Փաստ ինֆո

Գույքահարկի բարձրացումը միանշանակ սոցիալական ազդեցություն է ունենալու։ Այս մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասել է «Հայացք» վերլուծական կենտրոնի փորձագետ Լիլիա Ամիրխանյանը՝ նշելով, որ դրույքաչափերի սահմանումը պետք է իրականացվեր այնպես, որ գույքահարկի բարձրացումն անգամներով ավել չլիներ։

Վերջինս կարծում է՝ կարելի էր սահմանել ավելի փոքր դրույքաչափեր և օրինակ 0.01 տոկոս դրույքաչափից միանգամից անցում չկատարել 0.05 տոկոսանոցի, որպեսզի չունենայինք 2-3 անգամ մեծացում. «Իրականում դրույքաչափերի վրա խաղարկելով՝ կարող էինք ստեղծել նաև այնպիսի իրավիճակ, որ գույքահարկը նույնիսկ շատ քիչ դեպքերում բարձրանար, շատ բարձր կադաստրային արժեք ունեցող գույքերի պարագայում բարձրանար»,-ասաց Լիլիա Ամիրխանյանը՝ նկատելով, որ այս փոփոխությունը, միանշանակ, սոցիալական ազդեցություն կունենա։ Նախևառաջ դուրս է գալիս չհարկվող շեմը և փաստացի այդքան մարդ այսուհետև վճարելու է մի պարտադիր վճար, որը նախկինում չի վճարել։

Փորձագետը գտնում է՝ անկախ նրանից, թե ում գնահատմամբ է այդ գումարը որոշիչ, ում գնահատմամբ՝ ոչ, այն հարկային բեռ է և ըստ էության հարկային բեռ է դրվոմ հասարակության այն հատվածի վրա, որն այդ բեռը չի ունեցել. «Բոլոր այն պնդումները, որ դա ամսական 350-450 դրամի սահմաններում է, քա՞նի մարդ կա մեր երկրում, որ ամսական կտրվածքով գույքահարկ է վճարում։ Հիմնականում դա արվում է միանվագ կամ լավագույն դեպքում 6 ամիսը մեկ։ Զգույշ պետք է մոտենալ այս հարցին՝ գնահատելու համար տարեկան կտրվածքով 7000-10000 կամ 25-30000-ից ավել վճարներն ում համար են որոշիչ գումար, իսկ ում համար՝ ոչ։ Այստեղ միակ դրական կողմն այն է, որ այդ հարկային բեռն ամբողջությամբ միանգամից չի ընկնելու քաղաքացիների վրա, այլ տարիների կտրվածքով է լինելու։ Սակայն այստեղ ունենք նաև սկզբունքի խնդիր, քանի որ հարկային բեռի ավելացման նախագծով հանդես է գալիս մի իշխանություն, որն ի սկզբանե պնդել է, որ տուգանքներ չպետք է լինեն, հարկային բեռը չպետք է ավելացվի»,-ասաց փորձագետը։

Վերջինս ընդգծեց՝ սկզբունքային է նաև այն, թե որ պահին է ընդունվում այս օրենքի նախագիծը։ Ըստ երևույթին այսօր ունենք արտակարգ դրության ռեժիմում, արտահերթ նիստի պայմաններում ընդունված մի օրինագիծ, որը վաղ թե ուշ հանգեցնելու է հարկային բեռի. «Այս պայմաններում մեզ մոտ ընդունվում է հարկային բեռն ավելացնելու մասին օրինագիծ, մինչդեռ ամբողջ աշխարհում կամ առնվազն բոլոր այն երկրներում, որոնց հետ սիրում ենք համեմատվել կամ որոնք տնտեսական կառուցվածքով ցանկալի է ընդունել որպես նշաձող, տեղի են ունենում հակառակ պրոցեսները։ Այնտեղ պետությունը վերցնելու փոխարեն տալիս է»,-նշեց Լիլիա Ամիրխանյանը։

Այսօր դեռ ունենք սերունդներ, որոնք ժառանգել կամ ստացել են իրենց գույքը Խորհրդային ժամանակաշրջանում և այս առանձնահատկությունը փորձագետի կարծիքով հաշվի չի առնվել. «Օրինակ բարձր կադաստրային արժեք ունեցող բնակարանի դեպքում գույքահարկն ավելանալու է ենթադրենք տարեկան 60-70 հազար դրամով, արդյոք հաշվարկվա՞ծ է՝ այդ գույքի բոլոր սեփականատերերը պատրա՞ստ են այդքան գույքահարկ վճարել, այսինքն այդքան եկամուտ ունեն, թե ոչ։ Ունենք թոշակառուներ, որոնք այդ բնակարանը ձեռք են բերել նախկինում, երբ օրինակ գույքը շատ ավելի էժան էր, քան այսօր»,-ասաց փորձագետը։

Դիտարկմանը, որ իշխանության ներկայացուցիչներից մեկն ասել էր՝ եթե չկան թոռնիկներ, կարող են բնակարանը վաճառել և մի քիչ ավելի համեստ բնակարան գնել, Լիլիա Ամիրխանյանը նկատեց՝ սա ճիշտ մոտեցում չէ, ավելին սա ոտքից գլուխ խախտում է իրենց հայտարարած սկզբունքները. «Եթե մարդն այլ հավասար պայմաններում ձեռք է բերել գույք, որը ձեռքբերման պահին ունեցել է այլ արժեք և այսօր ասում են՝ չես կարող պահել, վաճառիր, կարծում եմ, որ սա բոլոր տեսակի նորմերի խախտում է»,-նշեց փորձագետը։

Նրա խոսքով ԱՊՀ երկրների ուսումնասիրած լավագույն փորձը մինչ այս պահը Ղազախստանի փորձն է համարվում, որտեղ նախ սահմանված է չհարկվող շեմ, որից զատ նաև կան մի շարք արտոնություններ։ Կան որոշակի խմբեր, որոնք ազատված են գույքահարկ վճարելուց. «Մեզ մոտ այժմ պնդումներ կան, որ թոշակառու տատիկ-պապիկները, որոնք ինչ-որ պահից հնարավոր է այևս չկարողանան վճարել բարձր կադաստրային արժեքով գույքի համար, ասում են՝ նրանց համար կլինեն արտոնություններ։ Սակայն այստեղ երկու խնդիր կա. առաջինը՝ արդյոք թափանցիկ են, թե ինչ մեխանիզմներով ու սկզբունքներով են այդ արտոնությունները տրամադրվելու և բացի այդ այստեղ, կարծեք թե, առաջանում է օրենքի բացի խնդիր։ Հնարավոր է հակառակ պրոցեսը տեղի ունենա, երբ բոլոր բարձր կադաստրային արժեքով գույքերը պարզապես գրանցվեն թոշակառու տատիկ-պապիկների անունով։ Չնայած կան բանավոր պնդումներ, որ այդ բոլոր ռիսկերը հաշվի առնված են, բայց առնվազն այդ բանավոր պնդումներից պետք է անցում կատարել հստակ մեխանիզմների ներկայացման»,-ընդգծեց փորձագետը։

Ընդ որում` բնակարանը կարող է բարձր կադաստրային արժեք ունենա զուտ այն պատճառով, որ գտնվում է բարձր կադաստրային գոտում, մինչդեռ Երևանամերձ ինչ-որ բնակավայրում գտնվող առանձնատունը, որը որպես գույքը շատ ավելի շքեղ լինի, իրար նման կամ հավասար գույքահարկ վճարեն։ Այստեղ փորձագետը հարկման անարդարություն է տեսնում։ Ինչ վերաբերում է գյուղական բնակավայրերում ապրողների խնդրին, ապա կարող ենք որոշակի պատկերացում ունենալ, որ ավելի ծայրամասերում կադաստրային արժեքն ավելի ցածր է լինում. «Չհարկվող 3 մլն դրամ գույքի մեծ մասն ընկնելու է հենց գյուղական բնակավայրերին։ Ստացվում է՝ հենց գյուղական բնակավայրերի բնակչության մեծ մասն է, որ չահրկվելու դաշտից մտնում է հարկային դաշտ»,-ամփոփեց Լիլիա Ամիրխանյանը։

Աղբյուր` Փաստինֆո