ԲՈԼՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐԸ
Դիտարկումներ Վճռաբեկ դատարանի դատավորի ընտրության կապակցությամբ Ազգային ժողովում տեղի ունեցած գործընթացների և դրանց սահմանադրականության վերաբերյալ 03/06/2021 14:51 | Վերլուծություններ
2020թ. մարտի 2-ին հրավիրված Ազգային ժողովի հերթական նիստերի ընթացքում իշխող խմբակցության պատգամավորները տապալեցին Վճռաբեկ դատարանի դատավորի ընտրության հարցը` ելնելով քաղաքական դրդապատճառներից: Ազգային ժողովի իշխող խմբակցության նման անթույլատրելի վարքագիծը խաթարում է բարձրագույն դատական ատյանի բնականոն գործունեությունը, վտանգում է նաև Սահմանադրության 61-րդ և 63-րդ հոդվածներով երաշխավորված՝ մարդու արդյունավետ դատական պաշտպանության իրավունքը: Նման գնահատականով է հանդես եկել ՀՀ արդարադատության նախկին նախարար Դավիթ Հարությունյան՝ «Փաստինֆո»-ի խնդրանքով ներկայացնելով իր դիտարկումները՝ ԱԺ-ում ՎԴ դատավորների ընտրության շուրջ քննարկումների եւ քվեարկության վերաբերյալ։
Կից՝ Դ. Հարությունյանի դիտարկումներն ամբողջությամբ.
2020թ. մարտի 2-ին հրավիրված Ազգային ժողովի հերթական նիստերի ընթացքում իշխող խմբակցության պատգամավորները տապալեցին Վճռաբեկ դատարանի դատավորի ընտրության հարցը` ելնելով քաղաքական դրդապատճառներից: Իշխող խմբակցության ղեկավարը հայտարարեց, որ չնայած ներկայացված թեկնածուների նկատմամբ ունեցած խորին ակնածանքին՝ պայմանավորված նրանց ներկայացնող Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահի անձով, չեն մասնակցելու քվեարկությանը:
Ստորև ներկայացնում ենք մեր դիտարկումները Ազգային ժողովում տեղի ունեցած գործընթացների և դրանց սահմանադրականության վերաբերյալ:
- Վճռաբեկ դատարանի դատավորի թեկնածուի ընտրության կարգը սահմանված է «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքի 143-րդ և 135-րդ հոդվածներով: Ազգային ժողովում Վճռաբեկ դատարանի դատավորի թեկնածուի ընտրության գործընթացը սկսվում է Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահի կողմից թեկնածուների ներկայացմամբ: Կարգավորման տրամաբանությունը և նպատակը նրանում է, որ Ազգային ժողովին ներկայացվի Սահմանադրության 165-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված Վճռաբեկ դատարանի դատավորին ներկայացվող պահանջների վերաբերյալ տեղեկություններ: Այդ տեղեկությունները վերաբերում են թեկնածուների կենսագրությունը, մասնագիտական և այլ որակներին, որոնք թույլ են տալիս նրանց հավակնել բարձրագույն դատական ատյանի դատավորի պատասխանատու պաշտոնին:
- Հաջորդիվ, համաձայն «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքի 135-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետի, Ազգային ժողովի պատգամավորները հարցեր են տալիս ներկայացնողին ` Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահին: Թեև «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքի համապատասխան հոդվածում նշված չէ, թե Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահին ուղղված հարցերը ինչ բովանդակության պետք է լինեն, սակայն, ակնհայտ է, որ դրանք պետք է միտված լինեն Ազգային ժողովի կողմից Վճռաբեկ դատարանի դատավորի ընտրության գործառույթի իրականացմանը` Սահմանադրության 165-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված չափանիշներին համապատասխանությունը բացահայտելու միջոցով: Մինչդեռ իշխող խմբակցության պատգամավորների հարցերը բացարձակապես ուղղված չէին նշված հարցը բացահայտելուն, այլ վերաբերում էին Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահի անձին և ավելին, հաճախ էթիկակայի առումով դուրս էին խորհրդարան և դատական իշխանություն հարաբերությունների թույլատրելի սահմաններից:
- Ժամանակակից իրավական պետությունների հիմնական օրենքներով, այդ թվում՝ նաև Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 4-րդ հոդվածով, ամրագրված է իշխանությունների բաժանման և հավասարակշռման սկզբունքը: Այս սկզբունքը ընկած է ոչ միայն իրավական պետության, այլ նաև անձի` իր իրավունքները և ազատությունները անկախ դատարանի միջոցով պաշտպանելու հիմնարար իրավունքի հիմքում: Սա, իհարկե, չի բացառում օրենսդիր և դատական իշխանությունների միջև քննարկումները, սակայն այդ քննարկումները թույլատրելի են միայն այն պարագայում, եթե իրականացվում են փոխադարձ հարգանքի մթնոլորտում, և պահպանվում են նման քննարկմանը մասնակից դատավորների անկախությունը և անաչառությունը[1]:
- Թեև իշխանության թևերի միջև ողջամիտ քննադատությունը այդ քննարկման մաս կարող է կազմել, այնուամենայնիվ, Եվրոպական դատավորների խորհրդատվական խորհուրդը ընդգծել է, որ հստակ սահմանագիծ կա արտահայտման ազատության և լեգիտիմ քննադատության` մի կողմից, և մյուս կողմից՝ դատական իշխանության նկատմամբ անհարգալից վերաբերմունքի ու անհարկի ճնշումների միջև: Քաղաքական գործիչները չպետք է կիրառեն պարզեցված կամ դեմագոգիայի հասնող փաստարկներ դատական իշխանությանը քաղաքական քարոզարշավների դեմ քննադատելու համար՝ պարզապես փաստարկ բերելու համար, կամ որպեսզի շեղեն ուշադրությունը իրենց սեփական թերացումներից: Չի կարելի նաև անձնական վիրավորանք հասցնել անհատ դատավորներին: Անպատասխանատու է, երբ քաղաքական գործիչները կատարում են անհավասարակշիռ քննադատական մեկնաբանություններ, և դա լուրջ խնդիր է առաջացնում, քանի որ դրանով դատական իշխանության նկատմամբ հանրային համոզվածությունը և վստահությունը կարող են ակամա կամ միտումնավոր կերպով խաթարվել: Նման դեպքերում դատական իշխանությունը պետք է մատնացույց անի, որ նման վարքագիծը ոտնձգություն է ժողովրդավարական պետության Սահմանադրության դեմ, ինչպես նաև ոտնձգություն է իշխանական մեկ այլ թևի լեգիտիմության նկատմամբ: Նման վարքագիծը նաև խախտում է միջազգային չափորոշիչները[2]:
- Վճռաբեկ դատարանի դատավորի ընտրության կապակցությամբ ծավալված քննարկումների ընթացքում իշխող քաղաքական ուժի պատգամավորների մոտ կար թյուրըմբռնում նաև այն իմաստով, որ Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահը հաշվետու է Ազգային ժողովին և պարտավոր է պատասխանել նրանց կողմից բարձրացված ցանկացած հարցի: Ի տարբերություն խորհրդարանական վերահսկողության ենթակա գործադիր իշխանությանը և այլ պետական մարմինների` դատական իշխանության հաշվետվողականության հիմքում կրկին ընկած է վերջինիս անկախության սկզբունքը, և դրանով պայմանավորված՝ օրինակ, Բարձրագույն դատական խորհուրդը չի ներկայացնում տարեկան զեկույց Ազգային ժողով, ինչպես դա անում են մի շարք պետական մարմիններ: Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահը, լինելով դատավոր, նաև կաշկանդված է «Դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 69-րդ հոդվածով դատավորին ներկայացվող վարքագծի կանոններով, այդ թվում նաև պարտավոր է դրսևորել քաղաքական զսպվածություն և չեզոքություն:
- «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքի 143-րդ հոդվածի 7-րդ մասի համաձայն` եթե Վճռաբեկ դատարանի դատավորի թեկնածուն չի ընտրվում, ապա քվեարկությունից հետո՝ տասնօրյա ժամկետում, Բարձրագույն դատական խորհուրդն առաջադրում է նոր թեկնածուներ: Իշխող խմբակցության կողմից Վճռաբեկ դատարանի դատավորի ընտրությունը տապալելու պատճառը, ինչպես հայտարարել է խմբակցության ղեկավարը, պայմանավորված է ոչ թե թեկնածուներով, որոնց հանդեպ նրանք ունեն խորին ակնածանք, այլ նրանց ներկայացնող անձով: Այսինքն՝ իշխող խմբակցությունը, առաջնորդվելով քաղաքական դրդապատճառներով, հաշվի չի առնում բարձրագույն դատական ատյանի դատավորի պաշտոնի համար ներկայացված թեկնածուների արժանիքները: Հաջորդ խնդիրը կայանում է նրանում, որ Վճռաբեկ դատարանի դատավորի թեկնածուներին Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահի կողմից ներկայացնելը «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքի 143-րդ հոդվածի 5-րդ մասով ուղղակիորեն ամրագրված պահանջ է: Այսինքն՝ տասն օր հետո Ազգային ժողովում Վճռաբեկ դատարանի դատավորի նոր թեկնածուներին կրկին ներկայացնելու է Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահը: Հաշվի առնելով իշխող խմբակցության դիրքորոշումը` Վճռաբեկ դատարանի դատավորի ազատ հաստիքը երկար ժամանակ կարող է մնալ թափուր:
- Սահմանադրությունը, սակայն, նման իրավիճակների համար նույնպես նախատեսել է լուծում: Սահմանադրության 169-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետը Բարձրագույն դատական խորհրդին տալիս է հնարավորություն սահմանադրական մարմինների միջև նրանց սահմանադրական լիազորությունների առնչությամբ առաջացող վեճերի լուծման կապակցությամբ դիմելու Սահմանադրական դատարան: Տվյալ դեպքում, կարծում ենք, Բարձրագույն դատական խորհուրդը ոչ միայն կարող է, այլ նաև որպես դատարանների և դատավորների անկախությունը երաշխավորող պետական մարմին՝ պարտավոր է դիմել Սահմանադրական դատարան` դատական համակարգի բնականոն գործունեությունը ապահովելու նպատակով:
- Ազգային ժողովի իշխող խմբակցության նման անթույլատրելի վարքագիծը խաթարում է բարձրագույն դատական ատյանի բնականոն գործունեությունը, որին Սահմանադրության 171-րդ հոդվածով վերապահված են օրենքների և այլ նորմատիվ իրավական ակտերի միատեսակ կիրառության ապահովման և մարդու իրավունքների և ազատությունների հիմնարար խախտումների վերացման պարտականությունները: Նման իրավիճակը վտանգում է նաև Սահմանադրության 61-րդ և 63-րդ հոդվածներով երաշխավորված՝ մարդու արդյունավետ դատական պաշտպանության իրավունքը:
Դավիթ Հարությունյան
ՀՀ արդարադատության նախկին նախարար
[1] Consultative Council of European Judges, "The position of the judiciary and its relation with the other powers of state in a modern democracy", Opinion no. 18 (2015), կետ 31:
[2] Consultative Council of European Judges, "The position of the judiciary and its relation with the other powers of state in a modern democracy", Opinion no. 18 (2015), կետ 52:
Հարակից հրապարակումներ`
Տեսանյութեր
04/12/2024 15:02 Մտանք ակումբ, Մովսիսյանն ու Ամիրխանյանը ծեծված ջարդված էին,միլպետը ադրբեջանցիների վայրագության մասինՏեսադարան
05/17/2022 10:49 Ոստիկանությունը բերման է ենթարկել «Դիմադրության» շարժման աղջիկ ցուցարարներին, ովքեր փակել են Երևանի փողոցներըՄամուլ
- 04/25/2024 08:19 Տարածվել ա, կարդացվել ա՝ բավարար ա, էլի․ «Հրապարակ»
- 04/25/2024 08:16 Ընդդիմադիրները հիասթափված են․ «Հրապարակ»
- 04/25/2024 08:13 Ինչ ցանել ես, այն էլ կհնձես. Ծիծեռնակաբերդում տեղի ունեցած միջադեպից հետո թերեւս, արժե թարմացնել ՔՊ-ականների հիշողությունը. «Ժողովուրդ»
- 04/25/2024 08:10 «Քարֆուրի» տերերը հեռանում են Հայաստանից․ «Հրապարակ»
- 04/25/2024 08:03 Գերիների հարցով կակտիվանան․ «Հրապարակ»
- 04/25/2024 07:53 Դեսպան չնշանակվեց, կուսակցությունն էլ, փաստացի, գոյություն չունի. «Ժողովուրդ»
- 04/25/2024 07:50 Բնակարան, մեքենա․ ի՞նչ հայտարարագիր է ներկայացրել Տավուշի նոր դատախազը. «Ժողովուրդ»
ՓԱՍՏԱԹՂԹԵՐ
- 03/31/2019 21:34 ԱԺ են ուղարկվել Պաշտպանի 2018 թվականի տարեկան հաղորդումը և զեկույցը
- 03/21/2019 15:23 Դավիթ Սանասարյանն իր գործունեությամբ չի նպաստել զբաղեցրած պաշտոնի նկատմամբ վստահության եւ հարգանքի ձեւավորմանը. Եզրակացություն
- 12/16/2018 12:49 Մարտի 1-ի 10 զոհերից յուրաքանչյուրն ինչ վնասվածքներից եւ ինչ հանգամանքներում է մահացել՝ ՀՔԾ-ի տարիներ առաջ հրապարակած զեկույցը
- 07/18/2018 12:48 Հրապարակվել է «Մարտի 1-ին» վերաբերող իրավական դիրքորոշում
Հարցազրույց
- 04/22/2024 20:39 Ինչ իմանամ ինչի են ականազերծում, երևի ժողովուրդ շատ է հավաքվել՝ ականազերծում են, որ չգնան թփուտների մեջ թեթևանալու ու պայթեն... Կոռնիձորի Արո
- 04/01/2024 20:09 Թուրքիայի ՏԻՄ ընտրություններն այդ երկրի ներքաղաքական կյանքի կարևոր ջրբաժանն է, Էրդողանի ժառանգներն են կրելու պայքարի դժվարությունները. Մելքոնյան
- 03/09/2024 11:02 ԱՄՆ հետ ունենք ռազմավարական երկխոսություն, որի շրջանակներում ուսումնասիրում ենք նոր ուղղություններ. Միրզոյան
- 03/04/2024 15:56 Ալիևը և իր վարչակազմը ընդմիշտ կմնան վախի մեջ, հայ զինվորականը չի համակերպվելու ունեցած կորուստների հետ․ Դավիթ Տոնոյան
Մեկնաբանություն
- 04/25/2024 11:22 Հմի էլ Գյումրին պտի հանձնե՞ն.Գյումրեցիներն արձագանքում են Աննա Հակոբյանի այցին
- 04/20/2024 20:35 Մի տարբերություն էլ կա Հայաստանի ու Վրաստանի միջև՝ Վրաստանում ինքնիշխանությունն աճուրդի հանած Սահակաշվիլին բանտում է, Փաշինյանը՝ դեռ ոչ. Թևանյան
- 04/20/2024 18:25 Ե՞րբ է Ադրբեջանը նախատեսում տիրանալ Տավուշի տարածքներին, և ի՞նչ պետք է իմանանք մենք՝ կանխելու համար. Հոխիկյան
- 04/20/2024 16:43 Տիգրան Համասյանին և համերգին կազմակերպիչներին առաջարկում եմ դադարեցնել համերգը. Իշխանյան
Արխիվ
Արտակարգ պատահարներ
- 04/25/2024 10:19 Ուղևորը վարորդի աչքերին քիմիական նյութ է փչել. վերջինս այրվածքներով տեղափոխվել է հիվանդանոց. shamshyan.com
- 04/24/2024 18:54 Հրդեհ Կամո գյուղում
- 04/24/2024 17:33 Նոր Գեղիում բախվել են «Mercedes»-ը, «06»-ն ու տրակտորը. պապը, տատը, նրանց դուստրն ու 2 անչափահաս թոռները տեղափոխվել են հիվանդանոց
- 04/24/2024 13:15 Եղանակը առաջիկա 5 օրերին
ԸՍՏ ՕՐԵՆՔԻ
- 03/08/2024 15:00 Զազրելի դեպք Հայաստանում. սեռական բռնության է ենթարկվել 2 տարեկան երեխա. մասնագետը մանրամասնում է՝ ինչպես պաշտպանել երեխաներին (տեսանյութ)
- 01/13/2024 20:29 Տեր Թոդիկի մեթոդները վաղուց չեն գործում. դաստիարակության ու բռնության նուրբ սահմանը (տեսանյութ)
- 01/13/2022 17:55 Ինչքա՞ն է կազմում երեխայի ծննդյան կապակցությամբ տրվող նպաստը
- 05/02/2021 17:57 Կարեւոր է իմանալ. Կարմիր գծերի համար տուգանելիս` տեղում արձանագրության կազմումն այլևս պարտադիր չէ
Անցուդարձ
- 04/23/2024 22:11 Ամուսիները փորձել են մի կնոջ դավանափոխ անել դեպի իսլամ՝ ինտիմ լուսանկարների միջոցով
- 04/23/2024 00:43 Նորածին դստերը անտառում թողած կնոջը դատապարտել են 40 տարի անց
- 04/21/2024 22:49 Կինը հոր օգնությամբ վրեժ է լուծել դավաճան զուգընկերոջից
- 04/19/2024 23:53 Հայտնել են երջանիկ կյանքի համար սեքսի իդեալական հաճախականությունը
Հետաքրքիր է իմանալ
- 04/16/2024 18:04 Տիեզերական աղբն ընկել է Երկրի վրա ու ծակել տան տանիքը
- 04/15/2024 18:24 Հայտնաբերվել են մոլորակի ամենաառաջին մարդկանց մնացորդները, որոնք 1,86 միլիոն տարվա վաղեմություն ունեն
- 04/04/2024 19:00 Ծերացման դեմ պայքարում հետազոտողները նոր բացահայտում են արել
- 04/03/2024 16:05 Կինը երկվորյակներ է լույս աշխարհ բերել 22 օրվա տարբերությամբ