Փաստ ինֆո

Ադրբեջանական զինուժի թիրախում կրկին քաղաքացիական անձինք են, քաղաքացիական բնակավայրերը, մինչդեռ՝ զինված ընդհարումների պայմաններում գործում է «Միջազգային մարդասիրական իրավունքը», որի պաշտպանության ներքո է գտնվում քաղաքացիական բնակչությանը։ Միջազգային իրավունքի մասնագետ Սիրանուշ Սահակյանը «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում հայտնեց, որ, եթե որպես հարձակման օբյեկտ դիտարկվում է քաղաքացիական բնակչությունը կամ քաղաքացիական օբյեկտները, դրանք հանգեցնում են մարդկության դեմ ուղղված կամ պատերազմական հանցագործությունների։ Դրանք ոչ միայն դատապարտելի են միջազգային իրավունքով , այլ նաեւ պետք է որպես կանոն հանգեցնեն նաև անհատների միջազգային քրեական պատասխանատվության՝ լինի դա ներպետական օրենսդրության, թե էսկալացիայի բնույթից ելնելով անգամ միջազգային քրեական դատարանի կողմից։ 

Հիշեցնենք, որ այսօր վաղ առավոտյան հակառակորդն Արցախի ուղղությամբ հարձակում է սկսել։ Ադրբեջանական զինված ուժերը թիրախավորել են քաղաքացիական բնակչությունը և հրետակոծելով մեծ տրամաչափի զենքերով։ Քաղաքացիական բնակչության շրջանում կան վիրավորներ, զոհեր։ Հակառակորդը նաև թիրախավորել է Արցախի մայրաքաղաք Ստեփանակերտը։ Ստեղծված իրավիճակով պայմանավորված՝ ՀՀ-ում և ԱՀ-ում հայտարարվել է ռազմական դրություն և զորահավաք։

Այս տեսանկյունից արդեն իսկ նկատելի է, որ թիրախավորվել են քաղաքացիական օբյեկտներ, կան զոհեր և վիրավորներ, Ադրբեջանն ագրեսիա է դրսևորում ՀՀ-ի և ԱՀ-ի դեմ, նաև Միջազգային հումանիտար իրավունքի նորմերի կոպտագույն խախտումներ է թույլ տալիս։
Սահակյանը գտնում է, որ ՄԻԵԴ դիմելու հնարավորությունները կան, սակայն գործընթացն ունի որոշակի առանձնահատկություններ և այն ոչ թե կանխում է, այլ՝ իրավական արձագանք է տալիս, որը կարող է տարիներ տևել։ Բացի այդ՝ միջազգային փորձն ուսումնասիրելու դեպքում տեսնում ենք, որ մի շարք կոնֆլիկտներով, օրինակ՝ Ուկրաինայի և Ռուսաստանի միջև կոնֆլիկտով, միջպետական գանգատներ են ներկայացվել և այդ միջպետական գանգատի շրջանակներում Ուկրաինան պահանջել է, որ ԵԴ-ն հայցի ապահովման միջոց կիրառի և պահանջի ռուսական կողմից՝ դադարեցնել որոշակի տեսակի ռազմական գործողություններ։ Սահակյանը հետաքրքրական համարեց այն հանգամանքը, որ ՄԻԵԴ-ն հայցի ապահովման միջոց է ձեռնարկել՝ երկու կողմերին կոչ անելով ձեռնպահ մնալ ռազմական լուծումներից, ուստի՝ տեսական և գործնական առումով նման հնարավորություններ կան, թեև ուկրաինական միջադեպը համադրելի չէ և միջազգային շատ դերակատարների ակնհայտ շահագրգռվածություն է եղել և դրա կիրառումը որպես բացառիկ դրվագ կարող է պայմանավորված լինել մեծ քաղաքականությամբ, սակայն, ըստ փորձագետի, միջպետական գանգատների ներկայացման պայմաններում նման հնարավորություն տեսականորեն գործում է։

Ինչ վերաբերում է ՄԻԵԴ դիմելուն, ապա 2016թ դեպքերի վերաբերյալ ՄԻԵԴ-ում արդեն իսկ քննվում են գործեր, որն առնչվում են կյանքի իրավունքի խախտումներին, խոշտանգումներին, անձնական կյանքի միջամտությանը և քաղաքացիական բնակչության գույքային իրավունքների պաշտպանությանը։

Սահակյանը պարզաբանեց, որ պատերազմական իրավիճակներում թեև գործում է Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիան, սակայն գործածվում են նաև հատուկ նորմեր, մասնավորապես՝ Մարդու հումանիտար իրավունքը և ՄԻԵԴ-ն այդ երկու իրավունքները է միաժամանակ է կիրառում։ Սահակյանն ընդգծեց, որ հավասարապես գործում է քաղաքացիական բնակչության շրջանակներում կյանքի իրավունքը, խոշտանգումներից զերծ մնալու իրավունքը, սեփականության պաշտպանության իրավունքը և այդ հարցերով ՄԻԵԴ-ից պաշտպանություն կարելի է ակնկալել, սակայն որոշակի առանձնահատկություններ կան զինվորականների համար, մասնավորապես, այն ԶՈՒ-երի ներկայացուցիչների, որոնք անմիջականորեն ներգրավված են կոնֆլիկտում, ապա նրանց կյանքից զրկելն ինքնուրույն չի պաշտպանվում Մարդու իրավունքների ներքո, քանի որ Հումանիտար իրավունքի տեսանկյունից հակամարտող կողմերի պայքարում հակառակորդին սպանելն արգելված չէ և այլ հարց է, որ որոշակի գործողություններ չեն կարող կատարվել դիակների, ռազմագերիների առնչությամբ և այդ դեպքում կիրառելի է լինում ՄԻԵԿ-ն, սակայն փոփոխված կանոններով։

Նշենք, որ բոլորովին վերջերս Ադրբեջանի զինված ուժերի կողմից կրկին թիրախավորվել էր խաղաղ բնակչություն, թեև, մասշտաբների տեսանկյունից այս երկու դեպքերը համեմատելի չեն։ Հուլիսի 12-ից 16-ն ժամանակահատվածում Ադրբեջանի զինված ուժերը Տավուշի մարզի տարբեր բնակավայրերի և հայկական մարտական հենակետերի ուղղությամբ տարբեր տրամաչափի զինատեսակներից կրակ են արձակել։ Տավուշի մարզի տարբեր բնակավայրերի վրա արձակված կրակոցների հետևանքով վնասվել է բնակելի տներ, գործարաններ, մանկապարտեզ, գերեզմանատուն, վիրավորել քաղաքացիներ։

Ստացվում է՝ բնակելի ենթակառուցվածքների թիրախավորումը դարձել է ադրբեջանական ձեռագրի մաս։ Սիրանուշ Սահակյանը «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց, որ կա նաև քաղաքացիական բնակչությանն ահաբեկելու տարր, որը պատերազմի վարման տեսանկյունից կարող է նաև քարոզարշավի մաս լինել և այդ ձեռագիրն ուրվագծվել է թե՛ 2016թ, թե՛ առանձին սահմանային միջադեպերում և տենդենց է նկատվում, որ, քաղաքացիական բնակչությանը հարձակման օբյեկտ դարձնելով, նպատակ են հետապնդում կոտրել ոգին, սակայն փորձագետն առանձնացրեց մեկ այլ հանգամանք ևս, երբ նույն ադրբեջանական զինուժը հարձակվողական տեխնիկան տեղադրում է իր իսկ քաղաքացիական բնակչության շրջանակում և հարձակվում բնակավայրերի վրա, իսկ պատասխան հրետանակոծության դեպքում վնասվածքներ է ստանում նաև սեփական բնակչությունը։ Այլ կերպ ասած՝ հակառակորդը հաճախ սեփական քաղաքացիներին օգտագործում է որպես կենդանի վահան, ինչն անթույլատրելի է Միջազգային հումանիտար իրավունքի տեսանկյունից։

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո