Փաստ ինֆո

Դատավորների լիազորությունները պետք է դադարեցվեն նախատեսված խախտումներ կատարելու դեպքում և, եթե նման միջադեպեր չկան, ցանկացած միջամտություն դատական իշխանությանը՝ դատավորի լիազորությունները դադարեցնելու միջոցով, սպառնալիք է դատավորի անկախությանը։ Այս մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց «Իրավական ուղի» ՀԿ համահիմնադիր Սիրանուշ Սահակյանը։

Հիշեցնենք, որ ԱԺ-ն այսօր արտահերթ նիստ է հրավիրել՝ քննարկելու սահմանադրական փոփոխությունների նախագծին, որով առաջարկվում է դադարեցնել 12 տարի պաշտոնավարած դատավորների լիազորությունները։ Այն գնահատվել է, որպես Սահմանադրական հեղաշրջման նախագիծ, որի քննարկմանը ընդդիմությանը հրաժարվել է մասնակցել։ Ընդ որում՝ նախագիծը ոչ միայն հանրային քննարկման առարկա չի դարձվել, այլ անգամ ընդդիմադիր պատգամավորներն են դրա մասին տեղեկացել մամուլից։

«Հաշվի առնելով, որ նախատեսվող փոփոխությունն ազդեցություն է գործելու դատավորի պաշտոնավարման ժամկետի վրա, հասկանալի է, որ նման հարցերն իրենց լուծումները  ծայրահեղ դեպքում պետք է ստանան հանրաքվեի միջոցով և Սահմանադրությունն ունի ուղղակի դրույթ, որ դատական իշխանությանն առնչվող հարցերը պետք է լուծվեն, փոփոխվեն հանրաքվեի միջոցով։ Անգամ հանրաքվեի ինստիտուտի պարագայում դատավորների լիազորությունների դադարեցման հարցերի կիրառումն ընդունված մոտեցում չէ, որովհետև դատավորների լիազորությունները պետք է դադարեցվեն նախատեսված խախտումներ կատարելու դեպքում, դրան պետք է նախորդի իրավական ընթացակարգեր, հաստատեն փաստեր, որին հետևի սանկցիա։ Եթե նման միջադեպեր չկան, ցանկացած միջամտություն դատական իշխանությանը՝ դատավորի լիազորությունները դադարեցնելու միջոցով, սպառնալիք է դատավորի անկախությանը »,- ասաց Սահակյանը։

Մասնագետը նշեց, որ հանրաքվեի արդյունքում ցանկալի քանակի ձայներ ստանալու հեռանկարներն իշխանությունների համար ժամանակի ընթացքում նվազում են, այսինքն՝  հանրաքվեն կլիներ պարտություն, ուստի վերջիններս ընտրեցին հանրաքվեն չեղարկելու ճանապարհը և այս պահին ունենք նույնաբովանդակ փոփոխությունների նախաձեռնություն, պարզապես ԱԺ-ի մակարդակում։

Դիտարկմանը, որ Վենետիկի հանձնաժողովը թույլատրել է փոփոխություններ իրականացնել անցումային և եզրափակիչ դրույթում՝ արձանագրելով, որ փոփոխությունները չպետք է ազդեցություն ունենա ՍԴ վարույթում գտնվող գործերում, Սահակյանն ասաց, որ Վենետիկի հանձնաժողովն ուղղակիորեն դա չի արձանագրել, բայց նաև չի բացառել, այլ՝ մի փոքր  զիջողական մոտեցմամբ նշել է, որ առհասարակ անցումային դրույթների նպատակն անցումն ապահովելն է և դրանցում փոփոխություններ կատարելը կվտանգի ինստիտուտների անկախությունը և դրանք ցանկալի չեն։

«Այսինքն՝ ենթատեքստով ընդունել է, որ անցումային դրույթներում փոփոխություններ կատարելը պրոբլեմատիկ է և, որից հետո նշել է, որ հաշվի առնելով բացառիկ հանգամանքները, որ տարաբնույթ կոնֆլիկտային շահեր ներդաշնակեցվեն, որպես բացառիկ  ծայրահեղ միջոց կարելի է թույլատրել 213-րդ հոդվածում փոփոխություններ՝ անցնցում անցումն ապահովելու»,- ասաց Սահակյանը՝ ընդգծելով, որ հատուկ նշվել է, որ եթե  անգամ մինչև 12 տարին պաշտոնավարած դատավորների լիազորության հարցն է դրվում, ապա դա չպետք է հանգեցնի բոլորի միաժամանակյա լիազորությունների դադարեցման, այլ՝ պետք է ունենա աստիճանականություն, հակառակ դեպքում՝ կունենանք դատական գործունեությանը միջամտություն։

Սիրանուշ Սահակյանն ընդգծեց, որ Վենետիկի հանձնաժողովը, հասկանալով, որ հայաստանյան նախադեպը շատ վատ փորձ է ձևավորելու նաև եվրոպական երկրներում, որոնք, հաճախ Հայաստանի վերաբերյալ եզրակացությունը մեջբերելով, շրջանցելու են լավագույն ստանդարտները նշել է, որ, եթե անցումային դրույթներում փոփոխությունները հաճախակի լինեն, դա նաև վտանգավոր նախադեպ կլինի ապագա կառավարությունների համար և ժողովրդավարությունը վտանգված կլինի։

«Շատ հստակ կարելի է հասկանալ, որ Վենետիկի հանձնաժողովը հայտնվել է վատ դրության մեջ, որովհետև իրավական լուծումները պահանջել են անթույլատրելի ճանաչել անցումային դրույթում փոփոխությունը, մյուս կողմից՝ վերջինս գործելով Եվրոպայի խորհրդի և այլ ազդեցիկ պետությունների նաև ճնշումների ներքո, փորձել է միջանկյալ լուծմամբ մի փոքր զիջողականությամբ նպաստել կոնֆլիկտի աստիճանական հարթմանը՝ ակնկալելով, որ որոշակի բարեխղճություն կդրսևորվի նաև Հայաստանյան իշխանության կողմից, բայց վստահ եմ, որ արդեն իսկ առավոտյան այս փաստաթղթի տակ ստորագրած փորձագետները խորը հիասթափություն ունեն և նաև ապագայում շատ հետաքրքիր զարգացումների են ականատես լինելու»,- ասաց Սահակյանը։

Անդրադառնալով՝ Վենետիկի հանձնաժողովի հայտարարությանը, որով ափսոսանք էր հայտնել, որ Հայաստանի խորհրդարանում ներկայացվել է սահմանադրական փոփոխությունների առաջարկ, որը չի համապատասխանում Վենետիկի հանձնաժողովի կարծիքում նշված հանձնարարականներին՝  Սահակյանն ասաց, որ Վենետիկի հանձնաժողովը վերապահումներով է թույլատրել 213-րդ հոդվածում փոփոխություններ կատարելը, բայց այդ վերապահումները չեն հարգվել Հայաստանյան իշխանությունների կողմից, ինչի պատճառով Վենետիկի հանձնաժողովը չի խորշել և արդեն ուղղակի տեքստով գրել է, որ այն տեքստը, որը քննարկման առարկա է դառնում ՀՀ ԱԺ-ում, չի համապատասխանում Վենետիկի հանձնաժողովի կարծիքին։ Սահակյանը գտնում է, որ դրանով Վենետիկի հանձնաժողովը փորձել է փակել այն շահարկումները, որ իշխանությունները հօգուտ իրենց կմեկնաբանեին կարծիքը և այն կօգտագործեին որպես խաղաքարտ՝ իրենց ապօրինի մտադրությունները կյանքի կոչելու համար։ Նրա խոսքով՝ այս քայլով Վենետիկի հանձնաժողովը փորձել է իրեն տարրանջատել մեր իշխանությունների գործողություններից և հետագա պատասխանատվությունը չկրել  հանցակցության համար, ինչի ուղղված մեղադրանքներն արդարացիորեն շատ են լինելու։ Ընդ որում, Սահակյանի գնահատմամբ, սա կունենա նաև որոշակի ազդեցություն Վենետիկի  հետ հարաբերություններում։ Ըստ նրա՝ Վենետիկն արդեն իսկ խաբվածության զգացում ունի և զգում է իր պատասխանատվությունը հետագա գործընթացներում, որը վտանգավոր է ոչ միայն Հայաստանի համար, այլև՝ համաեվրոպական զարգացումների տեսանկյունից։

«Ցանկացած հետընթաց անդամ պետությունում, նաև փոշիացնում է այս կառույցների ջանգերը, հատկապես, եթե այդ հետըթնացում կա աջակցություն Եվրոպական կառույցների կողմից, դա հետագայում շահարկվելու է ավտորիտար նկրտումներ ունեցող երկրների կողմից և Վենետիկի հանձնաժողովի գործունեությունն էականորեն դժվարանալու է »,- ասաց նա՝ հավելելով, որ բացասական հետևանքները կրելու է Վենետիկի հանձնաժողովը։

Բացի այդ՝ Սահակյանը հիշեցրեց, որ սկզբնական փուլում մեծ սպասում կար ձևավորված միջազգային հանրության մոտ, որ անցնցում իշխանափոխությունից հետո Հայաստանն ունի ժողովրդավարական պոտենցիալ և հետագա զարգացումները ևս կյանքի են կոչվելու ժողովրդավարական ճանապարհով, բայց ներկայումս միջազգային հանրությունը հասկանում է, որ դրանք իմիտացիոն բնույթ են կրել և գործող  իշխանությունները, որքան էլ որ խոսում են իրավունքի գերակայության, ժողովրդավարության մասին, իրենց փաստացի գործողություններում ոտնձգում են իրավունքի դեմ։

«Հայաստանի իմիջը կտրուկ ընկել է և այլևս չի ընկալվում որպես «ժողովրդավարական կղզյակ», ինչպիսի ձգտում ունեցել ենք, այլ՝ դեպի ավտորիտար գործելակերպի երկիր, որտեղ քաղաքական նկատառումներից ելնելով անընդմեջ անտեսվում է իրավունքը և սա լուրջ կարմիր ազդանշան է միջազգային գործընկերների համար»,- ասաց նա՝ չբացառելով, որ հետագայում այս հարցերը կներկայացվեն միջազգային դատական ատյանների և կունենանք նաև փաստեր արձանագրող դատական ակտեր, որտեղ փաստագրվելու է հետընթացը՝ իրավունքի պաշտպանվածության տեսանկյունից։

Ինչ վերաբերում է ՍԴ վարույթում գտնվող գործերի վրա հնարավոր ազդեցությանը, Սահակյանը նշեց, որ  եթե տեղի է ունենում թույլատրելի կերպով լիազորությունների դադարեցում, ապա այն պետք է կազմակերպվի այն ձևով, որ ազդեցություն չունենա քննվող գործերին, մասնավորապես՝ կա նաև մոտեցում, որ, երբ դատավորը հասնում է իր կենսաթոշակային տարիքնին կամ նրա պաշտոնավարման ժամկետը լրանում է, վերջինիս նոր գործեր չեն մակագրվում, բայց դատավորը շարունակում է ներգրավվածություն ունենալ իր կողմից նախկիրնում քննվող գործերի վարույթին, ինչը դատական իշխանության տարրերից մեկն է։

«Վենետիկն էլ ուղիղ նշում ունի, որ անգամ աստիճանական անցման պարագայում, ընտրված լուծումները չպետք է միտված լինեն կոնկրետ գործի վարույթից դատավորներին մեկուսացնելուն։ Հասկանալի է, որ ԱԺ որոշումն այնքան մակերեսային և հրատապ է, որ շատ ավելի խորքային  հարցերի լուծումներ չի տալիս, ինչը կհանգեցնի անմիջական լիազորությունների դադարեցման, վերջիններս մեկուսացվելու են իրենց վարույթում գտնվող գործերից և դա միջազգային ստանդարտների տեսանկյունից դիտարկվելու է որպես միջամտություն՝ դատական գործունեությանը, որը նաև պաշտպանվում է մասնավոր կյանքի  անձեռնմխելիության ներքո»,- նշեց նա։

Սահակյանը նաև գտնում է, որ կան հբոլոր իրավական նախադրյալները՝ հետագայում քրեական գործեր հարուցելու տեսանկյունից։ Նրա խոսքով՝ ԱԺ-ն չի կարող երկրորդ ընթերցմամբ քվեարկության դնել մի նախագիծ, որի առնչությամբ չի ստացվել ՍԴ կարծիքը ։

«ՍԴ դիմելը ԱԺ պարտականությունն է և, եթե ԱԺ-ն հրաժարվում է իր սահմանադրական պարտականությունն իրականացնելուց և զրկում է ՍԴ-ն իր սահմանադրական լիազորություններից, նշանակում է, որ յուրացնում է ՍԴ լիազորությունները։ Վենետիկի կարծիքում ուղղակիորեն նշված է, որ իշխանություններն օրենսդրական փոփոխությունները կյանքի կոչելիս պետք է դիմեն և հաշվի առնեն ՍԴ կարծիքը»,-ընդգծեց Սահակյանը։

Հեղինակ՝ Իզաբել Սահակյան

Աղբյուր` Փաստինֆո