Դիտարկումներ Վճռաբեկ դատարանի դատավորի ընտրության կապակցությամբ Ազգային ժողովում տեղի ունեցած գործընթացների և դրանց սահմանադրականության վերաբերյալ

ԲՈԼՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐԸ

Բոլորը

04/13/2021 12:22 Հետ կվերցնե՞ք «գյավուր» արտահայտությունը և ներողություն կխնդրե՞ք.Փայլանը բացատրություն է պահանջել Թուրքիայի փոխնախագահից Էրդողանի «գյավուր» բառի համար 04/13/2021 12:13 Թուրքերը չափազանց զգայուն են այդ խնդրի շուրջ և մենք կարևոր բանակցությունների մեջ էինք Թուրքիայի նախագահ Էրդողանի հետ. Օբաման 04/13/2021 12:11 Ռուսաստանը ապրիլի 15-ից մինչև հունիսի 1-ը դադարեցնելու է Թուրքիայի հետ ավիահաղորդակցությունը 04/13/2021 12:07 Ալիևն ամբողջ աշխարհին ցույց տվեց, որ շարունակելու է պետական մակարդակով ատելություն քարոզել. Տաթևիկ Հայրապետյան 04/13/2021 12:05 Իլհամ կեղծարարը պետք է կողմնորոշվի՝ վերջապես իր ո՞ր սուտն է ավելի «ճիշտ». ՀՀ երրորդ նախագահի գրասենյակ 04/13/2021 11:56 ՀՀ նախագահի անգործության դրսեւորումների ամեն մի նոր դրվագ ավելորդ ծանրաբեռնվածության պատճառ է լինելու դատախազների և քննիչների համար.Էդգար Ղազարյան 04/13/2021 11:48 Եկեք չմոռանանք, որ հենց ՌԴ-ն է կանգնացրել պատերազմը. Արման Աբովյան 04/13/2021 11:45 ՃՏՊ Երևան-Մեղրի ավտոճանապարհին․ կա զոհ 04/13/2021 11:42 Ո՞ւր ա մեր ԱԳՆ հայտարարությունը. ի՞նչ ենք անում, որ էդ պուրակները չբացվեն. Էդմոն Մարուքյան 04/13/2021 11:15 Հայաստանում հաստատվել է կորոնավիրուսով վարակվելու 726 նոր դեպք, մահացել է 24 մարդ 04/13/2021 11:08 Երեւանի քաղաքապետ Հայկ Մարությանը մասնավոր այցով մեկնել է Արցախ 04/13/2021 11:05 Զինծառայողների աճյունների որոնողական աշխատանքները փրկարարական մեկ ջոկատով շարունակվում են Ջրականի շրջանում 04/13/2021 11:01 Խաղաղասիրությունը չի կարող լինել սեփական ժողովրդի ոտնահարվող արժանապատվության հաշվին. Գոռ Գևորգյան 04/13/2021 10:57 Սյունիքում վերսկսվել են կորած բնակչի որոնողական աշխատանքները 04/13/2021 10:54 Վահագն Ալեքսանյանը՝ ԱԺ «Իմ քայլը խմբակցության նոր պատգամավոր 04/13/2021 10:51 Արարատ Միրզոյանն աշխատանքային այցով կմեկնի Սանկտ Պետերբուրգ 04/13/2021 10:49 Կանադան չեղարկել է Թուրքիայի համար ռազմական արտադրանք արտահանելու թույլտվությունները 04/13/2021 10:45 Սփյուռքի հարյուրավոր երիտասարդներ ուզում էին մասնակցել հայրենիքի պաշտպանությանը, բայց օդային սահմանների փակ լինելու պատճառով չեն կարողացել. Զոհրաբյան 04/13/2021 10:39 Ծանրամարտիկ Սիմոն Մարտիրոսյանը Արշակունյացը չթույլատրված մասով անցնող հետիոտնին վրաերթի է ենթարկել. հետիոտնը մահացել է 04/13/2021 10:35 Սա ապտակ է ոչ միայն մարդկությանը, այլ նաև համամարդկային արժեքներին.պատգամավորը՝ Բաքվում բացված ռազմապուրակի մասին 04/13/2021 10:26 ԱԺ-ում մեկնարկել է հերթական քառօրյան 04/13/2021 10:24 ՊՆ-ում, ԳՇ-ում հետպատերազմյան փուլի այս նշանակումները բանակին ուղղված «կոնտռոլնի կրակոցի» են նման. Աբրահամյան 04/13/2021 10:17 Բոլորս հոգնել ենք բոլորիցս. ավելի լավ է խորտակվե՞լ, թե՞ փրկվել․ «Փաստ» 04/13/2021 10:15 Գոնե մեկ հարցում ընդդիմադիրները պետք է միասնական լինեն․ «Փաստ» 04/13/2021 10:09 Արշակ Կարապետյանը իրավունքի ուժով նշանակվել է ՀՀ ԶՈՒ գլխավոր շտաբի պետի առաջին տեղակալի պաշտոնում 04/13/2021 10:06 ՀՀ պետական բյուջեի հարկային եկամուտները եւ պետական տուրքերը նվազել են. Փաշինյանն շտապել է. «Ժողովուրդ» 04/13/2021 08:41 «Հանուն նոր միության» շարժումը հանդես կգա նաեւ «ազգի ձայնով»․ «Իրավունք» 04/13/2021 08:38 Արմեն Սարգսյանը նոր հավակնություններ ունի․ ինչ է նա պահանջել իշխանական վերնախավից․ «Ժողովուրդ» 04/13/2021 08:36 Անիշխան Հայաստան․սալյուտը՝ ներսից ու դրսից․ «168 ժամ» 04/13/2021 08:34 Խեցգետինն ու գայլաձուկը․ «Հրապարակ» 04/13/2021 08:30 Ասֆալտ կար, ասֆալտ չկա. «Փաստ» 04/13/2021 08:28 Բավականին մեծ անակնկալներ են սպասվում ԲՀԿ ցուցակում․ «Իրավունք» 04/13/2021 08:26 Ով ում է խաբում․ «Սպուտնիկ-V»-ի առեղծվածն ու հերթական սխալ զեկույցը․ «Ժողովուրդ» 04/13/2021 08:23 Ի՞նչ մոտեցումների հետ չեն համապատասխանում ԲՏԱ նորանշանակ նախարարի մոտեցումները. «Փաստ» 04/13/2021 08:21 Փաշինյանը որոշել է նախընտրական շոուներ բեմադրել․ «Հրապարակ» 04/13/2021 08:19 Պաշտոնական Մոսկվան հրաժարվել է ընդունել Արարատ Միրզոյանին․ «Հրապարակ» 04/13/2021 08:17 Ուզում են անունը փոխել. «Փաստ» 04/13/2021 00:16 Բաքվում արցախյան պատերազմին նվիրված «պուրակը»՝ ադրբեջանական ցեղասպան քաղաքականության ապացույց է. ՄԻՊ 04/12/2021 23:58 Սպիտակ տանը հերքում են՝ Նաթանզի միջուկային օբյեկտի վրա հարձակմանը մասնակցությունը 04/12/2021 23:49 Էլեկտրաէներգիայի պլանայի անջատումներ 04/12/2021 23:36 Մոսկվայի եւ Թեհրանի հարաբերությունները աննախադեպ բարձր մակարդակի վրա են. Լավրով 04/12/2021 23:24 Ո՞րն է ավելի վրդովվեցնող. Ավետիք Իշխանյան 04/12/2021 23:13 7 եւ 10–ամյա եղբայրները առեւանգել են «Սեւան» ֆուտբոլային ակումբի ֆուտբոլիստի ավտոմեքենան 04/12/2021 23:00 Սևան քաղաքի «Գոմաձոր» թաղամասի մի հատվածում կդադարեցվի գազամատակարարումը 04/12/2021 22:54 Ո՞րն է իրականը, տերն ու տիրականը էս անտերուդուրս անտերության 04/12/2021 22:45 Այդ ցուցանմուշները պետք է երկար ապրեն, շատ երկար. Էդգար Ղազարյան 04/12/2021 22:37 Հայաստանը խաղաղություն ձեռք չի բերել, իր հայտարարություններով Հայաստանը ավելի է խրվում պարտվածի դերի մեջ. Քոչարյան 04/12/2021 22:32 Ես կարող եմ հասկանալ, որ Արամ Ա-ը հնարավոր է վերանայել է Նիկոլի հրաժարականի իր պահանջը. Միքայել Մինասյան 04/12/2021 22:29 ՀՀ տարածքում կան փակ ավտոճանապարհներ 04/12/2021 22:10 Քրեական հետապնդման մարմինները տարբերակված մոտեցումներ են ցուցաբերել. Ալեքսանյան

04/12/2021 20:44 Շուտով զոհեր են լինելու սահմանին, Թուրքիան Նիկոլին 130 մլն $ է տվել ընտրություններում հաղթելու համար 04/12/2021 11:02 Կորոնավիրուսից մահացել է Լևոն Որսկանյանը 04/12/2021 21:21 Փետրվարին որդու մասունքները հուղարկավորած ծնողները ապրիլին դիահերձարանում գտել են որդու դին ամբողջությամբ. արտաշիրիմում է արվել 04/11/2021 22:29 Ադրբեջանցիները գնդացրով կրակել են դաշտերում աշխատանքներ իրականացնող գյուղացիների ուղղությամբ. Հակոբյան 04/11/2021 16:30 Տիկին Ռիտայի ընտանիքի և ընտանիքին շատ մոտ կանգնած մարդիկ ամեն ինչ կտային, որ նա ողջ լիներ. Վարդանյան 04/12/2021 18:30 Բաքվում բացվել է ռազմավարների պուրակ. Ալիեւը հայտարարել է, թե Հայաստանին պատճառվել է 5 մլրդ դոլարի վնաս 04/11/2021 15:32 Սյունիքի վիճակով կամ Իվանյանում ադրբեջանցիներին վերաբնակեցնելու լուրով ավելի քիչ հետաքրքրվող մարդ կա, քան ինչ-որ մի շքեղաշուք հարսանիքով. Տոնոյան 04/12/2021 17:28 Ունե՞ք խղճի խայթ, Հայկ Մարությա՛ն.Սոնա Աղեկյանի ակցիան Երևանի քաղաքապետարանի դիմաց 04/11/2021 18:34 Երկնապատառ հրավառություններից զերծ մնալը բարոյական անհրաժեշտություն էր, որպես ազգ անդունդի եզրին ենք, դա հո գիտե՛ր Ծառուկյանը 04/11/2021 23:51 Ստանիսլավ Պրիտչինը ենթադրել է՝ կարող է արդյոք Քոչարյանը վերադարձնել հայերի վստահությունը 04/11/2021 13:20 Մահացել է Արման Նավասարդյանը 04/12/2021 15:53 Երբ բոլորդ անկեղծանանք ու խոստովանեք, թե 92 թվականին Շուշին ոնց եք ազատագրել, կիմանաք, որ նույն ձևով էլ հակառակորդը հետ է վերցրել.Սամվել Բաբայան 04/11/2021 19:50 Երևանում հայտնաբերվել է ՌԴ ԱԴԾ գեներալի դստեր դին՝ հրազենային վնասվածքով 04/11/2021 21:43 Էլեկտրաէներգիայի վաղվա պլանային անջատումների հասցեները 04/12/2021 11:51 Ավարտում եմ աշխատանքս Հանրապետության նախագահ Արմեն Սարգսյանի հետ. Արշակ Կարապետյան 04/12/2021 18:49 «Նիկոլ Փաշինյանը կանհետանա մինչև ընտրությունները». Միհրդատ Մադաթյան 04/11/2021 17:42 Ռուսաստանում հայտարարել են Ղրիմի նկատմամբ Թուրքիայի հավակնությունների մասին 04/12/2021 17:53 ԼՀԿ-ն ընդունում է իրավիճակային որոշումներ, ԲՀԿ-ի դեպքում վիճակն ավելի բարդ է. քաղտեխնոլոգ 04/12/2021 12:00 Գագիկ Ծառուկյանը տուգանվել է՝ որդու հարսանիքին գիշերային ժամին հրավառության համար 04/12/2021 19:02 Նախկին հանցավոր ռեժիմի ամոթալի էջերից է 2004թվականի ապրիլ 12-ը. սա երկրի ու ժողովրդի դեմ գործած ոճրագործությունների նախերգանքն էր՝ մարտի 1-ի նախաբանը.Նազելի Բաղդասարյան

Դիտարկումներ Վճռաբեկ դատարանի դատավորի ընտրության կապակցությամբ Ազգային ժողովում տեղի ունեցած գործընթացների և դրանց սահմանադրականության վերաբերյալ 03/06/2021 14:51 | Վերլուծություններ

2020թ. մարտի 2-ին հրավիրված Ազգային ժողովի հերթական նիստերի ընթացքում իշխող խմբակցության պատգամավորները տապալեցին Վճռաբեկ դատարանի դատավորի ընտրության հարցը` ելնելով քաղաքական դրդապատճառներից: Ազգային ժողովի իշխող խմբակցության նման անթույլատրելի վարքագիծը խաթարում է բարձրագույն դատական ատյանի բնականոն գործունեությունը, վտանգում է նաև Սահմանադրության 61-րդ և 63-րդ հոդվածներով երաշխավորված՝ մարդու արդյունավետ դատական պաշտպանության իրավունքը: Նման գնահատականով է հանդես եկել ՀՀ արդարադատության նախկին նախարար Դավիթ Հարությունյան՝ «Փաստինֆո»-ի խնդրանքով ներկայացնելով իր դիտարկումները՝ ԱԺ-ում ՎԴ դատավորների ընտրության շուրջ քննարկումների եւ քվեարկության վերաբերյալ։

Կից՝ Դ. Հարությունյանի դիտարկումներն ամբողջությամբ.

2020թ. մարտի 2-ին հրավիրված Ազգային ժողովի հերթական նիստերի ընթացքում իշխող խմբակցության պատգամավորները տապալեցին Վճռաբեկ դատարանի դատավորի ընտրության հարցը` ելնելով քաղաքական դրդապատճառներից: Իշխող խմբակցության ղեկավարը հայտարարեց, որ չնայած ներկայացված թեկնածուների նկատմամբ ունեցած խորին ակնածանքին՝ պայմանավորված նրանց ներկայացնող Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահի անձով, չեն մասնակցելու քվեարկությանը:

Ստորև ներկայացնում ենք մեր դիտարկումները Ազգային ժողովում տեղի ունեցած գործընթացների և դրանց սահմանադրականության վերաբերյալ:

Վճռաբեկ դատարանի դատավորի թեկնածուի ընտրության կարգը սահմանված է «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքի 143-րդ և 135-րդ հոդվածներով: Ազգային ժողովում Վճռաբեկ դատարանի դատավորի թեկնածուի ընտրության գործընթացը սկսվում է Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահի կողմից թեկնածուների ներկայացմամբ: Կարգավորման տրամաբանությունը և նպատակը նրանում է, որ Ազգային ժողովին ներկայացվի Սահմանադրության 165-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված Վճռաբեկ դատարանի դատավորին ներկայացվող պահանջների վերաբերյալ տեղեկություններ: Այդ տեղեկությունները վերաբերում են թեկնածուների կենսագրությունը, մասնագիտական և այլ որակներին, որոնք թույլ են տալիս նրանց հավակնել բարձրագույն դատական ատյանի դատավորի պատասխանատու պաշտոնին:
Հաջորդիվ, համաձայն «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքի 135-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետի, Ազգային ժողովի պատգամավորները հարցեր են տալիս ներկայացնողին ` Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահին: Թեև «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքի համապատասխան հոդվածում նշված չէ, թե Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահին ուղղված հարցերը ինչ բովանդակության պետք է լինեն, սակայն, ակնհայտ է, որ դրանք պետք է միտված լինեն Ազգային ժողովի կողմից Վճռաբեկ դատարանի դատավորի ընտրության գործառույթի իրականացմանը` Սահմանադրության 165-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված չափանիշներին համապատասխանությունը բացահայտելու միջոցով: Մինչդեռ իշխող խմբակցության պատգամավորների հարցերը բացարձակապես ուղղված չէին նշված հարցը բացահայտելուն, այլ վերաբերում էին Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահի անձին և ավելին, հաճախ էթիկակայի առումով դուրս էին խորհրդարան և դատական իշխանություն հարաբերությունների թույլատրելի սահմաններից:
Ժամանակակից իրավական պետությունների հիմնական օրենքներով, այդ թվում՝ նաև Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 4-րդ հոդվածով, ամրագրված է իշխանությունների բաժանման և հավասարակշռման սկզբունքը: Այս սկզբունքը ընկած է ոչ միայն իրավական պետության, այլ նաև անձի` իր իրավունքները և ազատությունները անկախ դատարանի միջոցով պաշտպանելու հիմնարար իրավունքի հիմքում: Սա, իհարկե, չի բացառում օրենսդիր և դատական իշխանությունների միջև քննարկումները, սակայն այդ քննարկումները թույլատրելի են միայն այն պարագայում, եթե իրականացվում են փոխադարձ հարգանքի մթնոլորտում, և պահպանվում են նման քննարկմանը մասնակից դատավորների անկախությունը և անաչառությունը[1]:
Թեև իշխանության թևերի միջև ողջամիտ քննադատությունը այդ քննարկման մաս կարող է կազմել, այնուամենայնիվ, Եվրոպական դատավորների խորհրդատվական խորհուրդը ընդգծել է, որ հստակ սահմանագիծ կա արտահայտման ազատության և լեգիտիմ քննադատության` մի կողմից, և մյուս կողմից՝ դատական իշխանության նկատմամբ անհարգալից վերաբերմունքի ու անհարկի ճնշումների միջև: Քաղաքական գործիչները չպետք է կիրառեն պարզեցված կամ դեմագոգիայի հասնող փաստարկներ դատական իշխանությանը քաղաքական քարոզարշավների դեմ քննադատելու համար՝ պարզապես փաստարկ բերելու համար, կամ որպեսզի շեղեն ուշադրությունը իրենց սեփական թերացումներից: Չի կարելի նաև անձնական վիրավորանք հասցնել անհատ դատավորներին: Անպատասխանատու է, երբ քաղաքական գործիչները կատարում են անհավասարակշիռ քննադատական մեկնաբանություններ, և դա լուրջ խնդիր է առաջացնում, քանի որ դրանով դատական իշխանության նկատմամբ հանրային համոզվածությունը և վստահությունը կարող են ակամա կամ միտումնավոր կերպով խաթարվել: Նման դեպքերում դատական իշխանությունը պետք է մատնացույց անի, որ նման վարքագիծը ոտնձգություն է ժողովրդավարական պետության Սահմանադրության դեմ, ինչպես նաև ոտնձգություն է իշխանական մեկ այլ թևի լեգիտիմության նկատմամբ: Նման վարքագիծը նաև խախտում է միջազգային չափորոշիչները[2]:
Վճռաբեկ դատարանի դատավորի ընտրության կապակցությամբ ծավալված քննարկումների ընթացքում իշխող քաղաքական ուժի պատգամավորների մոտ կար թյուրըմբռնում նաև այն իմաստով, որ Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահը հաշվետու է Ազգային ժողովին և պարտավոր է պատասխանել նրանց կողմից բարձրացված ցանկացած հարցի: Ի տարբերություն խորհրդարանական վերահսկողության ենթակա գործադիր իշխանությանը և այլ պետական մարմինների` դատական իշխանության հաշվետվողականության հիմքում կրկին ընկած է վերջինիս անկախության սկզբունքը, և դրանով պայմանավորված՝ օրինակ, Բարձրագույն դատական խորհուրդը չի ներկայացնում տարեկան զեկույց Ազգային ժողով, ինչպես դա անում են մի շարք պետական մարմիններ: Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահը, լինելով դատավոր, նաև կաշկանդված է «Դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 69-րդ հոդվածով դատավորին ներկայացվող վարքագծի կանոններով, այդ թվում նաև պարտավոր է դրսևորել քաղաքական զսպվածություն և չեզոքություն:
«Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքի 143-րդ հոդվածի 7-րդ մասի համաձայն` եթե Վճռաբեկ դատարանի դատավորի թեկնածուն չի ընտրվում, ապա քվեարկությունից հետո՝ տասնօրյա ժամկետում, Բարձրագույն դատական խորհուրդն առաջադրում է նոր թեկնածուներ: Իշխող խմբակցության կողմից Վճռաբեկ դատարանի դատավորի ընտրությունը տապալելու պատճառը, ինչպես հայտարարել է խմբակցության ղեկավարը, պայմանավորված է ոչ թե թեկնածուներով, որոնց հանդեպ նրանք ունեն խորին ակնածանք, այլ նրանց ներկայացնող անձով: Այսինքն՝ իշխող խմբակցությունը, առաջնորդվելով քաղաքական դրդապատճառներով, հաշվի չի առնում բարձրագույն դատական ատյանի դատավորի պաշտոնի համար ներկայացված թեկնածուների արժանիքները: Հաջորդ խնդիրը կայանում է նրանում, որ Վճռաբեկ դատարանի դատավորի թեկնածուներին Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահի կողմից ներկայացնելը «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքի 143-րդ հոդվածի 5-րդ մասով ուղղակիորեն ամրագրված պահանջ է: Այսինքն՝ տասն օր հետո Ազգային ժողովում Վճռաբեկ դատարանի դատավորի նոր թեկնածուներին կրկին ներկայացնելու է Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահը: Հաշվի առնելով իշխող խմբակցության դիրքորոշումը` Վճռաբեկ դատարանի դատավորի ազատ հաստիքը երկար ժամանակ կարող է մնալ թափուր:
Սահմանադրությունը, սակայն, նման իրավիճակների համար նույնպես նախատեսել է լուծում: Սահմանադրության 169-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետը Բարձրագույն դատական խորհրդին տալիս է հնարավորություն սահմանադրական մարմինների միջև նրանց սահմանադրական լիազորությունների առնչությամբ առաջացող վեճերի լուծման կապակցությամբ դիմելու Սահմանադրական դատարան: Տվյալ դեպքում, կարծում ենք, Բարձրագույն դատական խորհուրդը ոչ միայն կարող է, այլ նաև որպես դատարանների և դատավորների անկախությունը երաշխավորող պետական մարմին՝ պարտավոր է դիմել Սահմանադրական դատարան` դատական համակարգի բնականոն գործունեությունը ապահովելու նպատակով:
Ազգային ժողովի իշխող խմբակցության նման անթույլատրելի վարքագիծը խաթարում է բարձրագույն դատական ատյանի բնականոն գործունեությունը, որին Սահմանադրության 171-րդ հոդվածով վերապահված են օրենքների և այլ նորմատիվ իրավական ակտերի միատեսակ կիրառության ապահովման և մարդու իրավունքների և ազատությունների հիմնարար խախտումների վերացման պարտականությունները: Նման իրավիճակը վտանգում է նաև Սահմանադրության 61-րդ և 63-րդ հոդվածներով երաշխավորված՝ մարդու արդյունավետ դատական պաշտպանության իրավունքը:

Դավիթ Հարությունյան

ՀՀ արդարադատության նախկին նախարար

[1] Consultative Council of European Judges, "The position of the judiciary and its relation with the other powers of state in a modern democracy", Opinion no. 18 (2015), կետ 31:

[2] Consultative Council of European Judges, "The position of the judiciary and its relation with the other powers of state in a modern democracy", Opinion no. 18 (2015), կետ 52:

Աղբյուր` Փաստինֆո