Փաստ ինֆո

Ամառային երկար օրվա ու մեղմալույս երեկոների զրույցներով լի է իմ սիրելի Ալվարդ Պետրոսյանի՝ Մայակովսկի գյուղում գտնվող տունը: Տարածության ու ժամանակի մեջ ապրող այստեղի օրերը երևելի ու հարազատ բացակաների զրույցների պատառիկներ են նաև բերում ու տանում գյուղական հովի հետ...Բայց հիմա այդ վերհուշերին տրվելու ժամանակն անգամ տրված չէ մեզ: Ցավոք: Անժամանակ ենք մնացել: Անհաղթահարելի այս օրերը հաղթահարելու աբսուրդի մեջ ենք: Ահավասիկ՝ նոր աբսուրդը՝ նոր խորհրդարանում:

Իր՝ երեք գումարման խորհրդարանների պատգամավորի և գրողական հայացքն ու ընկալումն ի մտի ունենալով՝ ես ուղղակի հարցնում եմ հին գինու հանգույն ազնվական մտավորականին, քանզի գիտեմ, տանը, հեռուստացույցի առջև նստած՝ ողջ շաբաթ հետևել է նորընտիր խորհրդարանում կատարվող ամեն ինչին: Բառի իսկական իմաստով՝ սրտի ցավով, այդ էլ՝ իմացել էի...Խնդրում եմ ուղղակի պարզ համեմատել իր խորհրդարանական ժամանակներն ու որակները՝ ներկայի հետ... Մանավանդ, տարբեր շրջափուլերում, տարբեր քաղաքական մեծամասնությունների հետ է աշխատել...

Տիկին Ալվարդը դառնացած խոսեց:

Ասաց՝ «Հեռակա կարգով անգամ համեմատության որևէ եզր չկա: Չկա, որովհետև այնտեղ որքան էլ՝ շատ տարբեր սոցիալական, կրթական ցենզ ունեցող և տարբեր ոլորտներից մարդիկ էին հավաքված, բայց փոխադարձ ներքին հարգանք կար, իսկ կանանց հանդեպ՝ գալանտություն: Ես հիշում եմ, թե ի՜նչ հարգանքով էր «Շմայսը» /Առաքել Մովսիսյան/ ինձ բարևում, էլ չեմ ասում՝ «Ծաղիկ Ռուբոյի» /Ռուբեն Գևորգյան/ մասին, որ ասում էր՝ ողջու՛յն, հարազա՛տս...Իրենց մոտ քիմքը զգայուն էր, գիտեին՝ ում՝ ինչպես: Երբեք համահարթեցում չկար էնտեղ: Կարողանում էին գնահատել, կարողանում էին տարբերակել: Ինքներդ գիտեք՝ ահագին ակտիվ էր, որովհետև ընդհանրության մեջ՝ շատ ավելի գրագետ ու պատրաստված էին, քաղաքականապես՝ հասուն: Իսկ հարգանքի դրսևորումները մշտապես են եղել, կանացի տոներին, Ամանորին նաև՝ առանձնահատուկ, օրինակ, Գագիկ Ծառուկյանը ինձ նույնպես օծանելիք էր նվեր ուղարկում, թեպետ մենք բնավ կապ չունեինք, գրեթե հազիվ բարևում էինք, սակայն կնամեծարություն կար: Ի վերջո, ես առանց այդ օծանելիքի կարող էի, բայց երևույթն ինքնին շոյիչ էր:

Ընդհանուր բարեկրթություն կար, ոչ թե՝ պալատական, այլ՝ ժողովրդական, հայ ժողովրդին հատուկ, կնոջ հանդեպ՝ վայելուչ հարգանքով»:

Իսկ չարության, ատելության դրսևորումների հետ չե՞ք բախվել՝ հարցնում եմ։ Իշխանական մեծամասնություն-ընդդիմություն տիրույթում...

Իհարկե ո՛չ՝ ասում է: Նման դեպք չի եղել: Եվ շարունակում՝ «հավատա, ես իսկապես շատ լուրջ սրտի նոպա ունեցա վերջերս: Էդ կնիկները՝ Լուլու, բան, որ խոսում էին, ես ուղղակի սարսափեցի, մտածեցի՝ ո՞վ է իմ հինգից յոթ հազար տարեկան ժողովրդի, երկրի ճակատագիրը հիմա լուծում:

Եվ ասեմ՝ երկու- երեք օր է՝ շատ վատ էի, իսկապես՝ մտածում էի՝ ուր որ է՝ կմեռնեմ... ՈՒ որպես՝ իդեա- ֆիքս, որպես սևեռուն գաղափար էր դա, որովհետև մտածում էի ՝մեր կենսափիլիսոփայության մեջ մահն ու կյանքը՝ հակադրությունների միասնության օրենքով շաղկապված են... մահն էլ իր մեջ ինչ-որ վսեմ բան է պարունակում, գոնե՝ ակնածալից... Բայց հիմա՝էս մահը դարձել է մանրիկ մահիկներ: Մանրիկ մահիկներ, որտեղ հանգուցյալ չեն թաղում, հանգուցյալի՛ն չեն հուղարկավորում, այլ՝ ինչ-որ ոսկորներ, ու պարզ չէ՝ էդ ոսկորները էդ մարդու՞ն են պատկանում, թե՝ չէ... Որ մտածում ես, սարսափի սարսուռ է առաջանում մեջդ: Սարսափի: Սփռված հայոց լեռներում՝ հայ զինվորիկների ոսկորները... դու պատկերացնու՞մ ես...

Նրանք՝ ովքեր գնացին այդ արարածին ձայն տվեցին, «չագուչը» ձեռքին՝ այդ բարբարոսին, երեխա չունե՞ն...Բա երեխա չունե՞ն, չեն մտածու՞մ...Մի տեղ, ուր ո՛չ կենդանի մարդկանց, ո՛չ մեռյալներին են հարգում...Հետաքրքիր է, ասում եմ ու հիշում՝ Ներսես Շնորհալուն.

...Երբ դժգույն մահվան հրեշտակը փչի յուր փողը խիստ

Ահեղ դատաստանին կանչի տղա ու ծեր,

Այդ ահասաստ օրը հիշի՛ր, ամենքին, Տեր,

Հիշի՛ր մեռյալներին, որ քնած են հանգիստ...

...Բայց մեր մեռյալները հանգիստ չեն քնած... ու սարսափելի է՝ մանրիկ մահերի այս ժամանակը»:

Հեղինակ՝ Անահիտ Եսայան

Աղբյուր` Փաստինֆո