Փաստ ինֆո

Անցնող տարում Ռուսաստանն ու Թուրքիան անսպասելիորեն դուրս եկան համագործակցության նոր մակարդակի՝ ընդլայնելով տարածաշրջանային փոխգործակցությունը Սիրիայից մինչև Լիբիա և Լեռնային Ղարաբաղ։ Այն, որ այդ երկխոսությունը կենտրոնանում է թեժ կետերի շուրջ, Բրյուսելի մոտ լուրջ անհանգստությունն է առաջացրել։ Այս մասին գրում է «Կոմերսանտ»-ը:

Այնտեղ կասկածել են, որ Մոսկվան և Անկարան պայմանավորվել են կիսել ազդեցության ոլորտները Միջերկրածովյան տարածաշրջանում։ Միևնույն ժամանակ Վաշինգտոնում վստահ են, որ Թուրքիան անկասկած Ռուսաստանի և Իրանի հակառակորդն է։ Դոնալդ Թրամփի վարչակազմի օրոք ԱՄՆ-ն այդպես էլ չկարողացավ խաղարկել այդ խաղաքարտը։ Հարցն այն է, թե արդյոք նրանց մոտ կստացվի իրավիճակը փոխել հօգուտ իրենց նախագահ Ջո Բայդենի օրոք։ Մոսկվայի համար նման սցենարը ամենաբացասականներից մեկն է։ Չէ որ Թուրքիայի հետ սերտ համակարգումը, մի կողմից, իրոք, Ռուսաստանին թույլ տվեց ուժեղացնել իր ազդեցությունը հակամարտության գոտիներում, բայց մյուս կողմից Մոսկվան չափազանց կախյալ է դարձրել Անկարայի հետ լավ հարաբերություններից։

2020 թվականը սկսվել է Ստամբուլ Պուտինի այցից՝ կապված «Թուրքական հոսքի» գործարկման հետ: Ճանապարհին նա մեկնել է Սիրիա, որտեղ այդ պահին մարտեր են ընթացել Իդլիբի համար: Այդ երկրում ռուս եւ թուրք զինվորականներն ուղիղ բախումների սպառնալիքի տակ կհայտնվեն, եւ մարտին կպահանջվի արդեն Մոսկվայում Ռուսաստանի եւ Թուրքիայի նախագահների նոր հանդիպում՝ համաձայնեցնելու Իդլիբում հրադադարի հերթական պայմանները:

Մարտյան համաձայնագրերը, ինչպես եւ Սիրիայի վերաբերյալ Անկարայի եւ Մոսկվայի նախորդ պայմանավորվածությունները՝ նույն Իդլիբին եւ քրդերին, մինչեւ հիմա չեն իրականացվել։

Ավելին, մինչեւ տարեվերջ Սիրիայում քրդական կազմավորումների դեմ Թուրքիայի հերթական ռազմական արշավի սպառնալիք է առաջացել, ինչը նոր մարտահրավերների է հանգեցրել ռուսական զինվորականների եւ դիվանագետների համար:

Պատահական չէ, որ դիվանագիտական տարին Մոսկվայի համար ավարտվում է, ինչպես և սկսվել է՝ Թուրքիայի հետ բանակցություններով (Սոչիում երկու երկրների ԱԳՆ ղեկավարների հանդիպմամբ)։

Միեւնույն ժամանակ, 2019-2020 թվականներին Անկարայի եւ Մոսկվայի հարաբերություններում կրտուկ նշմարվում էր լիբիական թեման: Թուրքիայի նախագահն իր ռուս գործընկերոջը կոչ էր արել վերանայել դիրքորոշումը՝ կապված ֆելդմարշալ Խալիֆա Խաֆթարի հետ, ում ղեկավարության ներքո Լիբիայի ազգային բանակը դեռեւս 2019-ի ապրիլին հարձակում է սկսել Տրիպոլիի վրա: Բացի այդ, պարոն Էրդողանը որոշում է կայացրել Լիբիա թուրք զինվորականների ուղարկելու մասին:

Չնայած տարաձայնություններին, Ստամբուլում հունվարյան հանդիպման ընթացքում երկու երկրների նախագահները շրջանցել են բոլոր սուր անկյունները։ Ավելին, համատեղ հայտարարության մեջ նրանք անսպասելի կոչ են արել Լիբիայի հակամարտության բոլոր կողմերին դադարեցնել կրակը։ Մինչ այս պահը նրանց հրապարակային համակարգումը հառնում էր միայն Սիրիային, որտեղ Մոսկվան և Անկարան համագործակցում են ինչպես երկկողմ ձևաչափով, այնպես էլ «Աստանայի» ձևաչափով՝ Թեհրանի հետ միասին։

Նոյեմբերին Մոսկվան և Անկարան հայտարարեցին Լեռնային Ղարաբաղում ռուս-թուրքական մոնիթորինգային կենտրոնի ստեղծման մասին։ Չնայած այն հանգամանքին, որ երկու երկրների դիրքորոշումները հակամարտության վերաբերյալ: այս տարածաշրջանում՝ չէին համընկնում, այսինքն՝ ինչպես նաև Սիրիայում և Լիբիայում:

«Կոմերսանտ»-ին ռազմական-դիվանագիտական աղբյուրների համաձայն՝ Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ հակամարտության վերջին սրումը միտումնավոր սադրել է Անկարան:

Սակայն հանրային մակարդակով ՌԴ ԱԳՆ-ն, ՊՆ-ն եւ ինքը՝ ՌԴ նախագահը զսպվածություն են ցուցաբերում Թուրքիայի նկատմամբ: ՌԴ ԱԳՆ ղեկավար Սերգեյ Լավրովը լարվածության սրման ընթացքում իր հարցազրույցներում ասել է. «Մենք չենք կարող կիսել Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի այն հայտարարությունները, թե այդ հակամարտությունն ունի ռազմական կարգավորում»: Նա նաեւ ասել է, որ Ռուսաստանը երբեք չի որակել Թուրքիային որպես ռազմավարական դաշնակից: «Դա շատ սերտ գործընկեր է: Շատ առումներով այդ գործընկերությունը ռազմավարական բնույթ ունի»,-ասել է նա:

Կրակի դադարեցման մասին հայտարարության ստորագրումից մեկուկես ամիս անց՝  Լավրովը կրկին խոսեց Անկարայի հետ տարաձայնությունների բացակայության մասին. «Վստահ եմ՝ Ռուսաստանի եւ Թուրքիայի հարաբերությունները ցույց են տալիս, թե ինչպես կարող են երկու անկախ երկրներ միասին աշխատել՝ իրենց քաղաքականությունն իրականացնելու համար»: Այս մասին Լավրովն ասել է «Միջերկրական ծով. հռոմեական երկխոսություն» միջազգային համաժողովի շրջանակում:

Նույն համաժողովի ժամանակ ԵՄ արտաքին գործերի եւ անվտանգության քաղաքականության հարցերի գերագույն ներկայացուցիչ Ժոզեպ Բորելը մտահոգություն է հայտնել Միջերկրական ծովում Ռուսաստանի եւ Թուրքիայի «խաղի» կապակցությամբ: 

Պարոն Բորելի խոսքով՝ Մոսկվան եւ Անկարան պայմանավորվել են իրենց ազդեցությունը կիսել Սիրիայում, Կովկասում եւ Լիբիայում:

«Բոլորի համար տեղ կգտնվի, եթե այդ կամ այլ հակամարտության կարգավորմանը մասնակցեն անկեղծ, այլ ոչ թե աշխարհաքաղաքական շահ կամ կողմնակի առավելություններ ստանալու համար»,-Բորելին պատասխանել է Լավրովը:

Սակայն Մոսկվայում չեն կարող հարց չծագել, թե արդյոք «տեղ կգտնվի» Ռուսաստանի եւ Թուրքիայի համար՝ հաշվի առնելով այն, որ Անկարայի շահերի ոլորտը մոտ է ռուսական սահմաններին եւ այն չի սահմանափակվում միայն Լեռնային Ղարաբաղով:

Աղբյուր` Փաստինֆո