Փաստ ինֆո

Ադրբեջանական իշխանության մոտեցումները և քարոզչամեքենաների աշխատելաոճը չի փոփոխվել։ Այս մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց միջազգային իրավունքի մասնագետ Սիրանուշ Սահակյանը՝ անդրադառնալով հայ սպայի ադրբեջանական կողմում հայտնվելու հանգամանքին և նրա մասնակցությամբ նկարահանված տեսանյութին։

«Դեռևս 2010թ եղել են դեպքեր, այդ թվում Մանվել Սարիբեկյանի գործը, երբ ընդամենը մոլորվելու արդյունքում անգամ քաղաքացիական անձինք հայտնվել են հակառակորդի տիրապետության ներքո և Ադրբեջանը փորձել է նրանց հանրությանը ներկայացնել որպես դիվերսանտներ, նույնկերպ պարտադրված տեքստերի միջոցով կազմակերպել են տեսաուղերձներ և որքան էլ այս անձինք պնդումներ են կատարել հրապարակային, թե զարմացած են ադրբեջանական իշխանության հումանիտար վերաբերմունքից, փաստերն այլ զարգացումների մասին են վկայել։ Նույն Սարիբեկյանի գործը, որտեղ արդեն իսկ կան ՄԻԵԴ կողմից հաստատված փաստեր, արձանագրվել է, որ կյանքից զրկելը եղել է միտումնավոր, որին նախորդել են խոշտանգումներ։ Այս ամենը համադրելով կարող եմ պնդել, որ ադրբեջանական մոտեցումները տարիների ընթացքում չեն փոխվել, ավելի բարեկիրթ քաղաքակրթական դրսևորումներ չեն ունենում։

Այն բիրտ, վայրի ձեռագիրը, որ կա, դեռևս շարունակաբար գործածվում է այդ վարչակազմի կողմից»,- ասաց Սահակյանը։
Ս.Սահակյանի դիտարկմամբ՝ Գուրգեն Ալավերդյանի կյանքի իրավունքը պոտենցիալ վտանգի տակ է, բացի այդ առկա են՝ խոշտանգումների, անմարդկային և նվաստացուցիչ վերաբերմունքի, ազգային էթնիկ հիմքով խտրականության արգելման հոդվածների խախտման մեծ ռիսկ։ Միջազգային իրավունքի մասնագետն ընդգծեց՝ անձն ունի ռազմագերու կարգավիճակ, քանի որ պատկանել է հակառակորդ պետության ԶՈՒ-երին, ուստի՝ պետք է ապահովեն նաև «Ռազմագերիների հետ վարվելակերպի մասին» Ժնևյան կոնվենցիայի դրույթների պահպանումը։

«Այս դրույթներն ունեն նաև սովորութային նորմերի բնույթ և պարտադիր են բոլոր պետությունների համար՝ անկախ դրանց վավերացնելու հանգամանքից։ Այստեղ հենց մարդասիրական վարվելակերպի կանոն կա, որը բացառում է այնպիսի գործողությունների կատարումը, որոնք կարող են առաջացնել ռազմագերու մահ կամ առողջությունը լուրջ սպառնալիքի տակ դնել։ Այս նույն կոնվենցիան նշում է, որ հատուկ պաշտպանություն ունեն ռազմագերիներն ամբոխի հետաքրքրասիրությունից։ Մեդիա ներգրավումը և դրա միջոցով ուղերձներ հղելը հավելյալ սադրող բնույթ ունի և, երբ դա պատերազմող կամ նմանատիպ իրավիճակում գտնվող երկրների փոխհարաբերություններին է վերաբերում, դրանք ուղեկցվում են նաև ատելություն և սպառնալիքներ հնչեցող խոսքերով և այստեղ հատուկ պաշտպանություն կա նաև հետաքրքրասիրությունից հեռու պահելը »,- նշեց Սահակյանը՝ ընդգծելով, որ ականատես ենք լինում, որ ոչ միայն այդ գործողությունները չեն կատարվում, այլ հակառակը՝պրոակտիվ կերպով բռնության ահաբեկման գործողություններ կան, ավելորդ կերպով խթանվում է հետաքրքրասիրությունը և անձի թիրախավորումը՝ ազգային հիմքով։ Նա ընդգծեց, որ այդ կանոնների չպահպանումը հանգեցնում է կոնվենցիայի լուրջ խախտումների և կարևորեց, որ այդ գործողությունների կատարման մեջ ներգրավված անձինք ենթարկվեն քրեական պատասխանատվության։

«Գործ ունենք հանցագործությունների հետ, որոնք միջազգային բնույթ ունեն և անկախ իրենց կատարման վայրից կարող են հետաքննվել, բացահայտվել նաև այլ պետությունների կողմից։ Քրեական իրավունքում համագործակցության մեխանիզմները շատ են։ Նույն էքստրադիցիայի գործիքների օգտագործմամբ կարելի է հետապնդել միջազգայնորեն այդ հանցագործներին և ապահովել պատասխանատվությունը, դրանք արդեն իսկ ստանում են մասշտաբային բնույթ»,- նշեց Սահակյանը։
Սահակյանը գտնում է, որ Գուրգեն Ալավերդյանի իրավունքների վերականգնման համար արդյունավետ մեխանիզմը կարող է լինել ՄԻԵԴ-ի որոշումը՝ առնվազն միջանկյալ միջոց կիրառելու տեսքով, որ ադրբեջանական իշխանությունները զերծ մնան առողջությանը և կյանքին սպառնալիք ստեղծող գործողություններից։ Նրա խոսքով՝ մենք արդեն իսկ տեսաուղերձով հասկացանք, որ անձը հարկադրված կարդում էր մի տեքստ, որն անծանոթ էր, որը հայերեն չէր և, եթե ինքնուրույնաբար առանց ազդեցությունների ներքո արտահայտելու լիներ, այլ ձևակերպումներ կլիներ։

«Վաղ փուլում միջամտելը չափազանց կարևոր է, որ ՄԻԵԴ-ի հսկողության ներքո բացառվեն այնպիսի միջոցները, որոնք իսկապես անդառնալի հետևանքներ կառաջացնեն՝ կյանքից զրկելու տեսքով»,- ասաց Սահակյանը։

Ինչ վերաբերում է Մանվել Սարիբեկյանի, Գուրգեն Մարգարյանի գործերով վճիռների, ինչպես նաև ՄԻԵԴ-ի այլ նախադեպային որոշումների հնարավոր ազդեցությանը, Սահակյանը նշեց, որ որոշակի զգուշավորություններ կլինեն, սակայն արձանագրեց, որ, այնտեղ ստեղծված մթնոլորտը հաշվի առնելով, չի բացառում, որ պետությունը միևնույն է կյանքին ուղղված սպառնալիքները կարող է իրական դարձնել։

«Պարզապես դրա ընտրման ձևերը կարող են փոփոխվել։ Կան դեպքեր, երբ ուղղակիորեն չեն կացնահարում, չեն սպանում, բայց պայմանի մեջ են դնում և ինքնասպանության իմիտացիա են անում՝ այլ սպառնալիքների ներքո։ Իմ մտահոգությունն այն է, որ հայերի նկատմամբ կա համակարգված, պետական մակարդակով ատելություն և հայերի կյանքը և առողջությունն այնտեղ չի կարող պաշտպանված լինել հնարավոր ճնշումներից, փորձարկումներից և այս տեսանկյունից չեմ բացառում, որ որևէ փուլում դարձյալ ազատություն տան իրենց ձեռքերին և ոճրագործությունները կյանքի կոչեն։ Ես ինքս այդ ապահովությունը չունեմ այդ պետության հետ հարաբերություններում, քանի որ գործելակերպն այլ բանի մասին է խոսում»,-ասաց Սահակյանը։

Հիշեցնենք, որ օգոստոսի 23-ին ՀՀ ՊՆ-ն հայտնեց, որ սպա Գուրգեն Ալավերդյանը մարտական հենակետը ստուգելու ընթացքում եղանակային անբարենպաստ պայմանների պատճառով շփոթվել և մոլորվել է: Ավելի վաղ Ադրբեջանի ՊՆ-ն հայտարարություն էր տարածել, որտեղ նշված էր, թե իբր ավագ լեյտենանտ Ալավերդյանը «Գորանբոյի ուղղությամբ դիվերսիոն հարձակում է իրականացրել» և հայտնվել է իրենց տարածքում։

Իբրև իրենց պնդումներին ապացույց ադրբեջանական ԶԼՄ-ներով երեկ տարածվեց մեր սպայի «ինքնախոստովանությունը» պարունակող բեմականացված տեսանյութ, որտեղ նրան ակնհայտորեն պարտադրվել էր կարդալ կոնկրետ տեքստ։ Մինչ այդ՝ հայտնի էր դարձել, որ Ադրբեջանում հարուցվել է քրեական գործ, որի շրջանակներում հայ սպային մեղադրանք է առաջադրվել 5 տարբեր՝ «ագրեսիվ պատերազմի վարում», «լրտեսություն»,«օրենքով չնախատեսված զինված կազմավորումների կամ խմբերի ստեղծում»,
«հրազենի, զինամթերքի, պայթուցիկ նյութերի ապօրինի ձեռքբերում, տեղափոխում, պահպանում և փոխադրում»,«Ադրբեջանի սահմանի ապօրինի հատում» հոդվածներով։

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո