Փաստ ինֆո

Քաղաքացիների անձնական տվյալները հավաքելու, տարածելու վարչապետի կոչի եւ անձամբ նրա կողմից դրանց տարածմանն անմիջականմ ասնակցություն ունենալու վերաբերյալ «Փաստինֆո»-ն զրուցել է փաստաբան Անահիտ Սարգսյանի հետ։

- Տիկին Սարգսյան, կորոնավիրուսի դեմ պայքարում պետական մարմինների գործողություններում որքանով են պաշտպանված քաղաքացու իրավունքները:

Ընդհանուր առմամբ, ըստ իս, ամեն ինչ իրականացվում է օրենքի սահմաններում, չհաշված որոշ սահմանափակումների, օրինակ՝ կապված ընտանիքի անդամի հետ մեքենայում գտնվելիս դիմակ չկրելու համար սահմանված տուգանքի: Տվյալ դեպքում, առկա է անհամաչափ վարչարարություն, որը պիտանի, անհրաժեշտ և չափավոր միջոց չի նպատակին հասնելու համար:

- Նախկինում վարչապետը ուղիղ եթերում զանգում էր կոմունալ վճարումներ չկատարած քաղաքացիներին և զրույցից ակնհայտ էր, որ նրանք տեղյակ չեն եղել, որ իրենց տվյալները փոխանցվել են երրորդ անձի, թեկուզ և այդ անձը երկրի վարչապետն է, իսկ այսօր ֆեյսբուքյան էջում է կառավարության ղեկավարը հրապարակում լուսանկարներ: Արդյոք սա իր մեջ չի պարունակում անձնական տվյալների գաղտնիության խախտում: 

-Իհարկե, միանշանակ: «Անձնական տվյալների ավտոմատացված մշակման դեպքում անհատների պաշտպանության մասին» Կոնվենցիան սահմանում է թե ինչ է անձնական տվյալը՝ ինքնությունը հաստատված և ինքնությունը հաստատման ենթակա անհատների վերաբերյալ ցանկացած տեղեկատվություն: «Անձնական տվյալների մասին» ՀՀ օրենքը նույնպես տալիս է անձնական տվյալների սահմանումը, այն է՝ ֆիզիկական անձին վերաբերող ցանկացած տեղեկություն, որը թույլ է տալիս կամ կարող է թույլ տալ ուղղակի կամ անուղղակի կերպով նույնականացնել անձի ինքնությունը: Քանի դեռ քաղաքացին իր անձնական տվյալը չի դարձրել հանրամատչելի, ոչ ոք, նույնիսկ երկրի ղեկավարը իրավունք չունի տվյալ տեղեկությունը հրապարակել: Խոսքը վերաբերում է թե կոմունալների տեղեկատվությունը տնօրինողի կողմից երրորդ անձին, տվյալ դեպքում՝ վարչապետին տրամադրելը, իսկ վարչապետի կողմից էլ՝ հանրությանը, այնպես էլ՝ նկարներին և վիդեոձայնագրություններին, որոնք հրապարակվում են վարչապետի ֆեյսբուքյան էջում: Սա, միանշանակ, անձի իրավունքների խախտում է:

Անձին կարելի է լուսանկարել, նրա վերաբերյալ տվյալները մշակել ու տարածել միայն նրա համաձայնության դեպքում, իսկ այսօր կառավարությունը հորդորում է բոլորին՝ զբաղվել այլ անձանց վերաբերյալ տվյալների մշակմամբ ու տարածմամբ, որքանով է սա համապատասխանում ժողովրդավարության սկզբունքներին:

- Իհարկե, սա հակասում է թե ժողովրդավարությանը, և թե իրավական պետության գաղափարին: ՀՀ Սահմանադրության 23-րդ հոդվածը սահմանում է՝ Մարդու արժանապատվությունն անխախտելի է, 31-րդ հոդվածըսահմանում է, որ Յուրաքանչյուր ոք ունի իր մասնավոր և ընտանեկան կյանքի, պատվի ու բարի համբավի անձեռնմխելիության իրավունք: Անձի լուսանկարը իր անձնական տվյալն է. անձին չի կարելի նախ՝ առանց իր համաձայնության լուսանկարել, երկրորդ՝ առանց նրա համաձայնության լուսանկարը հրապարակել: Յուրաքանչյուրը պարտավոր է հարգել անձի անձնական կյանքը և անձը կարող է դիմել իր խախտված իրավունքների դատական պաշտպանության թե խախտված իրավունքը վերականգնելու, տվյալ դեպքում՝ նկարը կամ ձայնագրությունը հեռացնելու և թե ոչ նյութական վնասի հատուցման համար:

-Վարչապետն իր էջում երիտասարդ աղջկա լուսանկար էր հրապարակել եւ այն ուղեկցել ժողովրդական լեզվով ասած ռեպլիկով, որքանով է սա հարիր բարձրաստիճան պաշտոնատար անձին: Բացի այդ, նույն գրառման տակ առկա էին պարսավանքի խոսքեր՝ ուղղված աղջնակին։ Քաղաքացուն ծաղր ու ծանակի առարկա դարձնելը նպաստո՞ւմ է հասարակության իրավագիտակցության բարձրացմանը:

- Իհարկե, բոլորին է պարզ, որ բարձրաստիճան պաշտոնատար անձը պետք է հստակ հետևի պատշաճ վարքագծի կանոններին թե իր լիազորությունների իրականացման ժամանակ, և թե ամենօրյա կյանքում: Մասնավորապես, պարտավոր է հարգել օրենքը և առաջնորդվել բացառապես օրենքով, հարգել հանրության բարոյական նորմերը, ամենուր և ցանկացած գործունեությամբ զբաղվելիս դրսևորել իր պաշտոնին վայել վարքագիծ, իր գործունեությամբ նպաստել իր զբաղեցրած պաշտոնի և իր ներկայացրած մարմնի նկատմամբ վստահության և հարգանքի ձևավորմանը:

Բնականաբար, այլոց նկարները, ընտանեկան միջոցառումները առանց նրանց համաձայնության, դեռ ավելին՝ նրանցից գաղտնի արված, սեփական էջում հրապարակելը չի հանգեցնի վարչապետի ինստիտուտի նկատմամբ հարգանքի և վստահության ձևավորմանը: Հասարակության իրավագիտակցությունը պետք է բարձրացնել՝ ընդունելով իրական օրենքներ և հասարակությանը դաստիարակելով հարգել ընդունված օրենքները և պահպանել դրանք: Այսինքն, օրենքի տառի պահպանմանը պետք է հասնել օրենքով սահմանված միջոցներով և ոչ թե ինքնագործունեությամբ, կամ ասենք՝ ֆլեշմոբով: Ինչ վերաբերվում է նկարի տակ արված պարսավանքի խոսքերին, վատ բառերին ու արտահայտություններին, ապա այս դեպքում նույնպես խախտվել է իրավունքը՝ պատիվն ու արժանապատվությունը, որի համար նա կարող է դիմել և վնասի փոխհատուցում ստանալ ՀՀ քաղաքացիական օրենսդրությամբ սահմանվախ կարգով:

- Մի կողմից հանրությանը հասանալի ենք դարձնում քաղաքացուն վերաբերվող տվյալները, մյուս կողմից՝ պարետը հայտարարում է, թե բջջային հեռախոսների միջոցով քաղաքացիաների անձնական տվյալների հավաքագրման և մշակման ծրագրի մասին տեղեկությունները հրապարակման ենթակա չեն, քանի որ այն մշակվել է կամավոր հիմունքներով: Որքանով է սա իրավաչափ: Մեր բոլորի վերաբերյալ տվյալների մշակումը պետությունը վերալիազորել է իքս կազմակերպության առանց որևէ մրցույթի, առանց պայմանագրի: Սա պետական կառավարման համակարգի համար որքանով է ընդունելի:

- Կարծում եմ, այստեղ խնդիր կա: Քաղաքացիների հեռախոսահամարները, քաղաքացիների տեղորոշումը հեռախոսահամարներով պարզելը այնպիսի անձնական տվյալներ են, որոնք պետք է խստիվ պահպանվեն: Խնդիրն այն է, որ նման տվյալներ տնօրինողը հատուկ մարմիններն են, օրինակ՝ ԱԱԾ-ն, որոնք ունեն օրենքով հստակ սահմանված պարտականություն այդ տվյալների գաղտնիության պահպանման համար: Իսկ այդ տվյալների տրամադրելումը ինչ որ անհայտ կամավորների, որոնք օրենսդրորն որևէ պարտականություն չեն կրում անձնական տվյալների գաղտնիության պահպանման համար, կարող է հանգեցնել իրավունքի լուրջ խախտումների: Ավելին, անկախ կամավորությունից, և այդ ծառայությունը անվճար հիմունքներով ձեռք բերելու հանգամանքից, պարտադիր պետք է լինի կնքված պայմանագիր, որտեղ հստակ պետք է սահմանվեն կողմերի իրավունքներն ու պարտականությունները:

Ավելացնեմ նաեւ, որ «Գնումների մասին» ՀՀ օրենքը չի նախատեսում որևէ ծառայություն նվիրատվությամբ ձեռք բերելը, ինչը նշանակում է, որ այստեղ իրավական խնդիր կա մրցույթ չհայտարարելու և մրցակցությունը խախտելու տեսանկյունից: Իհարկե, կրկին ցանկանում եմ նշել, որ սա այն ծառայությունը չի, որ կարելի էր հանձնարարել մասնավոր ընկերության:

Ընդհանրապես՝ ըստ իս, խնդրահարույց էր հենց այս իրավասությունը այսքան անորոշ ձևակերպումներով պարետատանը տալը: Եվ ինչպես տեսնում ենք, արդյունավետության տեսանկյունից էլ այն որևէ օգուտ, կարծես թե, մինչ օրս չի տվել:

- Եվ վերջում, այսօր տեսանյութ է տարածվել. թեե ինչպես են ոստիկանները բիրտ ուժի գործադրմամբ բերման ենթարկում քաղաքացուն: Նախկինում, ասֆալտին փռելու գործողություններն իրականացվում էին պաշտոնյաների նկատմամբ, այսօր՝ քաղաքացիների: Որքանով է բիրտ ուժի գործադրումն արդարացված:

- Կարծում եմ, բոլորի համար է ակնհայտ, որ իրավական պետությունում քաղաքացու հետ նման կերպ վարվելն արդարացված չի կարող լինել: Ինչպես երևում է տեսանյութից, քաղաքացին մենակ է, չի դիմադրում, զինված չի և հանրության համար որևէ վտանգ չի ներկայացնում: Անհասկանալի, անընդունելի և հակաիրավական է ոստիկանների նման կոպիտ վերաբերմունքը, քանի որ կրկին պետք է նշեմ, որ վարչարարությունը պետք է ուղղված լինի Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ և օրենքներով հետապնդվող նպատակին, և դրան հասնելու միջոցները պետք է լինեն պիտանի, անհրաժեշտ և չափավոր: Կարծում եմ, մի քանի ոստիկաններով առանց սոցիալական հեռավորության քաղաքացուն ասֆալտին փռելու գործողությունը ավելի վնաս է հասցնում Հայաստանի Հանրապետությանը թե համաճարակի դեմ պայքարի, թե իրավական պետություն կերտելու և պահպանելու առումով, քան քաղաքացու՝ առանց դիմակի բացօթյա քայլելը:

Աղբյուր` Փաստինֆո