է, որ հավաքվում ենք 30 հոգով, ընտրում հրամանատար ու մեկնում ռազմաճակատ, արդյունքը դա պետք է լիներ»։

Տոնոյանը պատմել է, որ չնայած ինքը սպիտակ բանակի զինվոր էր, բայց դաժան դրվագների է ականատես եղել, որ ապացուցել են իր կասկածները՝ պատերազմն անկազմակերպ վարելու մասին։ Չնայած կամավորականների մեջ տեսել է անձնուրաց կռվող հայրենասերների, որ մինչև վերջին րոպեն կանգնել են 18-20 տարեկան հերոսների կողքին, երբեք չի մոռանա նաև զենքերը վայր դրած նահանջող կամավորների քարավանը։

«ՄՈԲ-ում, չնայած կային լավ կռվող տղաներ, բայց մի մասը զգաց, որ պատերազմն անկազմակերպ է։ Երբ կողքդ մեկը զոհվում է՝ միջովդ սարսուռ է անցնում՝ եթե հաղթահարում ես, մնում ես մինչև վերջ, բայց կային մարդիկ, որ նահանջեցին։ Ցավալի էր տեսնել այն քարավանը, որ Ջաբրայիլից ձգվում էր Գորիս՝ զենքերը թափած քայլում էին։ Ես իրենց չեմ մեղադրում, անկազմակերպվածություն են տեսել՝ գնացել են, բայց մի մասը մնացել են տղերքի կողքը՝ մինչև վերջ»։

Տարոն Տոնոյանը նշել է նաև, որ Ադրբեջանը չէր էլ պատկերացնի, որ մի օր Արցախի հողերին կտիրանա։ Հայ զինվորները այնքան հերոսաբար են կռվել, որ այսօր Ադրբեջանը իր բանակի զոհերի թիվը 2-3 անգամ քիչ է հայտնում։ Հիմա մենք պարտական ենք դարձել մեր ընկած հերոսների առաջ․ կորցրածը հետ բերելով, պետք է վրեժ լուծենք։ Հաջողության հասնելու համար, ըստ բժշկի՝ առողջանալ է պետք․

«Թուրքերից խաղաղություն ուզելով չէ, պետք է առանց շտապելու համախմբվել։ Մեր օրգանիզմը հիմա հիվանդ է, մենք կառողջանանաք ու պետք է գնանք դեպի մեր նպատակներ, ու անպայման կհասնենք»։

Բժիշկ-ազատամարտիկը ռոմանտիզմ չի համարում այն, որ մի օր հերոսներին պարտքը տալու համար Շուշին, Քարվաճառն ու մնացյալ տարածքները կրկին մերն են լինելու։

Աղբյուր` Փաստինֆո