Փաստ ինֆո

Անկախության հռչակումից հետո և՛ անկախության հռչակագրերում, և նոր հանրապետությունների կազմավորման համապատասխան փաստաթղթերում Հայաստանը և Ադրբեջանը որպես ԽՍՀՄ իրավահաջորդ հանդես չեն եկել։ Այս մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց սահմանադրագետ Գոհար Մելոյանը։

Ինչպես արդեն տեղեկացրել ենք՝ Արցախյան երրորդ պատերազմի ավարտից հետո կապիտուլյացիոն ակտի ստորագրմամբ Ադրբեջանի վերահսկողության տակ է անցել Արցախի շուրջ 75 տոկոսը, Հայաստանի որոշ բնակավայրեր, որի գործընթացը դեռ շարունակվում է։ ՀՀ իշխանությունները հայտարարում են, թե GPS-ով սահման է գծվում ու այդպես արդարացվում հայկական հողերը ադրբեջանական հսկողության տակ թողնելը։ Ավելին՝ օրերս Վատիկանում ՀՀ նախկին դեսպան Միքայել Մինասյանը հայտարարել է, որ Նիկոլ Փաշինյանը գաղտնի պատրաստվում է նոր փաստաթուղթ ստորագրել, որով նոր տարածքներ են հանձնվելու Ադրբեջանին։ Նա հրապարակել էր նաեւ փաստաթղթի օրինակը։ Նիկոլ Փաշինյանը պաշտոնապես հաստատել է, որ պատրաստվում է նոր փաստաթուղթ ստորագրել՝ որով ԽՍՀՄ-ի քարտեզներով իրականացվելու է սահմանազատում։ Ու սա այն դեպքում, երբ ո՛չ Հայաստանի Հանրապետությունը, ո՛չ Ադրբեջանն իրենց ԽՍՀՄ իրավահաջորդ չեն ճանաչել։

Սահմանադրագետ Գոհար Մելոյանը «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց, որ Ադրբեջանի տեսանկյունից առնվազն հասկանալի է, թե ինչու են նրանք փորձում ԽՍՀՄ 1970-ականների քարտեզով առաջնորդվել, քանի որ այն առավելագույն ի նպաստ է իրենց և առավելագույն հայկական տարածքները կկարողանան զավթել դրա հիման վրա, միևնույն ժամանակ անհասկանալի է հայկական կողմի՝ իշխող ուժի դիրքորոշումն՝ այդ քարտեզների հիման վրա բանակցությունների գնալու Ադրբեջանի հետ, որովհետև դրանք առավել անբարենպաստն են հայկական կողմի վրա։ Բացի այն, որ իրավական առումով երկու պետություններն իրավահաջորդ չեն ԽՍՀՄ-ի, այլև՝ սահմանադրագետն ընդգծեց այն հանգամանքը, որ ԽՍՀՄ տարիներին մի քանի քարտեզներ են եղել, որոնք համեմատաբար ավելի բարենպաստ են հայկական կողմի համար։

«Օրինակ՝ ինչու՞ 1930-ականների քարտեզով չենք առաջնորդվում։ 1933թ քարտեզագրումով Քաշաթաղի շրջանի Մեծ և Փոքր Ալ լճերը եղել են հայկական կողմի տիրապետության տակ։ Ընդ որում՝ այս պատերազմի ընթացքում անգամ հայկական զորամիավորումների արյան գնով պահվել են և հայտնի կապիտուլյացիոն ակտով հանձնվեցին թշնամու տիրապետությանը»,- նշեց Մելոյանը՝ հավելելով, որ այս պայմաններում մի շարք անգամներ ռազմագերիների վերադարձի ապահովման խնդիրը, որը դավադրորեն չի ապահովվել իշխող ուժի կողմից, որովհետև մի շարք անգամներ խաղաքարտեր են բաց թողնվել, որով հնարավորություն եղել է ապահովել վերադարձը։

Մելոյանի խոսքով՝ ակնհայտ է, որ իրավական առումով երկու պետություններն էլ չեն ընդունել ԽՍՀՄ իրավահաջորդի կարգավիճակը, ուստի՝ հարցը քաղաքական և դիվանագիտական կոնտեքստում է։

«Ուժն է ծնում իրավունք։ Այս պարագայում Ադրբեջանն է թելադրողը և իր շահերից ելնելով՝ մաքսիմալիստական տեսանկյունից շահագործելու է իր հաղթողական կարգավիճակը՝ իր համար մաքսիմալ լուծումների հանգելու համար »,- նշեց Մելոյանը։

Սահմանադրագետը նկատեց, որ ստեղծված իրավիճակում, երբ ունենք Ադրբեջանում գերության մեջ գտնվող ռազմագերիներ, թշնամու զինված միավորումները ներխուժել են ՀՀ սուվերեն տարածք, բնական է, որ անհեթեթություն է ակնհայտ հակահայկական պայմաններում գնալ նոր փաստաթղթի ստորագրմանը, ընդ որում՝ հակասահմանադրական ճանապարհով։

Մելոյանի դիտարկմամբ՝ գործ ունենք ժամանակավոր կառավարության հետ, ուստի՝ չեն կարող բախտորոշիչ փաստաթուղթ կնքել, իրենց ժամանակավոր պաշտոնակատարի կարգավիճակն իրենց լիազորում է բացառապես այս ընթացքում՝ մինչև ընտրության իրականացումը, հետևել, որ պատշաճ կերպով կառավարության գործունեությունն իրականացվի։ Այլ խոսքով՝ վերջինս իրավասու չէ նման փաստաթղթի շուրջ բանակցային գործընթաց մեկնարկել և մեր ազգի պարանոցին հերթական խեղաթյուրված փաստաթուղթը փաթաթել։ Բացի դա՝ սահմանադրագետն ընդգծեց, որ հերթական՝ արդեն չորրորդ անգամ սահմանադրական կարգ է տապալվելու, որովհետև Նիկոլ Փաշինյանն իր անհեթեթ հիմնավորումներով պնդեց, թե դա միջազգային պայմանագիր չէ, քանի որ հայտարարություն է վերնագրված, ինչն անհեթեթ է՝ թե կոնվենցիաների, թե միջազգային պայմանագրերի մասին օրենքի համաձայն՝ գործ ունենք միջազգային պայմանագրի հետ, ընդ որում՝ ռազմական և քաղաքական բնույթի։ Մելոյանի դիտարկմամբ՝ բոլոր միջազգային բնույթի ռազմական և քաղաքական պայմանագրերը, որոնք նա ստորագրել է հետպատերազմյան շրջանում, Սահմանադրության համատեքստում նախատեսում էին ներպետական վավերացման գործընթաց, որոնք Նիկոլ Փաշինյանը չի ապահովել, այսինքն՝ պետք է ներկայացվեին ՍԴ՝ դրական եզրակացություն ստանալու համար, ապա վավերացվեին ԱԺ-ի կողմից։

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո