Մեր դարավոր նյութական ժառանգությունը թողել ենք թշնամուն՝ փաթեթով ու փնթի

ԲՈԼՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐԸ

Բոլորը

04/24/2024 12:04 Երբեք չեմ դադարեցնի պայքարը, որպեսզի Ցեղասպանության ժխտումը չհանգեցնի դրա կրկնությանը․ ԵԽ ֆրանսիացի պատգամավոր 04/24/2024 12:02 Մեր դարավոր թշնամու քաղաքականությունն այսօր էլ նույնն է, և նրա ազգակործան երազանքի իրականացմանը խանգարողը մենք պիտի լինենք` առանց թվացյալ խաղաղություն մուրալու. ՀՀ փաստաբանների պալատի նախագահ 04/24/2024 11:59 Հայաստանում առկա անհանդուրժողականության մթնոլորտը շատ մեծ խնդիր է՝ գուցե ավելի մեծ, քան մյուս խնդիրները. Մանասյան 04/24/2024 11:57 Եկեք լինենք հիշողության, ճշմարտության և արդարության ճիշտ կողմում․ Ջոնաթան Լաքոտը՝ Հայոց ցեղասպանության տարելիցի կապակցությամբ 04/24/2024 11:53 Մի օր էլ տանից դուրս կգաք ու երբ հետ գաք տուն չեք կարողանա մտնել, հանձնած կլինի. իրավապաշտպան 04/24/2024 11:51 Պահանջել ենք պատշաճ քննության իրականացում. ՄԻ պաշտպանը՝ Տավուշում «Վիլիսով» քաղաքացիների վրա վարելու դեպքի մասին (տեսանյութ) 04/24/2024 11:49 Ցեղասպանության հանցագործության կանխարգելումն ու պատիժը մնում են մարտահրավեր բոլոր մարդկանց համար․ Ամերիկայի հայկական թանգարանի հայտարարությունը 04/24/2024 11:42 Մենք անպայմանորեն ուղղելու ենք մեջքներս և կառուցելու ենք ուժեղ Հայաստան, մեզ անհրաժեշտ է ներքին հաշտություն. Ծառուկյան 04/24/2024 11:39 Ոստիկանական բռնության հետևանքով գնդապետ Միհրան Մախսուդյանը շարունակում է հոսպիտալացված մնալ․ նրա վիճակը միջին ծանրության է գնահատվում 04/24/2024 11:37 4 ավտոբուսով կարմիր բերետավորները Նոյեմբերյան քաղաքում են. տավուշցի 04/24/2024 11:26 Եկեք վառ պահենք ջարդերի, տեղահանությունների ու հալածանքների զոհերի հիշատակը․ Մակրոնի գրառումը՝ Ցեղասպանության տարելիցի կապակցությամբ 04/24/2024 11:22 2020-2023թթ., մենք ականատես եղանք հերթական էթնիկ զտման քաղաքականության ու դրա հետևանքներին. ԱԳՆ 04/24/2024 11:12 Մեր պատգամն ենք բերում իշխանություններին․ ինչպես Սուրբ Վարդան Մամիկոնյան քաջ զորավարը պիտի ասեր՝ արիությանը վախկոտություն մի խառնեք․ Վեհափառի պատգամը 04/24/2024 11:08 Հայոց ցեղասպանության հարցը սակարկման ենթակա չէ, ո՛չ միջազգային հարթակներում, ո՛չ էլ առավել ևս Հայաստանի ներսում. Սերժ Սարգսյան 04/24/2024 11:03 Հեռախոսազրույցի ընթացքում հորս ասածներից մենք ավելի շատ ենք անհանգստացել․ Ռուբեն Վարդանյանի որդու՝ Դավիթ Վարդանյանի հարցազրույցը CNN-ին 04/24/2024 10:55 Միայն իշխանափոխության դեպքում է հնարավոր, որ Թուրքիան վերանայի իր քաղաքականությունը Հայոց ցեղասպանության ճանաչման վերաբերյալ․ շվեյցարացի պատգամավոր 04/24/2024 10:52 Մեր ժողովուրդը նույն ոգով պիտի հեռացնի իր կյանքից ազգային շահերին հակառակ կործանարար դրսևորումները. կաթողիկոսի ուղերձը 04/24/2024 10:42 Տավուշում խաղաղ ակցիայի ընթացքում բերման ենթարկված քաղաքացիների մի մասն ազատ է արձակվել 04/24/2024 10:33 Այսօր մենք պետք է ավելին անենք, քան անցյալի ջարդերը սգալը. Ռուբեն Վարդանյանի գործընկեր Նուբար Աֆեյանը հանդես է եկել կոչով 04/24/2024 10:26 Մինչ օրս չեն վերականգնվել իրենց հայրենի տնից բռնի տեղահանված, անմարդկային տանջանքների ենթարկված անձանց իրավունքները. ՄԻ պաշտպանի ուղերձը 04/24/2024 10:21 Նիկոլ Փաշինյանը Ծիծեռնակաբերդում հարգանքի տուրք է մատուցել Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին 04/24/2024 10:18 Քաղաքացին նախկին ճոպանուղու շենքի 2-րդ հարկից ընկել է զրոյական հարկ 04/24/2024 10:12 Երեկ ձերբակալված Սուրեն Պետրոսյանին տեղափոխել են Երևան 04/24/2024 09:45 Ցասում, ոգեկոչում, երդում. վաղ առավոտից սկսել է քաղաքացիների հոսքը դեպի Ծիծեռնակաբերդ 04/24/2024 08:18 Փաշինյանը տավուշցիներին երաշխիքներ չի տվել, որ Ադրբեջանին այլ տարածքներ չեն հանձնվելու․«Հրապարակ» 04/24/2024 08:12 Սա դեռ թատրոնի առաջին արարն է․ «Հրապարակ» 04/24/2024 08:08 Ամաչում են մարդամեջ դուրս գան․ «Հրապարակ» 04/24/2024 08:04 Հաջորդ քայլը լինելու է ապրիլի 24-ի հիշատակի օրվանից հրաժարվելը․«Հրապարակ» 04/24/2024 00:29 ՃՏՊ՝ Աբովյան-Նոր Հաճն ավտոճանապարհին. կա տուժած 04/24/2024 00:03 Հրապարակվել են բերման ենթարկվածների անունները 04/23/2024 23:58 Փաշինյանը նիստ է հրավիրել 04/23/2024 23:53 Գնդապետ Միհրան Մախսուդյանի նկատմամբ բիրտ ուժ է գործադրվել. նա տեղափոխվել է հիվանդանոց 04/23/2024 23:49 Անահիտ Մանասյանը տեսակցել է Դավիթ Տոնոյանին 04/23/2024 23:45 Էլեկտրաէներգիայի անջատման հասցեները 04/23/2024 23:42 Ով փորձում է ջնջել կամ կասկածի տակ առնել Հայոց Ցեղասպանության իսկությունը, նզովյալ պիտի լինի սերնդեսերունդ. Արշակ սրբազան 04/23/2024 23:34 Հայաստանը հիմա ճիշտ այն վիճակում է, ինչը եղել է Արցախում 90-ականների սկզբին. քաղաքագետ 04/23/2024 23:30 Պաշտպանի հանձնարարությամբ՝ արագ արձագանքման խումբ է մեկնել «Զվարթնոց» օդանավակայան՝ Լեո Նիկոլյանին տեսացելու նպատակով 04/23/2024 23:26 Ջահերով երթ՝ Թբիլիսիում և Ախալքալաքում 04/23/2024 23:13 Պուտինին եւ Շոյգուին զեկուցել են ՌԴ ՊՆ փոխնախարարի ձերբակալության մասին 04/23/2024 23:02 ՌԴ Բելգորոդում և Վորոնեժի մարզում հայտարարել են անօդաչու թռչող սարքի հարձակման վտանգ 04/23/2024 22:53 Տավուշում բերման է ենթարկվել խաղաղ ակցիայի 9-ը մասնակից 04/23/2024 22:43 ԵԱ․ Սոնա Հարությունյանը պարտություն կրեց 04/23/2024 22:29 ՄԻՊ արագ արձագանքման խումբն այս պահին գտնվում է Ոստիկանության Նոյեմբերյանի բաժնում 04/23/2024 22:26 Հրդեհ՝ Սիլիկյան թաղամասում 04/23/2024 22:11 Ամուսիները փորձել են մի կնոջ դավանափոխ անել դեպի իսլամ՝ ինտիմ լուսանկարների միջոցով 04/23/2024 21:52 ՄԻՊ-ը պարզաբանումներ է պահանջել՝ ֆրանսիահայ լրագրողի մուտքը ՀՀ արգելելու վերաբերյալ 04/23/2024 21:48 Բացահայտվել են երեխաների համար համաճարակի հետևանքները 04/23/2024 21:34 Երեւանում բազմահազարանոց երթը առաջնորդում են հոգեւոր հայրերը (տեսանյութ) 04/23/2024 21:31 Քրեական գործերով ու այլ մեթոդներով իշխանությանը կհաջողվի տավուշցիների ընդվզումը կոտրել, որովհետև լոկալ խնդիր է դրված. քաղտեխնոլոգ 04/23/2024 21:21 Չինաստանում iPhone-ի վաճառքն ընկել է

04/23/2024 13:27 Իրավիճակը Երեւան-Սեւան մայրուղու վրա այս պահին. ճանապարհը երկկողմանի փակ է 04/23/2024 12:51 Ջահերով երթ. այսօր Երեւանում ժամը 19։00-ից սկսած փակ են լինելու փողոցներ 04/22/2024 19:41 Հայաստանը պատրաստ է զորքերը միակողմանի հետ քաշել`անկախ Բաքվի գործողություններից. Փաշինյանի աշխատակազմի մեկնաբանությունը 04/23/2024 10:51 Արգիշտի Քյարամյանի նոր նշանակումը 04/22/2024 20:22 Անակնկալ բացահայտումներ.Վազգեն Ա կաթողիկոսն այցելել է Թուրքիա, որտեղ նրան դիմավորել են պետական մակարդակով (տեսանյութ) 04/23/2024 18:55 Ես էլ ձեռքերս կկտրեմ ու Տավուշից ոչինչ չեմ տա. Սարգիս Խանդանյան 04/23/2024 20:25 Այս պահին լարված վիճակ է Ալավերդու ճանապարհին. ոստիկանները հրելով հեռացնում են մեքենաները 04/22/2024 12:29 Հատուկջոկատայինները՝ Ոսկեպարում 04/22/2024 13:12 Ոչ տվող եմ, ոչ՝ վերցնող, միայն հստակ գիտեմ, որ եկեղեցին չի տրվելու․ փոխոստիկանապետ 04/22/2024 13:50 Կրեմլը արձագանքել է Տավուշի մարզից ռուս սահմանապահների դուրսբերման վերաբերյալ Փաշինյանի հայտարարությանը 04/23/2024 00:14 Տաքսու վարորդը ուղեւորության ժամանակ անարգել է մոսկվացի կնոջը 04/22/2024 13:34 Հոգևորականին և հավաքված տավուշցիներին թույլ չտվեցին մոտենալ Ոսկեպարի եկեղեցուն․ լարված իրավիճակ 04/22/2024 13:15 Հրդեհ «Մալաթիա» տոնավաճառում 04/22/2024 20:39 Ինչ իմանամ ինչի են ականազերծում, երևի ժողովուրդ շատ է հավաքվել՝ ականազերծում են, որ չգնան թփուտների մեջ թեթևանալու ու պայթեն... Կոռնիձորի Արո 04/23/2024 23:26 Ջահերով երթ՝ Թբիլիսիում և Ախալքալաքում 04/22/2024 17:10 Իրավիճակը Տավուշում այս պահին. ուղիղ 04/22/2024 18:06 Նիկոլ Փաշինյանի հանրային դատը՝ ուղիղ 04/23/2024 17:23 Սյունիքում մտահոգություններ կան. Գորիսի փոխքաղաքապետ 04/22/2024 16:07 Այո, կպայքարեմ տավուշցիների հետ․ Օնիկ Գասպարյան 04/23/2024 17:14 «Ինձ չեմ տեսնում այն ԵԿՄ շարքերում, ով տարածքներ հանձնելու համար ուժ է կիրառում ժողովրդի վրա». Արայիկ Ղարիբյանը հեռանում է ԵԿՄ-ից

Մեր դարավոր նյութական ժառանգությունը թողել ենք թշնամուն՝ փաթեթով ու փնթի 11/28/2020 16:30 | Վերլուծություններ

Արցախ աշխարհի բացառիկ նյութական մշակույթի անհամար հուշարձանները, որ ադրբեջանական գաղութացումից ազատագրվել էին անցյալ դարավերջին մեր հերոսների ազատագրական պայքարի շնորհիվ, կրկին քաղաքակրթությունից մղոններով հեռու ադրբեջանական գաղութատիրության տակ է անցնելու ՀՀ-ԱՀ-ՌԴ եռակողմ, մեր կողմից՝ Փաշինյանի ձեռամբ ստորագրված՝ կապիտուլյացիոն համաձայնագրի արդյունքում։ Ըստ այդմ՝ Ադրբեջանի վերահսկողության տակ են անցնում Արցախի հանրապետության բազմաթիվ արժեքավոր պատմաճարտարապետական հուշարձաններ։ ՈՒշագրավ է, որ ինչպես բնակավայրերի դեպքում, այս դեպքում ևս դեռ շատ հարցեր հստակեցված և պարզորոշ չեն։ Մնում է ըստ Արցախի շրջանների դիտարկել՝ այն տրամաբանությամբ, որ թշնամուն հանձնած շրջաններում առկա հուշարձաններն անցնում են թշնամուն։

Իհարկե, այս փաստն ինքնին ճակատագրական է, քանի որ մենք արդեն իսկ մեր աչքի առաջ ունենք, թե Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված Լեռնային Ղարաբաղում ինչպես են «պահպանվել» հայկական հուշարձանները։ Բայց ոչ միայն խորհրդային շրջանում և արցախյան առաջին պատերազմի տարիներին են ադրբեջանցիները մշակութային եղեռն իրականացրել մեր արժեքների հանդեպ։ Հին Ջուղայի հայկական գերեզմանոցը՝ աշխարհի մշակութային ժառանգության մաս կազմող իր բացառիկ խաչքարերով ադրբեջանցի զինվորների ձեռամբ ոչնչացվեցին, փշուր-փշուր արվեցին՝ այսպես կոչված քաղաքակիրթ աշխարհի բարեկիրթ նախատինքի ներքո։ Ընդ որում, դա 2006 թվականն էր, երբ միջազգային կառույցներն ավելի զգայուն էին, արձագանքելու մակարդակով առնվազն, իսկ այսօր հաճախ նույնիսկ դա չկա։

Արցախի 4000-ից ավելի հուշարձանների լուսանկարները և չափագրումները հուշարձանագետ Սամվել Կարապետյանը դեռ խորհրդային տարիներից էր սկսել՝ հատ-հատ անցնելով բոլոր շրջաններով ու գյուղերով։

Նրա խոսքով՝ «1979 թվականից ի վեր, բայց հատկապես 1993-1996 թթ. ՀՃՈՒ Հիմնադրամի նախաձեռնությամբ ուսումնասիրվել են Քարվաճառի (Քյալբաջար), Քաշաթաղի (Լաչին), Քաշունիքի (Ղուբաթլի), Կովսականի (Զանգելան), Ջրականի (Ջաբրայիլ), Վարանդայի (Ֆիզուլի), Բայլականի, Ակնի (Աղդամ), Աղջաբեդու, Թարթառի (Միրբաշիր) և Պարտավի (Բարդա) շրջաններում իրականացված որոնողական և հետազոտական աշխատանքների ընթացքում հայտնաբերված պատմական հուշարձանները:

Ընդհանրապես, Արցախի բոլոր հուշարձանների ներկա վիճակն է փաստագրված, սակայն ճանաչելով քաղաքակրթությունից հեռու բարբարոսին, ի մտի ունենք՝ Ադրբեջանն Իրան չէ, որտեղ հայկական հուշարձանների հանդեպ պետական հոգածություն լինի։ Նաև՝ սրա ավագ եղբոր՝ Թուրքիայի օրինակն ունենք՝ Արևմտյան Հայաստանում տարեցտարի մենք կորցնում ենք հայկական հուշարձանները։ Հայի հետքը մաքրում են։

Անշուշտ, այս բոլոր փաստերն ունենալով հանդերձ, ամեն հնարավոր բան պիտի անենք՝ հենվելով միջազգային կոնվենցիաների վրա, օգտագործելով բոլոր համապատասխան ատյանները, որպեսզի մշակութային եղեռնի զոհ չդառնան մեր հուշարձանները։ Սակայն պատերազմական այս օրերին ազերի բարբարոսները հենց ոտք դրին Շուշի՝ պղծեցին Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց եկեղեցին, պայթեցրին Շուշիի Կանաչ ժամը՝ Սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցին։

Բնականաբար, մեր հուշարձանները չեն կարող ապահովագրված լինել նաև յուրացումից, քանի որ քրիստոնյա աղվանների լեգենդը Ադրբեջանն արդեն վաղուց է պատմում։

Ընդ որում, քրիստոնեական արժեքավոր ճարտարապետական հուշարձաններից զատ, Արցախի Տիգրանակերտ քաղաքը՝ Տիգրան Մեծի ձեռամբ կառուցված /մթա 1-ին հազարամյակ/, որն ամբողջացնում է մշակութային մի քանի շերտ՝ բրոնզ-երկաթեդարյան, հելլենիստական-անտիկ և քրիստոնեական՝ այս խայտառակ համաձայնագրի շրջանակում կանցնի ադրբեջանցիներին։

Կանցնեն բարբարոսների վերահսկողության տակ քրիստոնեական վաղ շրջանի այնպիսի բացառիկ հուշարձաններ, ինչպիսիք են՝ Քաշաթաղի Ծիծեռնավանքի Սբ․ Գևորգ Եկեղեցին /4-5-րդ դար/, Հադրութի շրջանի Դիզափայտ լեռան Կատարո վանքը՝ (4-րդ դար), Հադրութի շրջանի Տող գյուղի մոտ գտնվող Գտչավանքը՝ /4-13-րդ դար/, Վանքասարի Սպիտակ խաչ եկեղեցին՝ (5-րդ դար)․․․ Այս ցանկը շարունակելի է։

Իսկ ցավալին այն է, որ մեր դարավոր ժառանգությունը հանձնում ենք թշնամուն՝ մի տեսակ փաթեթով ու փնթի, քանզի Հայաստանի ներկայացուցիչը ստորագրել է ոտքի վրա կազմված, բացարձակ որևէ կանոն չպահպանող համաձայնագիր, ուր որևէ կետով սահմանված չեն ինչպես ռազմագերիների վերադարձի, անհայտ կորածների որոնողական աշխատանքների ժամկետները, այնպես էլ՝ մեր հարուստ նյութական ժառանգության մաս կազմող հուշարձանների հստակ թիվն ու ցանկը։ Այսինքն, ՀՀ տվյալ պահի ղեկավարի կոտրած ձեռքով մեզ պարտադրվեց՝ «փաթեթով» մեր հայրենիքը թշնամուն հանձնելու համաձայնագիր։

Տասնյակ ու հարյուրավոր տարիներ անց էլ՝ փաստագրված պատմությունը կվկայի՝ թե ով էր, որ թշնամուն մատնեց Արցախ աշխարհի կեսից ավելին՝ Արցախը պաշտպանող հերոս զինվորներով, աննկուն բնակիչներով, շենշող քաղաք Շուշիով, մնացյալ ծաղկուն քաղաքներով ու գյուղերով, յուր բացառիկ ճարտարապետական հուշարձաններով․․․

Գտչավանք