Փաստ ինֆո

Բայդենն իր ուղերձով ոչ թե ճանաչեց, այլ ուղղակի արձանագրեց հայոց ցեղասպանության փաստը: Այս մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց քաղաքագետ Սերգեյ Շաքարյանցը՝ ընդգծելով, որ Ռեյգանից հետո բոլոր նախագահները այլ տերմին էին օգտագործում, իսկ որոշները նաեւ ասում էին Մեծ եղեռն:

«Այդ ուղերձը վերլուծելու համար այն պետք է կարդանք ամբողջությամբ: Ուղերձում հստակ նշված է, որ Բայդենը չի դատապարտում Թուրքիային, այնտեղ դատապարտելու մասին խոսք չկա: Բացի այդ, ուղերձը փաստացի ուղղված է հայերին, քանի որ գրված է. «Բուժվեք և հաշտվեք»: Ում հետ մենք պետք է հաշտվենք, մարդասպանի, որը անգամ չի ընդունում իր մեղավորությունը: Ավելին, իրավական տեսանկյունից այս հայտարարությունը ոչնչով չի տարբերվում նախկին հայտարարություններից: Հարցի իրավական կողմը բաց է թողնվել»,- ասել է քաղաքագետը:

Իրավական տեսանկյունից հարցին մոտենալու դեպքում՝ դատարանները պետք է ընդունեն հայերի հայցերը, որոնք փաստաթղթեր ունեն առ այն, թե ինչ ունեցվածք են կորցրել Օսմանյան կայսրությունում: «Նախագահ Օբամայի ժամանակ կար հրաման, որ հայերի հայցերը չպետք է ընդունվեն դատարանների կողմից: Պարզ չէ, թե ինչ է լինելու հիմա, այդ մասին ուղերձում խոսք չկա: Բայց մենք բոլորս էլ շատ լավ գիտենք, որ հայերը մեծ ունեցվածք են կորցրել»,- նշել ղ քաղաքագետը:

Մյուս խնդիրը, վերաբերում է հողերին: «Մինչև առաջին համաշխարհային պատերազմի սկիզբը, գերտերությունների կողմից կար նախագիծ՝ Արևմտյան Հայաստանում ստեղծել, եթե ոչ հայկական պետականություն, ապա գոնե հայկական ինքնավարություն՝ միջազգային հովանու ներքո: 1913 թվականին նման առաջարկ էր ներկայացված: Բայդենը կարող էր անդրադառնալ հենց այդ փաստաթղթին, որտեղ հստակ նշված էր, թե որտեղ պետք է ստեղծվեն հայկական ինքնակառավարման մարմիններ: Եթե ԱՄՆ-ի նախագահը չի ցանկացել անդրադառնալ ռուսական փաստաթղթին, ապա կարող էր անդրադառնալ Սևրի պայմանագրի կետերին: Եթե անգամ այս փաստաթղթին նա չի անդրադարձել, ապա գոնե կարող էր նշել այն փաստը, որ Ղարսը և ոչ միայն, գտնվում էին Հայաստանի առաջին Հանրապետության կազմում և պետք է վերադարձվեն տուժած կողմին», - շեշտեց քաղաքագետը:

Շաքարյանցի դիտարկմամբ՝ տեղի է ունենում տարածաշրջանային մեծ խաղ եւ ԱՄՆ-ն ու Իսրայելը որոշել են Թուրքիային դեղին քարտ ցույց տալ: «Սա մեծ տարածաշրջանային խաղ է: Դեռ 1992 թվականին ԱՄՆ-ն և Իսրայելը, պահանջում էին, որպեսզի Թուրքիան սկսի շիաների և սունիների միջև խոշոր պատերազմ: Բանն այն է, որ գրեթե ամենամեծ շիական երկիրը ` Իրանն է: Այսինքն, պատերազմի զոհը պետք է դառնար Իրանը: Այդ ժամանակ Իրանը բավականին չեզոք դիրք էր զբաղեցնում, և տապալվեցին Ադրբեջանի և Թուրքիայի փորձերը աշխարհին ներկայացնել արցախյան պատերազմը որպես միջկրոնական բախում: Իրանը միշտ տապալել է Ադրբեջանի և Թուրքիայի նման փորձերը, պատերազմը այդպես էլ տեղի չունեցավ:

ԱՄՆ և Իսրայելը, Թուրքիային տվեցին ևս մեկ շանս: Ահա թե ինչով է պայմանավորված Թուրքիայի անուղղակի մասնակցությանը արցախյան պատերազմում: Այդ բոլոր պետությունները հիմա հետաքրքրված են Հայաստանի տարածքով, այստեղ շատ մեծ նշանակություն ունի Սյունիքը, որը միջանցքի դերը կատարելով կարող է մի շարք ռազմավարական խնդիրներ լուծել: Սակայն, այստեղ նույնպես իրենց ջանքերը տապալվեցին, քանի որ Իրանը հայտարարեց, որ Թեհրանը ստեղծելու է միջանցք Պարսից Ծոցից դեպի Սև ծով, որը պետք է Հայաստանով անցնի: Դրանով է պայմանավորված այն փաստը, որ Բայդենն օգտագործում է Ցեղասպանություն եզրույթը», - նշել է քաղաքագետը՝ ընդգծելով, որ Թուրքիան ի վիճակի չէ կատարել Իսրայելի և ԱՄՆ-ի պատվերը և պատերազմ սկսել Իրանի դեմ:

«Փաստինֆո»-ի դիտարկմանը՝ որքանով ԱՄՆ նախագահի ուղերձը կարող է ազդել Հայաստանի ներքաղաքական զարգացումների վրա, ընտրությունների շեմին Նիկոլ Փաշինյանի տապալված վարկանիշի բարձրացմանը՝ քաղաքագետն արձագանքեց. «Հայաստանում տեղի են ունեցել իրադարձություններ, որոնք զրոյացնում են Փաշինյանի իշխանությանը մնալու շանսերը, դա Սյունիքում կատարված իրադարձությունները»:

«Այնպես որ, հնարավոր է Բայդենի կողմնակի նպատակներից մեկը եղել է նաև դա, իբր նա աջակցում է Փաշինյանին, բայց հիմնական պատճառներն այն են, որ Թուրքիան ի վիճակի չէ լինել ԱՄՆ-ի և Իսրայելի շահերի իրականացման համար արդյունավետ գործող պետություն,- եզրափակեց Շաքարյանցը:

Հեղինակ՝ Անի Մշեցյան

Աղբյուր` Փաստինֆո